طرح خروج یونان از اتحادیه پولی اروپا


طرح خروج یونان از اتحادیه پولی اروپا
 
 
چهارشنبه 6 اسفند 1393
 
 
 
از نیمه دوم سال 2012 که یونان در خلال بحران اقتصادی ناتوان از تشکیل دولت بعد از چندین دوره انتخابات بود، اندیشه شکاک‌گرایانه‌ای شکل گرفت که موضوع اصلی آن خروج از اتحادیه پولی اروپا و منطقه یورو بود. حال پس از دو سال، پس از انتخاب Alexis Tsipras نخست‌وزیر جدید یونان، واژه Grexit که ترکیب دو واژه Greece و Exit است، مجدداً مورد توجه قرار گرفت. در زمان وقوع بحران اقتصادی اروپا، تصور مطرح کردن خروج یکی از کشورهای عضو اتحادیه از حوزه یورو کاملاً دور از ذهن بود اما با رأی آوردن حزب چپگرای Syriza در یونان و مخالفت‌های نخست‌وزیر جدید با سیاست‌های ریاضتی اروپا و همچنین برنامه‌هایی از قبیل کاهش بدهی‌های اروپایی یونان و درخواست از طلبکاران یونان در بخشش بدهی‌ها، افزایش استخدام در بخش‌های عمومی، متوقف ساخت خصوصی‌سازی در یونان و افزایش دستمزدها، موضوع خروج یکی از اعضاء از حوزه یورو به‌طور جدی‌تری مورد بحث قرار گرفته است. نرخ بالای بیکاری، تورم بالا و حرکت مردم یونان به سوی کشورهای دیگر اتحادیه در کنار برنامه‌های اعلامی نخست وزیر یونان چالش فکری بزرگی برای تصمیم‌گیرندگان اروپایی ایجاد کرده است. بر همین اساس، در ابتدای سال 2015 یکی از مقامات حزب راست میانه در بوندستاگ آلمان، خود پیشنهاد خروج یونان از حوزه یورو را مطرح کرده است. Michael Fuchs معاون رهبر گروه CDU/CSU اعلام کرد که زمان نجات یونان به پایان رسیده و به نظر می‌رسد که یونان به طور سیستماتیک متعلق به حوزه یورو نیست.
 
سابقه مطرح شدن جدایی از حوزه یورو

همانطور که اشاره شد، در اواسط سال 2012 اولین بار ایده ترک حوزه یورو از سوی یونان مطرح شد. در هنگام فروپاشی سیستم بانکی یونان طرحی به نام «طرح Z» مطرح شد که بر طبق آن توانا کردن یونان برای عقب‌نشینی از منطقه یورو مدنظر بود. طراح این طرح تیم کوچکی از مقامات کمیسیون اروپا، بانک مرکزی اروپا و صندوق بین‌المللی پول بودند. این طرح سری بوده و حتی مقامات یونانی در جریان این طرح قرار نگرفتند. مبنای این طرح، برنامه معرفی دینار جدید برای عراق توسط آمریکا در سال 2003 بود. بر این اساس، اقتصاد و سیستم بانکی یونان نیازمند بازسازی مجدد شامل ایزوله کردن بانک‌های یونانی، بستن ATMها و اعمال کنترل‌های سرمایه‌ای و ارزی بود.
همچنین در جولای 2012، جایزه اقتصادی Wolfson (جایزه‌ای برای بهترین طرح برای خروج یک کشور از اتحادیه پولی اروپا) به یک تیم اقتصادی تعلق گرفت که عنوان می‌کرد یک کشور برای خروج از این اتحادیه می‌بایست ارز جدیدی معرفی کرده و قسمت عمده بدهی‌های خود را پرداخت کند. در این طرح بیان شده که بهتر است پس از خروج از حوزه یورو، برای قسمت اندکی از مبادلات و برای مدتی کوتاه ارز یورو حفظ شود. همچنین، لازم است که مقررات مالی سختی برای کنترل تورم اعمال گردد. در این طرح عنوان شده که یک ماه پیش از اعلام عمومی خروج از یورو، مقامات اصلی می‌بایست جلسات سری برگزار کرده و شرکاء منطقه یورو و سازمان‌های بین‌المللی می‌بایست سه روز قبل از اعلام عمومی این تصمیم در جریان این موضوع قرار گیرند.
 
طرفداران و مخالفان خروج یونان از حوزه یورو

گروهی که طرفدار خروج یونان از حوزه یورو هستند بر این عقیده‌اند که عضویت در اتحادیه اروپا به دلیل تفاوت‌های فرهنگی و اقتصادی اعضاء موفقیت چندانی را در پی ‌نخواهد داشت. این گروه معتقدند عضویت در اتحادیه اروپا باعث تضعیف اقتصاد یونان شده است. از سوی این گروه مطرح می‌شود که به دلیل تشکیل بازار مشترک اروپایی، قیمت کالاها و خدمات بالا رفته و زمانی که دستمزد و درآمد در کشوری مانند یونان پایین است بهره‌ای از عضویت در اتحادیه برای این گروه از کشورهای آسیب‌پذیر حاصل نمی‌شود. همچنین عنوان شده که عضویت در ارز واحد اروپایی باعث از میان رفتن صادرات، سرمایه‌گذاری خارجی، توریسم و کشتیرانی در این کشور شده است. این گروه اعتقاد دارند افزایش مالیات‌ها، افزایش مالیات بر ارزش افزوده، کاهش دستمزدها و حقوق بازنشستگی، ضعف اتحادیه‌های کارگری، کاهش سوبسیدها، افزایش تعداد سال‌های کاری، خصوصی‌سازی دارایی‌های دولتی و تسویه حساب کارگرهای عمومی در کنار تبعات حاصل از ریاضت اقتصادی و بازپرداخت وام‌های دریافتی همگی در کنار هم موجب تضعیف قدرت خرید و فشار بر مردم یونان است. همچنین به دلیل عضویت در اتحادیه، این کشور توان سیاست‌گذاری مستقل از اتحادیه را ندارد و همین امر باعث می‌شود که عدم اتخاذ سیاست‌های عمومی در زمینه اقتصاد مانع رشد و توسعه اقتصادی این کشور گردد. به نظر این گروه، سیاست‌هایی که از سوی کمیسیون اروپا، بانک مرکزی اروپا و صندوق بین‌المللی پول در خصوص یونان اتخاذ می‌شود و مقامات این کشور مجبور به اجرای آن هستند، باعث تعمیق مشکلات یونان می‌شود. در این راستا، اجبار یونان به خصوصی‌سازی اموال بخش دولتی، سیاست‌های تداوم ریاضت اقتصادی و پرداخت وام‌ها دلیلی برای بدتر شدن وضعیت اقتصادی یونان تلقی شده و بر این اساس ترک منطقه یورو ضروری دانسته می‌شود.
موافقان طرح خروج یونان از حوزه یورو اعلام می‌دارند که از تبعات و مشکلاتی که پس از ترک یورو در کوتاه‌مدت پدید خواهد آمد آگاه هستند اما این اقدام در بلندمدت به سود یونانیان خواهد بود. این گروه بیان می‌دارند سختی‌هایی در کوتاه‌مدت بر شیوه زندگی مردم این کشور از قبیل کاهش قدرت خرید به دلیل کاهش ارزش پول اعمال خواهد شد اما پیش‌بینی می‌شود همین امر منجر به افزایش تقاضای کالا و خدمات یونانی و به دنبال آن رونق صنایعی مانند توریسم می‌شود.
در برابر گروه موافقان طرح خروج یونان از حوزه یورو، گروهی مخالف این طرح بوده و مطرح کردن این ایده را در ظاهر آسان می‌دانند. این گروه معتقدند مشکلات ناشی از ترک یورو بسیار آسیب‌رسان و حتی از منظر سیاسی خطرناک است. این گروه ایجاد سیستم‌های مالیاتی و سیستم‌های مالی کارآمد پس از ترک یورو را بسیار سخت می‌دانند. به اعتقاد این گروه، زمانی‌که یونان در عضویت حوزه یورو باشد، پس از مدتی، با تلاش‌های دیگر کشورهای اروپایی و منطبق بر قوانینی که در زمینه رشد اقتصادی وجود دارد، مجبور به ایجاد زمینه‌های رشد و خارج شدن از حالت رکود است.
پیش‌بینی شده در صورت خروج یونان از منطقه یورو، ارز معرفی شده دچار کاهش ارزش پولی شده و این کاهش تا 50 درصد در برابر یورو تخمین زده شده است. گروه مخالفان ترک یورو اعتقاد دارند در صورت خروج از حوزه یورو، تولید ناخالص داخلی این کشور آسیب دیده و به دنبال آن استانداردهای زندگی در یونان کاهش یابد. بر این اساس، درآمد سرانه و قدرت خرید مردم کاهش‌ یافته و در مقابل تورم و نرخ بیکاری افزایش یابد. پیرو کاهش درآمد سرانه مردم، بازپرداخت وام‌های پرداخت شده به مردم نیز سخت شده و باعث ایجاد مشکلات بیشتر برای سیستم بانکی خواهد شد.
 
پیش‌بینی خروج یونان از یورو و تبعات آن برای اتحادیه اروپا

• با توجه به کوچک بودن یونان، سهم این کشور در اقتصاد اتحادیه اروپا اندک است و تنها 2/2 درصد از تولید ناخالص داخلی این منطقه متعلق به اقتصاد یونان است. با در نظر گرفتن این سناریو، تأثیری اقتصادی صرفاً از خروج یونان متوجه اتحادیه نخواهد شد اما آنچه باعث نگرانی مقامات اروپایی است، هرج و مرج ناشی از خروج یونان و تأثیر این اقدام بر دیگر کشورهاست.

• در صورت خروج یونان از حوزه یورو، پیش‌بینی می‌شود الگویی برای سایر کشورهای آسیب‌پذیر اروپا فراهم شده و بستری برای خروج دیگر اعضاء اتحادیه نیز فراهم گردد. کما اینکه با قوت گرفتن بحث خروج یونان از اتحادیه اروپا، بحث رفراندوم در انگلیس جهت باقی ماندن در اتحادیه اروپا مجدداً مطرح شده است. همچنین مقامات اروپایی، ایتالیا و اسپانیا را نیز دارای پتانسیل حرکت در مسیر خروج از اتحادیه، در صورت موفقیت یونان در این روند، می‌دانند. یکی دیگر از پیش‌بینی‌های مطرح شده در این زمینه این است که به‌دلیل اتصال سیستم بانکی یونان و قبرس، احتمال خروج قبرس از حوزه یورو نیز افزایش می‌یابد.
• در نگاهی دیگر بیان می‌شود در صورت وقوع خروج یونان از حوزه یورو، یکی از ضعیف-ترین اقتصادهای این منطقه از اتحادیه حذف شده و این امر منجر به تقویت اتحادیه پولی می‌گردد.
• با وجودی که پیش‌بینی می‌شود خروج یونان از اتحادیه در مرحله اول باعث نزول ارزش یورو گردد اما گروهی بر این عقیده هستند که پس از مدتی حوزه یورو می‌تواند انسجام خود را بدست آورده و یکپارچه‌تر به حیات خود ادامه دهد.
نکته پایانی
به نظر می‌رسد به هم پیوستن کشورهایی با توان‌های سیاسی، اقتصادی و مالی مختلف در قالب یک اتحادیه از ابتدا مشکلاتی را به همراه داشته است. مشکلات موجود میان کشورهای اروپایی تاکنون بیشتر سیاسی بوده و عمده موضوعات اقتصادی با نوعی توافق و یا مصالحه کمرنگ شده‌اند. اما این بار و در صورت جدی شدن موضوع ترک حوزه یورو، چالش بزرگی روبروی مقامات اروپایی قرار خواهد گرفت. درWorking Paper منتشر شده از سوی بانک مرکزی اروپا عنوان شده که عقب‌نشینی از اتحادیه اروپا به صورت قانونی امکان‌پذیر نیست و همچنین خروج یک‌جانبه جدال‌آمیز خواهد بود. علاوه‌بر این، تصویب ماده‌ای برای در نظر گرفتن خروج کشوری از اتحادیه متناسب و در هماهنگی با اصول مورد نظر اتحادیه اروپا نمی‌باشد. همچنین خروج از اتحادیه پولی بدون خروج از اتحادیه اروپا از نظر قانونی مشکل، غیرقابل تصور و نزدیک به محال است.
پیچیدگی موضوع احتمال خروج یونان از منطقه یورو و پیشامدهای احتمالی آن، وزنه بدبینی به اتحادیه اروپا را سنگین‌تر کرده و گرایش مردم به سمت احزاب مخالف اتحادیه را افزایش داده است.