نگرش روسیه به تحولات اخیر عراق

روسیه در قالب سیاست جدید خاورمیانه‌ای خود، به‌دنبال تأثیرگذاری بیشتر و مقابله با نفوذ غرب در خاورمیانه بوده است. در این میان، یکی از کشورهای منطقه که روسیه طی دو سال گذشته تلاش کرده است تا در راستای منافع راهبردی و منطقه‌ای خود بهره و امتیاز بیشتری از گسترش روابط با آن ببرد، عراق است. البته از نقطه‌نظر تاریخی روس‌ها و عراقی‌ها از گذشته مناسبات حسنه‌ای داشته‌‌اند و در دوران جنگ سرد نیز گرمی ویژه‌ای بر روابط دوجانبه دو کشور حاکم بوده است. بغداد از گذشته در سیاست‌های مسکو نقش مهمی داشته و عراق متحد و دوست سنتی روسیه است.
هم‌اکنون که عراق بار دیگر صحنه جنگ و درگیری شده است، درک سیاست‌های روسیه در قبال بغداد و نقش این کشور بسیار مهم است. تسلط گروه بعثی ـ تکفیری دولت اسلامی عراق و شام ـ موسوم به «داعش» ـ بر تعدادی از شهرهای عراق، نگرانی‌های زیادی را در داخل و خارج این کشور ایجاد کرده است، تا جایی که برخی کارشناسان نسبت به تجزیه عراق به سه قسمت کردنشین، شیعه‌نشین، و سنی‌نشین هشدار داده‌اند.
هرچند در ابتدای بحران عراق بسیاری از کارشناسان بر این اعتقاد بودند از آنجا که مسکو در حال حاضر درگیر تحولات اوکراین است ممکن است در موضوع عراق دخالت عمده‌ای نکند، اما ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، حمایت همه‌جانبه خود را از دولت عراق اعلام کرد. درخصوص موضع روسیه در این جریان، باید گفت مسکو قبل از هرچیز می‌خواهد نادرستی ادعای آمریکا را برای جنگ با تروریسم و نابودی آن برملا کند و نشانه‌های همکاری واشنگتن با تروریسم را بیش از پیش در حوزه‌های مختلف جغرافیایی ازجمله خاورمیانه نشان دهد. در بحران فعلی عراق، روسیه درپی اثبات این است که طرح آمریکایی بازسازی عراق بعد از سرنگونی صدام حسین شکست خورده است؛ زیرا آمریکایی‌ها موفق نشدند به‌وسیله کمک‌های مالی چندین میلیاردی، حضور نظامی، صادرات اسلحه، و آموزش نیروهای امنیتی ملی، عراق را به کشوری باثبات و فارغ از بحران تبدیل کنند.
از طرف دیگر، روسیه معتقد است فعالیت افراطیون و گروه‌های تندرو در عراق، که از سوی عربستان سعودی، قطر و برخی کشورهای خارجی‌ حمایت مالی می‌شوند، باعث شده منطقه به کانون گسترده‌ای برای تروریسم تبدیل شود. به همین سبب، مسکو همواره از ابتدای بحران در عراق از دولت این کشور در مبارزه با تروریسم حمایت و فعالیت افراط‌گرایان را محکوم کرده است.
روسیه در مبارزه با تروریسم برخلاف آمریکا از سیاستی واحد و قاطع پیروی می‌کند. از آنجا که در میان گروه‌های تروریستی عضو داعش در عراق بسیاری از اتباع چچن و مناطق قفقاز شمالی روسیه حضور دارند، مسکو در برخورد با گروه‌های تروریستی عراق انگیزه بیشتری برای مقابله با آنها دارد؛ زیرا روسیه از اواسط دهه 1990، با تروریسم و گروه‌های افراط‌گرای وهابی و سلفی در منطقه قفقاز شمالی دست‌وپنجه نرم می‌کند.
درست است که ترس از حملات تروریستی در میان روس‌ها طی دو سال اخیر تا حدی کاهش یافته، با این حال هنوز هم چالش‌های امنیتی از نگرانی‌های جدی مقامات مسکو است؛ لذا انتشار تروریسم در خاورمیانه و انتقال آن به دیگر کشورها، خطر و تهدید واقعی برای این کشور محسوب می‌شود و در مورد عراق هم روسیه با همین دیدگاه وارد می‌شود.
در همین راستا، در اوایل بحران عراق، روسیه پنج هواپیمای جنگنده سوخو برای مقابله با شورشیان تکفیری در اختیار دولت عراق گذاشت و علاوه بر ارسال این جنگنده‌ها، تکنسین‌های خود را برای مونتاژ جت‌ها و آموزش خلبانان عراق به این کشور اعزام کرد.
از نقطه‌نظر اقتصادی نیز رویکرد روسیه به بحران کنونی عراق قابل بررسی است. هم‌اکنون مسکو نقش مهمی را در حوزه نفت عراق بازی می‌کند؛ برای مثال، اکنون تولید نفت روزانه شرکت «لوک اویل» روسیه در میدان «قرنه غربی ـ2» بیش از 120 هزار بشکه است. این شرکت درصدد است تا پایان سال جاری حجم تولید نفت را تا چهارصد هزار بشکه در روز افزایش دهد. روسیه به‌دنبال این است که در آینده با گسترش فعالیت‌هایش در حوزه نفت عراق، جایگاه ویژه‌ای به‌دست بیاورد. اما ناامنی‌ها و حملات تروریستی که هم‌اکنون عراق را فراگرفته است می‌تواند بر برنامه‌های شرکت‌های روسی اثر جدی بگذارد و موانع بسیاری بر سر راه آنها ایجاد کند.
مسکو در تحولات خاورمیانه و هم‌اکنون بحران عراق، می‌داند اگر بخواهد نسبت به آن بی‌تفاوت باشد ممکن است این حملات تروریستی دامن کل منطقه و ازجمله مناطق خارج نزدیک این کشور را نیز بگیرد.