پیروزی اردوغان در رفراندوم قانون اساسی و تهاجمی شدن رویکرد ترکیه درقبال سوریه و عراق
پیروزی اردوغان در رفراندوم قانون اساسی و تهاجمی شدن رویکرد ترکیه درقبال سوریه و عراق
دوشنبه 11 اردیبهشت 1396
موج تغییر و دگردیسی در ترکیه با رأی آری به رفراندوم تغییر قانون اساسی به حد کمال خود رسید. پیروزی 51 درصدی اردوغان در همه‌پرسی قانون اساسی، جامعه و دولت ترکیه را وارد مرحله جدیدی از تاریخ خود کرد. ازمنظری اگر کمال آتاتورک را مؤسس جمهوری اول ترکیه بدانیم، رجب طیب اردوغان نیز با تغییر سیستم حاکمیتی ترکیه از نظام پارلمانتاریستی به ریاستی، آغازگر جمهوری دوم در ترکیه است. رئیس‌جمهوری ترکیه طی پانزده سال حضور در سکان قدرت ترکیه، با استراتژی‌های مختلف ازجمله تهدید و ارعاب، تشویق، همه پرسی، ترکیه را به مدل ایده‌ال مطلوب خود هدایت کرد. اردوغان ابتدا با هم فکری تیم سیاسی خود، عرصه سیاست را از وجود و حضور نظامیان پاکسازی کرد و در گام بعدی به سراغ دوستان به اصطلاح یاغی خود رفت. فتح‌الله گولن، پدر معنوی اسلامگراها که نقش و تأثیر زیادی در قدرت‌گیری جریان عدالت و توسعه در ترکیه داشت، ازسوی اردوغان به دشمنی و خیانت متهم شد. عبدالله گل، احمد داوود اوغلو، یکی پس از دیگری از صحنه قدرت به کنار گذاشته شدند. اردوغان با خارج کردن دوستان حزبی خود از مدار قدرت، فضا را برای عملیاتی کردن راهبرد بلندمدت خود مناسب دید. بدین‌ترتیب، هیچ شخص صاحب موقعیتی در درون عدالت و توسعه برای مانع شدن برنامه‌های برنامه‌های بلندپروازانه اردوغان وجود نداشت. از بالا تا پایین افراد حزب مطیع و فرمانبردار اردوغان بودند.
دراین‌بین، استعفای غافلگیرانه احمد داوود اوغلو از مقام ریاست حزب عدالت و توسعه، یکدستی و اجماع موردنظر اردوغان را برای انجام تغییرات لازم در قانون اساسی فراهم ساخت. گفتنی است که داوود اوغلو در طول دوره نخست‌وزیری‌اش نارضایتی خود را از رویه اقتدارگرایانه اردوغان ابراز کرده بود و آمادگی خود را برای خروج از حلقه رئیس‌جمهور اعلام کرده بود. رئیس‌جمهوری ترکیه با انجام تاکتیک‌هایی توانست ضمن خارج نمودن داوود اوغلو از کسوت نخست‌وزیری، یار قدیمی و همفکر خود بینالی ییلدریم، را به صندلی نخست‌وزیری بنشاند. با به کرسی نشستن ییلدریم بر مسند نخست‌وزیری، دیگر همه چیز برای وقوع تغییری بزرگ در نظام حاکمیتی ترکیه آماده شد. ییلدریم در همان روز کاری خود ماموریت‌اش را اجرای تغییر در قانون اساسی و ریاستی شدن سیستم مدیریتی ترکیه اعلام کرد. بدین‌ترتیب، افکار عمومی ترکیه و منطقه به انتظار روز موعود نشستند. با برگزاری همه پرسی قانون اساسی، همه پیش‌بینی‌ها به واقعیت پیوست. اردوغان که عادت به شکست نداشت و در طول حاکمیت خود در ترکیه از همه آزمون‌ها سربلند بیرون آمده بود؛ این بار نیز برنده نتایج همه‌پرسی شد. پیروزی کمپین آری به تغییر قانون اساسی، خیال اردوغان را برای اجرای سبک نوین حاکمیتی در ترکیه آسوده کرد. گفتنی است که حدود 51 درصد شهروندان ترکیه به خواسته‌های بلندپروازانه اردوغان برای تغییر سیستم حاکمیتی ترکیه آری گفتند. بدین‌ترتیب، امروز منطقه غرب آسیا با اردوغان قدرتمندی مواجه است که هم برای ترکیه و هم برای منطقه عواقب خطرناکی دارد. تجربه‌های تاریخی نشان داده که اقتدارگرایان بیش از آنکه به مصالح مردم توجه کنند به‌دنبال ارضای علایق شخصی خود هستند.
ازاین‌رو، پیروزی اردوغان در رفراندوم قانون اساسی، قدرت عمل اردوغان را برای پیگیری سیاست‌های منطقه‌ای ترکیه بیشتر خواهد کرد. در این بین دو کشور عراق و سوریه بیشترین تأثیر را از تغییرات داخلی ترکیه خواهند پذیرفت. مرز مشترک طولانی این دو کشور با ترکیه و حضور نیروهای کرد در نوار شمالی عراق وسوریه، نوید افزایش درگیری‌ها را میان ترکیه با این دو کشور می‌دهد. نگاه خاص اردوغان به کردها خواسته و ناخواسته منجربه افزایش مداخلات آنکارا در بحران‌های عراق و سوریه خواهد شد. از دید رئیس‌جمهوری ترکیه، گروه کارگران موسوم به پ‌ک‌ک، جدی‌ترین تهدید امنیتی ترکیه محسوب می‌شوند. این گروه با نقض توافق صلح، ترکیه را وارد سیکل جدیدی از خشونت و ناامنی کرده است. ازهمین‌رو، دولت ترکیه ضمن در پیش گرفتن سیاست حذف و کنترل کرد ها در جنوب شرقی خود درپی ریشه‌کن کردن پایگاه‌های فعال پ‌ک‌ک در دو کشور عراق و سوریه است. تداوم نا امنی‌ها در عراق و سوریه این فرصت را در اختیار پ‌ک‌ک گذاشته که با استفاده از خلا قدرت به‌وجود آمده به تقویت پایگاه‌های زیرزمینی خود در این مناطق بپردازند. ازجمله این مناطق، شهر ایزدی نشین سنجار است که بعد از پاکسازی داعش، جنگجویان کُرد به تعمیق پایگاه‌های خود در این شهر کوهستانی پرداختند. دولت ترکیه با درنظر گرفتن عواقب خطرناک حضور کردها در شهر سنجار اقدام به بمباران شدید هوایی در این منطقه کرد. بنابه گزارش‌ها در حمله هوایی ترکیه به پایگاه پ‌ک‌ک بیش از ده نفر کشته و زخمی شدند. رجب طیب اردوغان در اظهاراتی ضمن تأیید حمله هوایی ارتش ترکیه گفت: دولت ترکیه اجازه تبدیل شدن سنجار به قندیل جدید را برای کُردها نمی‌دهد. دراین‌راستا آنکارا درنظر دارد با همراه ساختن بغداد و اربیل کُردها را در این منطقه تحت فشار و محاصره قرار دهد. دغدغه اصلی دولتمردان آنکارا از تحولات عراق قدرت‌گیری جریان کُردهاست. آنکارا با وجود داشتن رابطه حسنه‌ای با اقلیم کردستان عراق، دل‌نگران از تسری حوزه نفوذ کُردها در بخش اعظم جعرافیای شمال عراق است. با عطف به این نگرانی‌هاست که آنکارا در تلاش برای بهره‌گیری از اهرم ترکمن‌‌ها در کرکوک برای مقابله با استیلای بیشتر کردهاست. از دید رهبران ترکیه به مراتب افزایش حوزه نفود کردهای عراق و سوریه، دامنه عمل گروه پ‌ک‌ک نیز برای انجام های ضربتی علیه امنیت ترکیه بیشتر می‌شود. ازهمین‌رو، اردوغان با درنظر گرفتن تهدید کردها، دستور حمله همزمان با پایگاه کردها در عراق و سوریه داده است. ترک‌ها مدعی‌اند دو مخفی‌گاه تروریست‌ها را که گروه پ‌ک‌ک از آن برای ارسال سلاح به داخل ترکیه استفاده می‌کرد را هدف قرار دادند. دراین‌میان، حمایت واشینگتن از ترکیه، می‌تواند اعتماد به‌نفس ترکیه را جهت انجام عملیات‌های نظامی بیشتر در دو کشور عراق و سوریه بیشتر کند. گفتگوی تلفنی ترامپ با اردوغان که در آن رئیس‌جمهوری آمریکا ضمن تبریک پیروزی کمپین آری به تغییر قانون اساسی به همتای ترکیه‌ای‌اش، از حمایت‌های ترکیه نیز در قضیه حمله موشکی آمریکا به پایگاه الشعیرات سوریه، تقدیر به عمل آورد؛ نوید هماهنگی عمل بیشتر آمریکا و ترکیه را در بحران‌های منطقه‌ای می‌دهد.
منابع
1. https://www.theguardian.com/world/2017/apr/26/turkish-forces-kurds-syria-airstrikes
2. Manis, Athanasios (2017). the Referendum in Turkey: A Pyrrhic Victory and Continuous Crisis, www.meri.org
نظر شما