استعفای پاپ بندیکت شانزدهم؛ خدا‌ترسی یا استیصال
استعفای پاپ بندیکت شانزدهم؛ خدا‌ترسی یا استیصال
چهارشنبه 25 بهمن 1391
مقدمه
پاپ بندیکت شانزدهم، رهبر کاتولیک‌های جهان، در ساعت ۱۱:۴۶ دقیقه روز دوشنبه ۱۱ فوریه (۲۳ بهمن) در نشست کاردینال‌ها در رم در اقدامی غیرمنتظره به زبان لاتین اعلام کرد که در ساعت 8 شب روز ۲۸ فوریه ۲۰۱۳ از مقام خویش کناره می‌گیرد. کوتاه پس از اعلام خبر استعفای پاپ، بیانیه‌ای از سوی وی منتشر شد. پاپ دلیل این تصمیم را خستگی، سن زیاد و کسالت عنوان کرد. این نخستین بار پس از شش قرن است که یک پاپ از مقام خود استعفا می‌کند. آخرین پاپی که از مقام خود در سال 1415 استعفا داد گریگوری دوازدهم بود.
محافظه‌کار و سنت‌گرا
یوزف آلویس راتزینگر در شهر مارکتل در باواریای آلمان در یک خانواده کشاورز سنتی به دنیا آمد. وی که 85 سال دارد، دویست و شصت و پنجمین رهبر کاتولیک‌های جهان است و در سن 78 سالگی در 19 آوریل سال 2005، در کوتاه‌ترین جلسه کاردینال ها برای انتخاب پاپ که 24 ساعت طول کشید، جانشین پاپ ژان پل دوم شد. وی هشتمین آلمانی‌‌ای است که به مقام پاپی رسید. راتزینگر در ۱6 سالگی به عضویت جنبش جوانان هیتلر درآمد و با جنگ جهانی دوم به واحد پدافند هوایی در مونیخ رفت. پس از جنگ او در دانشگاه بن تحصیل کرد و در سال ۱۹۶۶ به کرسی تدریس الهیات در دانشگاه توبینگن آلمان رسید. در سال ۱۹۷۷ پاپ ژان پل دوم او را به مقام کاردینالی مونیخ گمارد. پاپ بندیکت شانزدهم به داشتن دیدگاه‌های مذهبی محافظه‌کارانه و غیرقابل انعطاف درباره مسائلی چون هم‌جنس‌گرایی، پیشگیری از بارداری و کشیش شدن زنان مشهور است. بسیاری بر این باورند که دیدگاه‌های محافظه‌کارانه و سنت‌گرایانه او به خاطر جریانات شدید لیبرال دهه ۱۹۶۰ و در واکنش به جو غالب آن دوره تشدید شده است.
فراز و نشیب‌های پاپ بندیکت شانزدهم
پاپ شدن در سن ۷۸ سالگی، آن هم پس از رهبری کاریزماتیک چون ژان پل دوم به خودی خود برای مردی که اعلام کرده بود علاقه‌ای به پاپ شدن ندارد آغازی دشوار بود. اما دیری نگذشت که کلیسای کاتولیک در دوران مسئولیت وی یکی از پرچالش‌ترین دوران خود را سپری کرد. فاش شدن سوء استفاده جنسی کشیش‌ها از کودکان، معرفی مسیحیت به عنوان دین عقلایی‌تر نسبت به اسلام و اشاره تلویحی به خشونت‌بار بودن تعالیم اسلامی و برافروختن اعتراض مسلمانان جهان، رسوایی واتیلیکس، عفو ریچارد ویلیامسون، اسقف بریتانیایی، و برافروختن خشم یهودیان، و عدم اعتقاد به استفاده از کاندوم به عنوان راه‌حلی برای جلوگیری از بیماری ایدز، از جمله این رویدادهای مهم بودند.
افشای سوء استفاده جنسی کشیش‌ها، کلیسا را با بحرانی جدی روبرو ساخت. موارد سوءاستفاده جنسی از کودکان در ایرلند، استرالیا و آمریکا گزارش شد و در سال ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ به اوج خود رسید. در آن زمان بسیاری از مقامات واتیکان رسانه‌ها را به توطئه علیه کلیسای کاتولیک متهم می‌کردند اما شواهد آنقدر مستدل بود که پاپ را عملا به عذرخواهی در برابر عموم واداشت.
پاپ در 12 سپتامبر سال 2006 در شهر رگنزبورگ آلمان در سخنرانی خود اعلام کرد “تفکر مسیحی در مقایسه با اسلام به منطق مجال بیشتری می دهد.” این سخن او ربط دادن اسلام با خشونت تعبیر شد و توجه اذهان عمومی مسلمانان دنیا را به خود جلب کرد. هرجند پاپ رسانه‌ها را مقصر دانست و آنها را به بدفهمی سخنان خود متهم کرد اما این بحران تا سفر او به استانبول فرو ننشست.
در ژانویه سال 2009، در راستای برقراری آشتی در درون کلیسا، بندیکت شانزدهم چهار اسقف افراطی را مورد بخشش قرار داد، از جمله اسقف بریتانیایی ریچارد ویلیامسون، که منکر وقوع هولوکاست است و اعتقاد دارد که شمار یهودیان کشته شده توسط نازی‌ها بیش از ۳۰۰ هزار نفر نبوده است. این اقدام خشم یهودیان را برانگیخت. البته پاپ پیش از آن با رای دادن به تقدیس پیوس دوازدهم نیز با انتقاد یهودیان روبرو شده بود. یهودیان پاپ پیوس را به دلیل عدم ممانعت از اخراج بیش از هزار یهودی ایتالیایی در سال 1943 و فرستادن آنها به اردوگاه‌های نازی مورد سرزنش قرار می‌دهند.
در رسوایی واتیلیکس، پائولو گابریله، پیشخدمت ۴۶ ساله مخصوص پاپ، به افشای اطلاعات مربوط به مسائل داخلی واتیکان پرداخت؛ اطلاعاتی که مدعی فساد، سوءمدیریت و بحران‌های داخلی در واتیکان بودند. در پی درز این اطلاعات، در سانه‌های ایتالیایی عنوان شد که احتمال دخالت مقام‌های بالاتر واتیکان در رسوایی وجود دارد و گابریله از سوی "افراد مهمی" به نگهداری اسناد محرمانه ترغیب شده است. نکته حائز اهمیت در این رسوایی این بود که دستگیری پیشخدمت مخصوص پاپ یک روز پس از برکناری اتوره گوتی تدسکی، رئیس بانک واتیکان، رخ داد. هرچند واتیکان در بیانیه‌ای علت این برکناری را "ناکامی وی در انجام وظایف مهم و اصلی علی‌رغم اخطارهای مکرر" اعلام کرد اما شماری از روزنامه‌های ایتالیایی این برکناری را با رسوایی واتیلیکس مرتبط دانستند. کارشناسان امور بانکی بانک واتیکان را یکی از ناشفاف‌‌ترین مؤسسات مالی در جهان می‌دانند.
انتقادها
کارشناسان علوم سیاسی-اجتماعی به خصوص در آلمان و بریتانیا از پاپ به عنوان فردی ضعیف نام می‌برند و از واتیکان به دلیل داشتن ساختار غیرمنسجم انتقاد می‌کنند. مارکو پولیتی، کارشناس مشهور امور واتیکان، معتقد است که بندیکت شانزدهم از زمان دستیابی به این مقام تنها "بحران" ایجاد کرده و راهکاری برای حل دشواری‌ها ارائه نداده است. کارشناسان، تمرکز قدرت در واتیکان و اداره آن با ساختاری سلطنتی را مورد انتقاد قرار می‌دهند و معتقدند که تشکیلاتی چون واتیکان دیگر نمی‌تواند تنها از سوی یک فرد اداره شود. از دید کارشناسان، بندیکت شانزدهم توانایی کنار آمدن با سکولاریسم موجود در دنیای مدرن را ندارد و نمی‌خواهد قبول کند که مذهب کاتولیک تنها مذهبی نیست که در حال حاضر در دنیا رواج دارد. پس از رسوایی جنسی کشیش‌ها، بسیاری از کارشناسان خواستار اصلاحات گسترده در طرز تفکر کلیسای کاتولیک در مورد مسائل جنسی هستند و معتقدند که کلیسای کاتولیک باید قوانین حاکم بر زندگی کشیش‌ها و سیستم آموزش جنسی خود را اصلاح کند. تعیین مجازات‌های سنگین‌تر برای خطاکاران و همینطور برچیده‌شدن قانون "عفو بر اثر گذشت زمان" از دیگر خواست‌های منتقدان است. امری که پاپ بندیکت شانزدهم تا به امروز با آن مخالفت کرده است.
جانشین پاپ بندیکت شانزدهم
از ۲۸ فوریه تا انتخاب پاپ جدید، هدایت کلیسا را رهبر مجمع کاردینال‌ها به‌عهده خواهد داشت. فدریکو لومباردی، سخنگوی واتیکان، تایید کرده است که مجمع کاردینال‌ها در ماه مارس تشکیل جلسه خواهد داد و بر این اساس انتظار می‌رود که پاپ جدید تا پیش از عید پاک و روز ۲۴ مارس انتخاب شود. مجمع کاردینال‌ها در حال حاضر ۲۰۳ عضو از ۶۹ کشور دنیا دارد. در این مجمع تقریبا نیمی از کاردینال‌ها (۶۱ نفر) اروپایی و ۲۱ نفر ایتالیایی هستند. دیگر اعضای مجمع را ۱۹ کاردینال از آمریکای جنوبی، ۱۴ نفر از آمریکایی شمالی، ۱۱ نفر آسیایی، ۱۱ آفریقایی و یک نفر از قاره اقیانوسیه تشکیل می‌دهند. بر اساس قانون جدید که در سال ۱۹۷۵ تصویب شد تنها کاردینال های زیر ۸۰ سال حق رای در انتخاب پاپ جدید را دارند و حداکثر تعداد کاردینال‌هایی که می‌توانند رای بدهند ۱۲۰ نفر است. طبق قانون جدید، در انتخاب فعلی ۱۱۷ کاردینال حق رای دارند، که ۶۷ نفر آنها را پاپ بندیکت و ۵۰ نفر را پاپ قبلی یعنی ژان پل دوم منصوب کرده است. برای انتخاب پاپ جدید به دو سوم به‌علاوه یک رای نیاز است. رهبری کلیسای کاتولیک بطور سنتی در انحصار کاردینال‌های ایتالیایی بوده است اما در انتخاب دو پاپ اخیر، کلیسا از این سنت فاصله گرفت. پاپ ژان پل دوم لهستانی و پاپ بندیکت آلمانی بوده‌اند. در این دوره برای اولین بار موضوع انتخاب پاپ غیر اروپایی مطرح شده است. از بین نام‌هایی که بعنوان مهمترین گزینه‌ها برای جانشینی پاپ مطرح هستند می‌توان به کاردینال آنجلو اسکولا (ایتالیایی)، کاردینال کریستوفر شوئن بورن (اتریشی)، کاردینال اُدیلو شرر (برزیلی)، کاردینال پیتر تورکسون (غنایی)، کاردینال لوییس تاگله (فیلیپینی)، کاردینال تیموتی دولان (نیویورکی)، کاردینال ژوآئو برازده آویز(برزیلی)، کاردینال مارک اولت(کانادایی) و کاردینال جانفرانکو راواسی(ایتالیایی) اشاره کرد.
جمع‌بندی
به گفته هانس یورگن شلامپ، کارشناس نشریه اشپیگل، کناره‌گیری پاپ علاوه بر ضعف و ناتوانی جسمی با این واقعیت نیز ارتباط دارد که از مدت‌ها پیش اداره "امپراتوری کلیسا" از اختیار او خارج شده است. در ماجرایی که به "واتیلیکس" مشهور شد، اسناد محرمانه و نامه‌هایی افشا شد که جنگ قدرت میان کاردینال‌ها و همچنین بسیاری از مسائل داخلی واتیکان را افشا کرد. او همچنین قادر به اصلاح ساختار بانک واتیکان که متهم به دست داشتن در پولشویی شده بود، نشده است. همان طور که گفته شد بندیکت شانزدهم در مواجهه با مشکلات مهم کلیسای کاتولیک در سال‌های اخیر، از جمله جنجال بر سر سوء استفاده جنسی کشیش‌ها از کودکان و شکاف روزافزون میان مسیحیان امروزی با واتیکان، نیز توفیق چندانی نداشته است.
درباره آینده کلیسای کاتولیک اکثر ناظران متعقدند که پاپ جدید هم سیاست‌های محافظه کارانه بندیکت شانزدهم را در پیش خواهد گرفت.ضرورت مقابله با رسوایی جنسی در کلیسای کاتولیک یکی از مسایلی است که رهبری جدید واتیکان با آن روبرو خواهد بود. هرچند پاپ اعلام کرده که تا حد ممکن در بحث انتخاب جانشین خود دخالت نخواهد کرد اما به گفته کارشناسان انتظار می‌رود بندیکت شانزدهم در بحث‌های مربوط به انتخاب جانشین خود نقش فعالی بر عهده گیرد و به این ترتیب پاپ بعدی دشوار بتواند در جهت خلاف رویه او گام بردارد.
نظر شما