دورنمای مذاکرات صلح بین ترکیه و پ.ک.ک
دورنمای مذاکرات صلح بین ترکیه و پ.ک.ک
دوشنبه 7 اسفند 1391
زمانی‌که عبدالله اوجالان پس از یک حضور بیست ساله در کشور سوریه ناچار به ترک این کشور شد، اعلام کرد: «خروج گروه اولیه ما از آنکارا به کردستان، منجر به حزبی شدن جنبش ما و میلاد پ.ک.ک شد. خروج ما از کردستان و قدم نهادن به لبنان و سوریه منجر به تشکیل ارتش ما شد و اکنون نیز با خروج از خاورمیانه و سفر به اروپا، به سوی مرحله تشکیل دولت قدم برمی‌داریم.» طولی نکشید که اوجالان پس از آوارگی در کشورهای یونان، روسیه و ایتالیا و در سال1999 در نایروبی کنیا دستگیر شد و بنا به روایات منتشر شده در رسانه‌های ترکیه، به محض دستگیری اعلام کرد: «مادر من ترک است. من برای امنیت ترکیه و پایان دادن به جنگ همکاری خواهم کرد.»
او بعدها در نامه‌های خود این اتفاق را به پرتاب حضرت ابراهیم (ع) به میان آتش تشبیه و اعلام کرد که آتش ایمرالی را برای کردها و ترک‌ها به گلستان صلح و برادری تبدیل خواهد کرد. از آن زمان تاکنون به محض نزدیک شدن به مقطع سازش و پایان درگیری‌ها، وقوع حملات و درگیری‌های جدید منجر به تداوم وضعیت قبلی شده و جنگ بین شاخه نظامی پ.ک.ک و نظامیان ترکیه ادامه پیدا کرده است. تحلیل‌گران سیاسی ترکیه دلایل متعددی همچون مواضع برخی فرماندهان جنگ‌طلب پ.ک.ک و فعالیت رانت جنگ‌طلب در داخل دولت ترکیه را اصلی‌ترین دلایل ادامه جنگ می‌دانند و افراد دیگری نیز سعی دارند دلیل این امر را در مداخلات خارجی و روابط پنهانی پ.ک.ک و حتی ارتش ترکیه با خارجی‌ها، جستجو کنند.
روزنامه ملیت در شماره 16 آگوست سال 2012 اعلام کرد:«جنگ بین پ.ک.ک و نظامیان ترکیه از سال 1984 تا کنون موجب کشته شدن بیش از سی هزار نفر شده است که 21800 نفر آنان مربوط به آمار کشته‌شدگان پ.ک.ک، 5500 نفر نیروهای نظامی و پلیس و بقیه کشته‌شدگان نیز از میان غیرنظامیان بوده‌اند.» همچنین دولتمردان ترکیه اعلام کرده‌اند که این جنگ تاکنون برای ترکیه، هزینه و خسارتی معادل سیصد میلیارد دلار برجا گذاشته است.
در آخرین روزهای سال 2012 رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر، ترکیه، اعلام کرد که هاکان فیدان، رییس سرویس اطلاعاتی میت، را به دیدار با اوجالان فرستاده تا برای اقناع پ.ک.ک به ترک سلاح با وی گفتگو کند. این گفتگوها که پس از شکست مذاکرات اسلو به عنوان شانس مهمی برای پایان دادن به درگیری ترکیه با پ.ک.ک تلقی می‌شود، پس از چند هفته ابعاد گسترده‌تری پیدا کرد و دولت ترکیه راضی شد تا دو تن از نمایندگان کُرد را به دیدار با اوجالان بفرستد. باراک اوباما در گفتگو با روزنامه ملیت و چندین مقام اروپایی نیز در گفتگو با دیگر رسانه‌های ترکیه از این مقطع سیاسی اعلام حمایت کرده و بر اساس آن‌چه که توسط مسئولین دولت ترکیه اعلام شده انتظار می‌رود که در بهار پیش‌رو با وساطت چهره‌هایی همچون مسعود بارزانی، رییس اقلیم کردستان عراق، پ.ک.ک سلاح‌های خود را بر زمین بگذارد و دولت نیز به مطالبات سیاسی و حقوقی کردها پاسخ دهد.
آن‌چه که به اجمال ذکر آن رفت، شرح کوتاهی از چند و چون روند گفتگوهای صلح بین دولت ترکیه و پ.ک.ک است. اما آن‌چه که در این میان اهمیت دارد، این واقعیت است که نه آنکارا و نه پ.ک.ک، به سوالات بنیادینی که در خصوص مقاطع بعدی مذاکرات فراخواهد رسید، پاسخ روشنی نداده‌اند. به‌عنوان مثال مشخص نیست که آیا بین اوجالان، شاخه قندیل پ.ک.ک، شاخه اروپای پ.ک.ک و حزب صلح و دموکراسی در خصوص مطالبه نهایی کردها اجماع‌نظر روشنی وجود دارد یا خیر؟ در حالی‌که برخی از نمایندگان مجلس بارها به این موضوع اشاره کرده‌اند که خواهان ایجاد ساختار سیاسی خودمختار دموکراتیک برای کردها هستند، اوجالان به نمایندگان دولت اطمینان داده که به‌دنبال دولت کُردی نیست و از سویی دیگر اردوغان هم آشکارا به این موضوع اشاره کرده که حاضر به پذیرش چنین چیزی نخواهد شد. از سویی دیگر درباره مسائل حقوقی مهمی همچون اعلام عفو عمومی برای اعضای پ.ک.ک و انتقال یا عدم انتقال سران و فرماندهان پ.ک.ک به یک کشور سوم، نکته واضحی بیان نشده است. همچنین طرفین مذاکرات به این موضوع اشاره نکرده‌اند که در خصوص رسیدن ترکیه و پ.ک.ک به توافق نهایی، تکلیف گروه‌های اقماری پ.ک.ک (PJAK, PYD, PÇCK) چه خواهد شد و نهادهای رسانه‌ای، اقتصادی، رسمی و غیررسمی پ.ک.ک در اروپا، خاورمیانه و آمریکا به چه شکلی به فعالیت‌های خود ادامه خواهند داد.
علاوه‌بر آن‌که در خصوص همه این مسائل ابهام وجود دارد، حزب عدالت و توسعه برای تغییر و اصلاح قانون اساسی و اجماع‌نظر با دو حزب جمهوری خلق و حرکت ملی در خصوص مطالبات کردها به نتیجه روشنی دست‌نیافته و مشخص نیست که در صورت پیروزی مذاکرات صلح، شاخه سوری پ.ک.ک به نام حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) چه تغییری در مشی سیاسی خود خواهد داد.
موضوع مذاکره با اوجالان و تلاش برای پایان دادن به درگیری با پ.ک.ک به مهم‌ترین موضوع اخبار سیاسی ترکیه تبدیل شده اما اظهارات متناقض دولتمردان ترکیه، احزاب مخالف و خود کردها، نشان می‌دهد که اردوغان با تنش‌ها و موانعی روبروست که می‌توان به برخی از آنها، چنین اشاره کرد:
ـ ملی‌گرایان ترک زیر چتر احزاب «حرکت ملی» و «اتحاد بزرگ» مذاکره با پ.ک.ک را تهدیدی برای تجزیه ترکیه دانسته و به‌طور کامل با آن مخالف هستند.
ـ حزب عدالت و توسعه که در مناطق کردنشین ترکیه بیش از 70 کرسی مجلس را به‌دست آورده، نام این مذاکرات را «تلاش برای پایان دادن به ترور» گذاشته و اعلام کرده که مطالبات کردها را نه به‌خاطر پذیرش شروط پ.ک.ک بلکه به خاطر مبانی فکری و سیاسی خود به جا خواهد آورد و معنی دقیق این سخن آن است که اردوغان الزاماً تلاش می‌کند گفتگوها را در بستر استراتژیک ویژه‌ای پیش ببرد که ضامن پیروزی‌های انتخاباتی خود و حزب عدالت و توسعه باشد.
ـ کردها آشکارا از این موضوع حرف می‌زنند که از مطالبه‌ای به نام «خودمختاری دموکراتیک» برای کردها کوتاه نخواهند آمد و نه‌تنها دولت، بلکه دیگر احزاب و جبهه‌های سیاسی ترکیه حاضر به پذیرش این شرط نیستند.
به نظر می‌رسد در شرایط کنونی و در حالی‌که در خصوص دورنمای صلح در ترکیه ابهامات و سوالات بی‌پاسخ فراوانی وجود دارد، دولت و مخالفان کُرد در آینده‌ای کوتاه با معضلات بزرگتری روبرو خواهند شد. با این وجود نمی‌توان در خصوص این موضوع قاطعانه نظر داد که آیا در صورت به بن‌بست رسیدن گفتگوهای کنونی، پ.ک.ک باز هم حمله به ترکیه را در برنامه خواهد داشت یا ترجیح می‌دهد که انرژی و توان خود را در جبهه شمال سوریه به‌کار بگیرد.
نظر شما