اسرائیل و بحران سوریه
اسرائیل و بحران سوریه
چهارشنبه 1 خرداد 1392
سوریه در سال 1974 قرارداد ترک مخاصمه‌ای را با اسرائیل امضا کرد که بر‌اساس آن در مرز این کشور با اسرائیل منطقه حایل غیرنظامی ایجاد شد. طبق قرارداد نیروهای ناظر سازمان ملل در آنجا حضور یافتند و هنوز نیز به فعالیت خود ادامه می‌دهند. در سال 1982، درحالی‌که وقوع انقلاب اسلامی در ایران موجی از اسلام‌خواهی را در میان ملل مسلمان ایجاد کرده بود، رژیم اسرائیل به هیچ‌وجه مایل به روی‌کار آمدن حزبی اسلام‌گرا نظیر اخوان‌المسلمین به‌جای حزب لائیک بعث در سوریه نبود.
روابط اسرائیل و سوریه در چهل سال گذشته
پس از اعلام آتش‌بس در خطوط درگیری اعراب و اسرائیل در جنگ رمضان 1973، آمریکا کوشید تا با فراهم آوردن امکان گفتگوی رو در رو میان طرف‌های متخاصم، آنان را به امضای معاهده صلح ترغیب کند. تلاش ایالات‌متحده در 17 سپتامبر 1978 با امضای معاهده صلح میان مصر و اسرائیل در کمپ دیوید نتیجه داد، ولی امضای معاهده مشابهی میان اسرائیل و اردن تا 26 اکتبر 1994 طول کشید. در این تاریخ، اردن نیز با به‌رسمیت شناختن اسرائیل، با این رژیم روابط عادی سیاسی برقرار نمود؛ اما دولت سوریه به امضای قرارداد آتش‌بس با اسرائیل در 30 مه 1974 بسنده کرد و اقدامات بعدی را به بازگردانده شدن بلندی‌های جولان به سوریه موکول نمود.
در طول چهل سال که از امضای قرارداد آتش‌بس میان سوریه و اسرائیل می‌گذرد ـ خواه در دوران ریاست‌جمهوری حافظ اسد و خواه در دوران ریاست بشار اسد ـ دو طرف هیچ‌گونه درگیری مستقیم نظامی با یکدیگر در مرزهای مشترک نداشته‌اند و در مرز میان آنها، جولان، کمترین تنش‌ها به‌وجود آمده است. با وجود این، درگیری نظامی بین دو طرف در لبنان، یا به‌صورت رو در رو و مستقیم یا از طریق جنگ نیابتی ادامه یافت.
اسرائیل در مارس 1978 با حمله به لبنان کوشید در مرزهای شمالی خود در داخل خاک این کشور کمربند امنیتی‌ای را به عمق ده کیلومتر ایجاد نماید؛ اما نتوانست مناطق شمالی خود را در برابر عملیات تهاجمی فلسطینی‌ها که از داخل خاک لبنان صورت می‌گرفت مصون نگهدارد. همین امر سبب شد تا در ششم ژوئن 1982 تهاجم سنگینی را به لبنان آغاز نماید. در جریان این تهاجم، پایگاه‌های سوریه در بیروت، الشوف و بقاع لبنان مورد حمله اسرائیلی‌ها قرار گرفتند و سوری‌ها در طی دو روز حدود هشتاد فروند هواپیمای جنگنده، تعدادی آتشبارهای موشک ضدهوایی سام و نیز ده‌ها تانک خود را در این مصاف از دست دادند.
بعد از خاتمه این درگیری‌ها در لبنان، که منجر به خروج مقامات برجسته فلسطینی از لبنان گردید، دولت لبنان نیز با وساطت غرب به سمت مصالحه با اسرائیل پیش‌رفت. بعد از وقایع ژوئن 1982، دیگر فصل رودررویی‌های مستقیم اسرائیل و سوریه به‌سر آمد، اگرچه دشمنی‌ها هیچ‌گاه فرو ننشست.
موضع اسرائیل درقبال بحران سوریه
افرایم هلوی، رئیس سابق موساد، به‌تازگی در اظهاراتی درباره موضع اسرائیل در قبال رویدادهای سوریه گفت: اسرائیل از زمان آغاز اعتراضات در سوریه همواره این موضوع را مدنظر قرارداده است که بشار اسد و پدرش پس از توافقنامه آتش‌بس بین دو کشور در سال 1974 توانستند به مدت چهل سال آرامش و صلح را در نوار مرزی جولان حفظ کنند. حتی هنگام جنگ اسرائیل در لبنان در سال 1982 جبهه بلندی‌های جولان آرام باقی ماند. وی افزود: تل‌آویو فقط در صورت نیاز در بحران سوریه دخالت می‌کند. تاکنون نشانه‌ای مبنی بر دخالت اسرائیل در سوریه مشاهده نشده است.
برخلاف این اظهارات در 31 ژانویه 2013، نیروی هوایی اسرائیل به کاروانی در داخل خاک سوریه حمله کرد که بنا بر ادعای اسرائیلی‌ها در حال حمل سلاح ضدهوایی برای حزب‌الله لبنان بود. این کاروان که در نزدیکی یکی از تأسیسات علمی موسوم به مرکز مطالعات و پژوهش علمی سوریه در جمریه واقع در شمال دمشق توقف کرده بود مورد تهاجم قرار گرفت. این حمله تقریباً مشابه تهاجم نیروی هوایی اسرائیل به کاروانی شامل هفده کامیون در بندر پورت سودان بود که به بهانه نابود کردن موشک‌های کوتاه‌برد ایرانی فجر3 صورت گرفت که ادعا می‌شد در حال حمل سلاح به نوار غزه از طریق سودان بودند. در 5 مه 2013 نیز مرکز علمی جمریه مورد تهاجم شدید اسرائیلی‌ها قرار گرفت.
اگرچه این حملات مقطعی و با هدفی محدود به‌نظر می‌رسند، در پس آن می‌توان نگرانی عمیق مقامات اسرائیلی را از پیامدهای بحران سوریه احساس کرد. اسرائیل از این موضوع بیم دارد که ادامه درگیری در سوریه افراط‌گرایان اسلامی را بر سوریه مسلط نماید که در نتیجه، کشورهای همسایه اسرائیل ازجمله لبنان و اردن را نیز برای این کشور ناامن نماید. سقوط ناگهانی دولت بشار اسد ممکن است سبب خروج کنترل سلاح‌های سوریه از دست دولت و افتادن آن در دست افراطیون گردد؛ به‌همین علت، این امکان وجود دارد که اسرائیل در صورت احساس خطر سقوط قریب‌الوقوع دولت بشار اسد، تأسیسات و تجهیزات مهم نظامی سوریه را با قصد نابودی کامل مورد تهاجم قراردهد. اسرائیل این برنامه را در سال 1981 با حمله به رآکتور هسته‌ای اوزیراک عراق و در سال 2007 با حمله هوایی به سایت تأسیسات هسته‌ای سوریه (الکبار) در منطقه دیر زور اجرا کرده بود و بنابراین، می‌تواند در صورت ضرورت، آن را درمورد سایر تأسیسات مهم نظامی و پژوهشی سوریه اجرا کند.
نظر شما