نگاهی به دلایل پیشتازی جریان صدر


با اعلام نتایج رسمی انتخابات پارلمانی 12 مه 2018 عراق، جریان صدر با لیست سائرون با 54 کرسی به بزرگ‌ترین فراکسیون پارلمان این کشور تبدیل شد و لیست الفتح وابسته به حشد الشعبی با 47 کرسی و لیست النصر وابسته حیدر العبادی با 42 کرسی در رده‌‌های دوم و سوم قرار گرفتند. شاید قبل از اعلام نتایج کمتر کسی پیش‌بینی این پیروزی را برای جریان صدر می‌کرد. حال سؤالی که ایجاد می‌شود این است که چه دلایلی موجب پیشی گرفتن جریان صدر در انتخابات عراق شده است. در پاسخ می‌توان دلایل متعددی را ذکر کرد که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
  1. ناامیدی از روندهای موجود: مردم عراق بعد از پایان اشغالگری ایالات متحده آمریکا با تصور اینکه احزاب و جریانات اصلی عراق به‌تدریج وضعیت کشورشان را بهبود می‌بخشند، مشارکت قابل قبولی را در حمایت از احزاب و گروه‌های سیاسی عراق انجام دادند؛ ولی به‌تدریج شاهد ناکارآمدی، فساد و دعواهای سیاسی و همچنین ورود داعش و ناامنی به کشورشان بودند. به‌همین‌دلیل سرخورده از فعالیت‌های سیاسی ضمن کاهش مشارکت در انتخابات به جریان صدر که عموماً در دولت حضور نداشت اقبال نشان دادند.
  2. افزایش تمایلات ملی‌گرایانه: به‌دلیل نابسامانی موجود در عراق و همچنین افزایش ملی‌گرایی در سایر نقاط جهان، ملی‌گرایی در عراق نیز رشد کرده و مردم این کشور مشکل بزرگ کشور خود را دخالت‌های خارجی در این کشور می‌دانند به‌خصوص بعد از سرخوردگی از اعتماد به اشغالگران آمریکایی برای حل مشکلات عراق این زمینه فراهم شده است. جریان صدر با شعارهای ملی‌گرایانه توانسته از فضای موجود بهره برده و به بهبود جایگاه خود بپردازد.
  3. سابقه خاندان صدر در عراق: کشور عراق را باید کشوری با رهبری خاندان‌های مشهور دانست؛ برای مثال، خاندان‌های صدر و حکیم به‌دلیل وابستگی به مرجعیت از این مزیت برخوردارند به‌خصوص اینکه مقتدی صدر به‌عنوان یکی از بازماندگان خاندان صدر دارای سابقه بد سیاسی و اقتصادی نبوده است و این امر زمینه را برای اعتماد بیشتر مردم به ایشان فراهم کرده و شعارها و سابقه ضدآمریکایی صدر نیز در این امر بی‌تأثیر نبوده است.
  4. حمایت برخی رسانه‌های عرب‌زبان: برخی از رسانه‌های خبری عرب‌زبان که دارای وابستگی به جریان محافظه‌کار منطقه هستند برای تخریب جریان وابسته به حشد الشعبی به حمایت از جریانات دیگر عراقی پرداختند که به‌نوعی دارای زاویه با این جریان و همین‌طور دارای پشتوانه مردمی بودند. جریان صدر به‌دلیل سیاست‌ها و شعارهایی که گاهاً همسو با خواست این رسانه بود، زمینه را برای همراهی این رسانه‌ها فراهم کرده بود. لازم به‌ذکر است سفر مقتدی صدر به عربستان سعودی و دیدارش با محمد بن سلمان دراین‌زمینه نیز بی‌تأثیر نبوده است.
  5. حمایت جریان‌های چپ‌گرا: به‌دلیل سال‌ها حکومت حزب بعث (دارای گرایشات چپ‌گرایانه) در عراق این تفکرات از طرفدارانی در این کشور برخوردار است. جریان صدر با ائتلاف با حزب کمونیست عراق توانست از پتانسیل جریان چپ استفاده کند و بخشی از آرای این جریان فکری را برای خود کسب کند. ازسوی‌دیگر، به‌دلیل مشکلات اقتصادی موجود در عراق بستر شعارهای چپ‌گرایانه فراهم می‌شود و جریان صدر و متحدین چپ‌گرای آن نیز از این بستر کنونی استفاده کردند.
  6. شعارهای وحدت‌طلبانه با اهل سنت: بعد از جدی شدن تهدید داعش، جو حاکم بر عراق علیه اهل سنت بود. مقتدی صدر در چند سال اخیر اقدام به حرکت‌های وحدت‌بخش کرده است و به هوادارانش برای پرهیز از شعارهای مذهبی علیه اهل سنت هشدار داده است. این امر به وی برای کسب رأی از این بخش از جامعه کمک زیادی کرده است.

در جمع‌بندی مطالب فوق باید گفت پیروزی جریان صدر اگرچه موجب شگفتی بسیاری از تحلیلگران مسائل عراق شد ولی زمینه‌ساز توجه جدی به مسائل این کشور شد. عراق از مشکلات ساختاری و اساسی همچون فساد، ناکارآمدی دولت، ضعف وحدت ملی و مسائل امنیتی رنج می‌برد. برای حل این مشکلات، کشورهای همسایه به‌ویژه جمهوری اسلامی ایران باید به حل سریع‌تر مسائل عراق کمک کنند تا مانند گذشته مسائل این کشور به منطقه تسری پیدا نکند.