رویکرد هند و چین به تحولات سیاسی در مالدیو
رویکرد هند و چین به تحولات سیاسی در مالدیو
پیروزی محمد مویزو نامزد طرفدار چین با شکست ابراهیم صالح (رئیس‌جمهور) و چهره نزدیک به هند تکانه‌های جدی را در منطقه اقیانوس هند برانگیخت. مویزو در طول انتخابات با شعار «احیای آزادی مالدیو» مواضع تندی علیه هند اتخاذ کرد و از توافقنامه همکاری‌های دفاعی که منجربه ایجاد پایگاه نظامی دائمی هند در این کشور شد به عنوان «یک اشتباه نابخشودنی» یاد کرد. مویزو در 17 نوامبر سوگند یاد خواهد کرد و از هم‌اکنون محافل اندیشکده‌ای هند در ارتباط با تأثیر رویکرد ضدهندی او بر افکار عمومی مالدیو و همچنین همسویی گفتمان او با منافع و راهبردهای چین در منطقه اقیانوس هند به دولت هند هشدار دادند. مویزو کارزار انتخاباتی «هندی بیرون» را در مقابل سیاست «اول هند» رئیس‌جمهور صالح مطرح کرد و به‌طورقطع، پیروزی او پویایی‌های ژئوپلیتیکی جدی برای هند در جنوب آسیا را به‌همراه خواهد داشت.
مالدیو در محل اتصال حیاتی خطوط کشتیرانی بین‌المللی و خطوط ارتباطی دریایی قرار دارد که دوسوم نفت و نیمی از محموله‌های کانتینری جهان از طریق آن عبور می‌کند و این موقعیت، مالدیو را به بازیگری مهم در ژئوپلیتیک اقیانوس هند تبدیل کرده است. مالدیو جزیره‌ای کوچک، درحال‌توسعه و با مشخصه «دورافتادگی، شکنندگی و وابستگی» است و همواره برای تقویت سیاست خارجی و انتخاب‌های راهبردهای خود، بر «راهبردهای پوششی» تکیه کرده است. این رویکرد مستلزم تقویت روابط نظامی، اقتصادی و دیپلماتیک با چندین کشور به‌جای کشور واحد است. در این‌راستا، مالدیو همواره «راهبرد پوشش مخاطره و ریسک» برای مدیریت روابط خود با چین و هند استفاده کرده است. این راهبرد به مالدیو اجازه می‌دهد از یک‌سو با پکن و دهلی در حوزه‌هایی نظیر اقتصادی، توسعه زیرساخت‌ها و روابط دیپلماتیک تعامل داشته باشد. همچنین، از اتکای بیش‌ازحد به یک شریک اجتناب کرده و نهایت بهره را از چشم‌اندازهای اقتصادی و سرمایه‌گذاری‌های ارائه‌شده در ابتکار کمربند و جاده چین و ابتکارات هند مانند «ساگار» و سیاست اول همسایگی استفاده کند.
ازمنظر چین نیز مالدیو بازیگری مهم در تجارت جهانی و جریان انرژی این کشور است؛ چین همواره در پی گسترش حوزه نفوذ خود در منطقه اقیانوس هند بوده و مالدیو بازیگری است که می‌تواند نقش مهمی در تأمین این خواسته چین بازی کند. درمقابل، منافع راهبردی هند در گرو تعهد مالدیو به ایجاد منطقه دریاییِ مطلوب و هماهنگ با اولویت‌های راهبردی این کشور در اقیانوس هند است. هند بارها به نقش کلیدی مالدیو در تلاش‌های هند برای تضمین صلح، ثبات و امنیت در منطقه اقیانوس هند اشاره و روی آن تأکید کرده است. باید توجه داشت چین فاقد دسترسی مستقیم به اقیانوس هند است و همواره سناریوهایی برای فرار از تنگنای تنگه مالاکا روی میز دارد. چین همواره این سناریوی احتمالی را گوشه ذهن دارد که در صورت جنگ، هند و ایالات‌متحده به‌راحتی می‌توانند با مسدودسازی تنگه مالاکا راه دسترسی کالا و انرژی به‌سوی هند را ببندند و این کشور را محاصره کنند. ازاین‌رو، چین تمرکز خود را روی توسعه زیرساخت‌های منطقه‌ای، پروژه‌های اتصالات منطقه‌ای و پیگیری اهداف ژئواکونومیک و نظامی با مشارکت چندوجهی در منطقه اقیانوس هند و جنوب آسیا قرار داده است. در این هدف‌گذاری، جایگاه مالدیو در راهبرد رشته مروارید چین با هدف تثبیت حضور روبه‌رشد خود در منطقه اقیانوس هند بسیار مهم و کلیدی است. سرمایه‌گذاری‌های چین در مالدیو پس از سفر شی جین‌پینگ در سال 2014 رشد قابل توجهی پیدا کرد و شرکت‌های چینی بسیاری از مناقصات و فرصت‌های سرمایه‌گذاری را به‌دست آورند؛ برای مثال، شرکت چینی جایگزین شرکت هندی جی‌ام‌آر در ساخت و توسعه فرودگاه بین‌المللی ولانا شد. همچنین، امضای توافقنامه تجارت آزاد میان دو کشور که منجربه کاهش تعرفه‌ها (در 95 درصد کالاها به صفر رسید) و همکاری در بازارهای خدمات نظیر امور مالی، بهداشت و درمان و گردشگری شد.
درمقابل، هندی‌ها با تأکید روی «تله بدهی‌ها»، به مخاطره افتادن بیش‌ازپیش مالدیو در دام چین را در افکار عمومی این کشور گوشزد می‌کنند؛ گفتنی است هفتاد درصد بدهی‌های خارجی مالدیو نیز به چین است و سود این وام‌ها به‌تنهایی، شامل «بیش از بیست درصد از بودجه مالدیو» می‌شود. هند با اتکا به روابط دیرینه فرهنگی، قوم، تجاری و زبانی با مالدیو همواره خود را حامی این کشور در روزهای سخت معرفی کرده است. این مسئله در کنار موقعیت محوری مالدیو در خطوط دریایی تجاری اقیانوس هند به‌ویژه کانال‌های 8 درجه شمالی و12 1 درجه شمالی حائز اهمیت راهبردی برای هند است. هند به‌عنوان بازیگر اصلی در منطقه اقیانوس هند، ازطریق حضور هماهنگ و گشت مستمر در منطقه انحصاری اقتصادی خود را به‌عنوان بازیگر تأمین‌کننده نیازهای توسعه و امنیت دریایی می‌بیند. در سال‌های گذشته نیز مشارکت هند ازطریق طرح‌هایی نظیر «اول همسایگی» و «ساگار» کمک‌های شایانی به مالدیو برای عبور از چالش‌های بی‌شمارش ارائه کرده است؛ این مشارکت‌ها شامل مداخله نظامی هند در سرکوب کودتای سازماندهی‌شده در نوامبر 1988، کمک‌رسانی در سونامی سال 2004، بحران آب در سال 2014 و همه‌گیری در 2020 می‌شود. در دوره ریاست جمهوری صالح، رویکردهای مالدیو به سمت هند تغییر مشخصی پیدا کرد و صالح، تعهد علنی خود را در سیاست «اول هند» در امورجهانی مالدیو نشان داد و تغییر رویکرد مشخصی نسبت به دولت پیشین را آغاز کرد. در این دوره، مشارکت هند در پروژه‌های زیرساختی مالدیو گسترش پیدا کرد؛ از این‌رو، شکست صالح را بسیاری شکست هند در مقابل چین تعبیر می‌کنند.
حال با پیروزی محمد مویزو به‌عنوان فعال سیاسی ضدهندی، به‌طورقطع نفوذ سیاسی و اقتصادی هند در این کشور دگرگون خواهد شد و انتخاب او نشان‌دهنده کشمکش مداوم برای نفوذ و اتحاد در این کشور جزیره‌ای راهبردی است. بااین‌همه، مهم‌ترین چالش مویزو ایجاد تعادل میان استمرار روابط با دهلی‌نو و گسترش روابط با پکن است. این تلاش‌ها به‌طورقطع، تحت تأثیر بار بدهی خارجی مالدیو، جهت‌دار نیز خواهد شد. فارغ از تحلیل‌هایی که در داخل هند درباره پیامدهای کاهش سطح نفوذ در منطقه نفوذ سنتی و راهبردی هند ارائه می‌شود، امکان کاهش صددرصدی نفوذ هند و افزایش آنی نفوذ چین در مالدیو وجود ندارد و محذورات مالدیو در این انتخاب، رئیس‌جمهور جدید بی‌تأثیر نبوده است. منطقه اقیانوس هند و جنوب آسیا نشان داده‌اند دهه آینده، دهه چالش‌های بازیگران منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای در این حوزه است. ازاین‌رو، بررسی پویایی‌های آن یک ضرورت راهبردی است زیرا بازیگرانی نظیر هند، چین، ایالات‌متحده و استرالیا چشم‌اندازهای ژئوپلیتیکی خود در منطقه را بر این مبنا ترسیم می‌کنند.
نظر شما