تحلیل پیامدهای منطقه ای خروج نظامی امریکا از سوریه


تصمیم ناگهانی ترامپ مبنی بر خروج فوری نیروهای حاضر آمریکایی در شرق سوریه، باعث شگفتی اهل سیاست در منطقه و جهان شده است. از دید ناظران منطقه ای همزمانی برنامه خروج نظامی امریکا از سوریه با تشدید فعالیت های سیاسی و نظامی این کشور علیه دولت سوریه نشان از بی برنامگی و ابهام در سیاست خاورمیانه ای امریکای ترامپ دارد. این امر به خصوص بعد از حمله موشکی آمریکا، فرانسه و انگلیس در چهاردهم اوریل بیشتر نمایان شده است. قابل ذکر است که در این حمله 105 موشک از سوی امریکا و متحدان اروپایی اش علیه  مواضع نظامی و تسلیحاتی دولت سوریه در شهرهای دمشق و حمص صورت گرفت.  وقوع این حمله نشان از این دارد که دولت آمریکا کماکان پیرو رویکرد حذف اسد از ساختار قدرت سوریه است و برای عملیاتی کردن این راهبرد ابایی از اعمال زور و خشونت ندارد.  از این منظر می توان این فرضیه را مطرح کرد که برنامه خروج نظامی امریکا سوریه نه به مفهوم کنار گذاشتن تحولات سوریه بلکه اتخاذ راهبردی جدید از سوی ترامپ در جهت تحقق اهداف دولت اش در سوریه است. مطابق این راهبرد دولت امریکا کماکان به حملات هوایی اش علیه دولت سوریه ادامه خواهد داد و در روی زمین نیز مسئولیت عملیات نظامی با حامیان عربی و جریان های مبارزه جوی کرد خواهد بود. در همین راستا دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرده که به زودی 2 هزار نیروی مستقر آمریکایی در شرق سوریه به وطن شان بازخواهند گشت. با این وجود تیم مشاوره ای ترامپ و به خصوص وزارت دفاع آمریکا(پنتاگون) بر این باورند که با توجه به چند ضلعی بودن بحران در سوریه و حضور جریان های متعدد تروریستی در این کشور، امکان جایگزینی نیروهای آمریکایی با دولت های عربی بسیار دشوار خواهد بود و این پروژه چه بسا به تشدید رقابت های بیشتر قدرت های منطقه ای درگیر در سوریه خواهد انجامید از سوی دیگر بسیاری از اعضای مهم کنگره در آمریکا بر این عقیده اند که با عطف به تجربه تحولات عراق در سال 2011، خروج فوری نیروهای امریکایی، پیامدی جز رخنه دوباره تروریست های تکفیری داعش به سوریه و حتی عراق نخواهد داشت. در حال حاضر گزارش می رسد که داعشی ها در دره ای در بیابانهای شرق سوریه سکنی گزیده اند و مترصد زمان برای احیا دوباره هستند. این نیروها که تعداد شان به دو هزار و پانصد نفر می رسد؛ خطر بالقوه ای برای منطقه عراق و سوریه محسوب می شود. 
پاسخ  ترامپ و مشاور ارشد اش جان بولتون به این مسئله این است که اولا تداوم حضور نیروهای آمریکایی در سوریه، هزینه های نظامی این کشور را افزایش داده است. بنا به آخرین گزارش ها آمریکا حدود 7 میلیارد دلار در خاورمیانه هزینه کرده است. نکته بعدی اینکه با توجه به آمادگی نیروهای منطقه ای، هم می توان از این نیروها در مقابله با جریان های تکفیری بهره گرفت و هم اینکه به نیابت از آمریکا، حافظ منافع ژئوپلیتیکی واشنگتن در خاورمیانه باشند. بدین رو  ترامپ در تلاش است ائتلافی از نیروهای عربی را به رهبری عربستان و مصر جایگزین نیروهای آمریکا در سوریه کند. در همین راستا عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان در گفت و گو با خبرنگاران در شهر ریاض اعلام کرد که دولت عربستان از همان ابتدای شروع بحران در سوریه بحث ورود نظامی و اعزام سرباز را مطرح کرد و هنوز هم برای این کار، امادگی دارد. گفته می شود دولت وقت آمریکا با اعزام هر گونه نیروی نظامی به سوریه به خاطر تجربه جنگ عراق مخالف بود و حاضر به ریسک و پذیرش دوباره شکست در خاورمیانه نبودند. آمریکا در سال 2011 با همین هدف که امکان غلبه نظامی بر مخالفان مبارزه جوی تکفیری وجود ندارد و بایستی به تقویت جریان های بومی پرداخت، نیروهای خود را از عراق بیرون کشید. نکته جالب در اینجاست که در همان زمان هم وزرات دفاع آمریکا و بسیاری از منتقدان اوباما این مسئله را مطرح می کردند که با توجه به اوضاع بی ثبات عراق نباید نیروهای آمریکایی از این کشور خارج شوند. این طیف از منتقدان بعد ها در تایید دلایل شان به هجوم بی مهابای داعش به شهرهای شمالی سنی نشین عراق اشاره کردند. مارین جوزف دانفورد رئیس نیروهای آمریکایی در خاورمیانه در جلسه با کمیته نیروهای مسلح سنا گفت: ما به تجربه دریافته ایم که  نیروهای عراقی از ظرفیت پایینی در تامین امنیت داخلی و مقابله با تهدیدات خارجی دارند. ضعف این نیروها زمینه را برای ظهور و قدرت گیری داعش فراهم ساخت. ازدید دانفورد همین وضعیت کمابیش در سوریه نیز وجود دارد  و باید مانع از تقویت دوباره داعش شد. پنتاگون در همین راستا در حال رایزنی با سایر متحدان برای ادامه حملات هوایی و همچنین تجهیز نیروهای بومی برای مقابله با داعش است. بدین رو با وجود خروج تدریجی نیروهای آمریکا، منازعه با داعش از هوا و زمین ادامه خواهد داشت. در این میان بحث حمایت از نیروهای ائتلاف دموکراتیک بسیار جدی است و لیدنسی گراهام از اعضای ارشد سنای آمریکا طی هشدار به جیمز ماتیس خواستار حمایت های بیشتر نظامی و لجستیکی آمریکا از نیروهای کرد شد. از دید گراهام این نیروها هم اکنون از تهدید ارتش ترکیه رنج می برند و باید  مانع از برخورد این نیروها با نظامیان ترکیه شد. در حال حاضر ارتش ترکیه برنامه حمله به شهر منبج را در دستور کار خود قرار داده است. بی گمان حضور نیروهای ترکیه در این شهر، جنگ و درگیری در مناطق کردنشین را به شکل قابل ملاحظه بالا خواهد برد. از همین رو این نگرانی در محافل سیاسی آمریکا مطرح است که با افزایش خصومت ها میان کردها و ارتش ترکیه، اعتبار و وجهه شان به تدریج در بین جریان های مبارزه جوی کرد از بین خواهد رفت. بدین رو  سمت و سوی تحولات در سوریه، نوعی بازی دو سرباخت را برای آمریکا پیش اورده است. بازی که حتی حضور و تداوم نیروهایشان نیز نمی تواند مانع از شکست راهبردهایشان شود.