قدرت‌های بزرگ و ژئوپلیتیک
قدرت کلیدی‌ترین مفهوم در ادبیات روابط بین‌الملل به شمار می‌آید، چراکه از یک سو می‌توان گفت پربسامدترین واژه‌ای است که در نوشتارهای این رشته به کار می‌رود و از سوی دیگر، به عنوان مهمترین استعاره‌ای مطرح می‌شود که سایر مفاهیم را در چنبرة خود قرار می‌دهد؛ در همین چارچوب، هم ملاک شناسایی کنشگران در بافت جهانی همانا قدرت آنهاست، به‌گونه‌ای که دولتْ از آن جهت کنشگر اصلی در روابط بین‌الملل محسوب می‌شود که بیش از سایر کنشگرانْ قدرت در آن تمرکز یافته است، و هم دسته‌بندی و رده‌بندی دولت‌ها برحسب «قدرت» آنها صورت می‌گیرد.
کتاب «قدرت‌های بزرگ و ژئوپولیتیک: امور بین‌المللی در یک دنیایِ در حالِ تجدید توازن» نیز در همین چهارچوب قابل ارزیابی است. این کتاب با سه رویکرد مقایسه‌ای، تاریخی، و نظری به بررسی پویش‌های قدرت در سده بیست و یکم می‌پردازد. این کتاب از یک سو توضیح می‌دهد که چگونه طیف جدیدی از قدرت‌های میانه و قدرت‌های منطقه‌ای به شیوه‌های متفاوتی به موازنه‌سازی در برابر سیطره امریکا برخاسته‌اند، و از سوی دیگر، در رهگذر همین تبیین، می‌کوشد آن نواحی ژئوپولیتیکی را که بیشترین نقش را در ثباتِ بین المللیِ آینده خواهند داشت، شناسایی نماید.
کتاب حاضر با مبنا قرار دادن رخدادها و رویدادهای بین‌المللی و منطقه‌ای که نظم جهانی فعلی را به چالش می‌کشند، تلاش دارد تا ذهن دانشجویان رشته روابط بین‌الملل و همچنین تحلیلگران و سیاستگذران را متوجه پیچیدگی‌های پدیده‌های بین‌المللی کند. این پیچیدگی به دو نکته اساسی و توصیه منتهی می‌شود: الف) درک دقیقی از تحول مفاهیم برای فهم بهتر پدیده‌ها و رویدادهای این حوزه مطالعاتی؛ ب) جستجو برای یافتن ابزارهای مناسب جهت مدیریت این پدیده‌ها و رویدادها. البته این دو نتیجه ارتباطی منطقی و درهم تنیده با هم دارند زیرا مفاهیم نه تنها چارچوب فکری را شکل می‌دهند، بلکه ابزارها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهند. برای مثال مفهومی مانند بازدارندگی به عنوان یکی از ابزارهای موجود برای موازنه‌سازی در دنیای به سرعت در حال تغییر، نمی‌تواند همواره متکی به بازدارندگی هسته‌ای و نظامی باشد، زیرا شاید شرایط پیچیده فعلی، بازدارندگی نرم و غیر نظامی را به عنوان ابزاری مناسب به کشورهای جهان تحمیل کند.
بدون شک تلاش برای فهم و مواجهه با پدیده‌های بین‌المللی که امروزه بر پیچیدگی‌های آن افزوده شده است، ایجاب می‌کند تا پژوهشگران، تحلیلگران و سیاستگذاران با کنار گذاشتن رویکردها و روش‌های متصلب برای فهم پدیده ها، به سوی اتخاذ رویکردی متکثر و سیال از این مسائل رفته تا در دام تحلیل‌های تک متغیره نیفتند. این آسیب می‌تواند کژفهمی را برای آنها ایجاد کند که تصمیم گیری و اتخاذ استراتژی بر مبنای آن هزینه سنگینی برای کشورهای مختلف داشته باشد. انتخاب بحران‌های بین‌المللی و منطقه‌ای مانند منازعه چین – آمریکا و یا روسیه – ترکیه از سوی نویسندگان کتاب در جهت اشاره به این موضوع قابل تحلیل است.
در مجموع، انتشار این کتاب به زبان فارسی دست کم می‌تواند دو سودمندی را به همراه داشته باشد: نخست آنکه، این کتاب می‌تواند خلأ موجود در عرصه دانشگاهی در ایران اسلامی را رفع کند، چراکه متاسفانه هرچند بیش از دو دهه از تدوین عناوین و سرفصل‌های درسی در مقطعِ کارشناسی ارشدِ رشته روابط بین‌الملل می‌گذرد، ولی در دو عنوان درسی: امنیت جهانی و استراتژی دولت‌ها، و سیاست خارجی قدرت‌های بزرگ در دوران پس از جنگ سرد، تاکنون کتابی که بتواند سرفصل‌های آن را پوشش دهد به فارسی انتشار نیافته است: دوم آنکه، با توجه به مباحث گسترده‌ای که دربارة صورت‌بندی‌های محتملِِ قدرت در آینده دارد، می‌تواند راهگشای سیاستگذاران خارجی و امنیتی در فهم هرچه بهتر پویش‌های قدرت جهانی باشد.
این کتاب بعد از کتاب «تمدن‌ها و نظم جهانی» دومین تجربه همکاری بین مؤسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران با شورای راهبردی روابط خارجی است. هر دو مؤسسه امیدوارند انتشار این کتاب بتواند ضمن تقویت ادبیات بررسی و تحلیل مسائل ژئوپلیتیکی بین‌الملل، سهمی کوچک در اتخاذ سیاست‌های متناسب با جایگاه ایران در نظام بین‌الملل پیچیده و در حال دگرگونی داشته باشد.
کتاب «قدرت‌های بزرگ و ژئوپولیتیک: امور بین‌المللی در یک دنیایِ در حالِ تجدید توازن» نیز در همین چهارچوب قابل ارزیابی است. این کتاب با سه رویکرد مقایسه‌ای، تاریخی، و نظری به بررسی پویش‌های قدرت در سده بیست و یکم می‌پردازد. این کتاب از یک سو توضیح می‌دهد که چگونه طیف جدیدی از قدرت‌های میانه و قدرت‌های منطقه‌ای به شیوه‌های متفاوتی به موازنه‌سازی در برابر سیطره امریکا برخاسته‌اند، و از سوی دیگر، در رهگذر همین تبیین، می‌کوشد آن نواحی ژئوپولیتیکی را که بیشترین نقش را در ثباتِ بین المللیِ آینده خواهند داشت، شناسایی نماید.
کتاب حاضر با مبنا قرار دادن رخدادها و رویدادهای بین‌المللی و منطقه‌ای که نظم جهانی فعلی را به چالش می‌کشند، تلاش دارد تا ذهن دانشجویان رشته روابط بین‌الملل و همچنین تحلیلگران و سیاستگذران را متوجه پیچیدگی‌های پدیده‌های بین‌المللی کند. این پیچیدگی به دو نکته اساسی و توصیه منتهی می‌شود: الف) درک دقیقی از تحول مفاهیم برای فهم بهتر پدیده‌ها و رویدادهای این حوزه مطالعاتی؛ ب) جستجو برای یافتن ابزارهای مناسب جهت مدیریت این پدیده‌ها و رویدادها. البته این دو نتیجه ارتباطی منطقی و درهم تنیده با هم دارند زیرا مفاهیم نه تنها چارچوب فکری را شکل می‌دهند، بلکه ابزارها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهند. برای مثال مفهومی مانند بازدارندگی به عنوان یکی از ابزارهای موجود برای موازنه‌سازی در دنیای به سرعت در حال تغییر، نمی‌تواند همواره متکی به بازدارندگی هسته‌ای و نظامی باشد، زیرا شاید شرایط پیچیده فعلی، بازدارندگی نرم و غیر نظامی را به عنوان ابزاری مناسب به کشورهای جهان تحمیل کند.
بدون شک تلاش برای فهم و مواجهه با پدیده‌های بین‌المللی که امروزه بر پیچیدگی‌های آن افزوده شده است، ایجاب می‌کند تا پژوهشگران، تحلیلگران و سیاستگذاران با کنار گذاشتن رویکردها و روش‌های متصلب برای فهم پدیده ها، به سوی اتخاذ رویکردی متکثر و سیال از این مسائل رفته تا در دام تحلیل‌های تک متغیره نیفتند. این آسیب می‌تواند کژفهمی را برای آنها ایجاد کند که تصمیم گیری و اتخاذ استراتژی بر مبنای آن هزینه سنگینی برای کشورهای مختلف داشته باشد. انتخاب بحران‌های بین‌المللی و منطقه‌ای مانند منازعه چین – آمریکا و یا روسیه – ترکیه از سوی نویسندگان کتاب در جهت اشاره به این موضوع قابل تحلیل است.
در مجموع، انتشار این کتاب به زبان فارسی دست کم می‌تواند دو سودمندی را به همراه داشته باشد: نخست آنکه، این کتاب می‌تواند خلأ موجود در عرصه دانشگاهی در ایران اسلامی را رفع کند، چراکه متاسفانه هرچند بیش از دو دهه از تدوین عناوین و سرفصل‌های درسی در مقطعِ کارشناسی ارشدِ رشته روابط بین‌الملل می‌گذرد، ولی در دو عنوان درسی: امنیت جهانی و استراتژی دولت‌ها، و سیاست خارجی قدرت‌های بزرگ در دوران پس از جنگ سرد، تاکنون کتابی که بتواند سرفصل‌های آن را پوشش دهد به فارسی انتشار نیافته است: دوم آنکه، با توجه به مباحث گسترده‌ای که دربارة صورت‌بندی‌های محتملِِ قدرت در آینده دارد، می‌تواند راهگشای سیاستگذاران خارجی و امنیتی در فهم هرچه بهتر پویش‌های قدرت جهانی باشد.
این کتاب بعد از کتاب «تمدن‌ها و نظم جهانی» دومین تجربه همکاری بین مؤسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران با شورای راهبردی روابط خارجی است. هر دو مؤسسه امیدوارند انتشار این کتاب بتواند ضمن تقویت ادبیات بررسی و تحلیل مسائل ژئوپلیتیکی بین‌الملل، سهمی کوچک در اتخاذ سیاست‌های متناسب با جایگاه ایران در نظام بین‌الملل پیچیده و در حال دگرگونی داشته باشد.
نظر شما