درآمدی مختصر بر روابط بین‌الملل
روایت‌های متفاوتی از شکل‌گیری یا تولد و تحولات رشتۀ روابط بین‌الملل مناظره‌های متعددی را شکل داده‌اند که فراسوی مناظره‌های پنج‌گانۀ روابط بین‌الملل (تاکنون) به‌عنوان ادبیات این رشته در دسترس قرار دارند. در یک سال اخیر، به مناسبت صدساله شدن این رشته، کتاب آکاریا و بوزان با نام «ساخت روابط بین‌الملل جهانی»،[1] کتاب «داستان روابط بین‌الملل» نوشتۀ پمبرتون (در سه جلد) و دو ویژه‌نامۀ فصلنامه‌های «روابط بین‌الملل» در سال 2019 و «امور جهانی» در سال 2020 نمونه‌هایی از چند اثر قابل توجه در زمینۀ ارزیابی درونی رشتۀ روابط بین‌الملل هستند که منتشر شده‌اند. در این آثار، عوامل درونی و بیرونی مؤثر بر تحولات این رشته مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
در صدمین سال تأسیس این رشته، یکی از مهم‌ترین مباحث این است که روابط بین‌الملل به‌عنوان یک حوزۀ علمی به‌دلیل تکثر نظری، سیاسی و روش‌شناختی، ماهیتی کاملاً کثرت‌گرایانه دارد که باعث شده است برخی پژوهشگران بحث بی‌مبنایی دیسیپلین (در زندان علوم سیاسی بودن) و درنتیجه، طرح «ضرورت یافتن هستۀ مرکزی جدید» برای مطالعات روابط بین‌الملل را بیان کنند؛ ایده‌ای که باعث شد بسیاری، آن را فرصتی جهت بازاندیشیدن به مبنای اصلی مطالعات روابط بین‌الملل بدانند؛ فرصتی برای اینکه با یافتن هستۀ جدید مطالعاتی بتوان روابط بین‌الملل را یکی از رشته‌های اصلی علوم اجتماعی معرفی کرد. درمقابل، این ایده نیز مطرح شده است که هیچ‌گونه نقدی بر ماهیت بینارشته‌ای روابط بین‌الملل وجود ندارد و اتفاقاً این مزیتی برای این رشته محسوب می‌شود که با دیگر رشته‌ها در تعامل و گفت‌وگوست. در این روایت، این رشته، ادعایی مبنی‌بر استقلال در حوزۀ علوم اجتماعی ندارد که اینک به‌دلیل نداشتنش سرزنش شود.
بااین‌حال، با توجه به پیچیدگی‌های زیست‌جهان ما و بنا به ضرورت‌های بشری و نیازمندی‌های جدید سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران برای حکمرانی بهتر، این رشته روز به روز ماهیت تخصصی‌تر و بینارشته‌ای‌تری به خود می‌گیرد؛ روندی که به‌دلیل مسئله‌محور بودن، به علاقه‌مندان و پژوهشگران آن امیدواری می‌دهد.
کتاب حاضر یکی از کتاب‌های مقدماتی و از سری کتاب‌های معرفی مختصر درباره حوزههای مطالعاتی است که از سوی انتشارات دانشگاه آکسفورد و به قلم یکی از اندیشمندان نامدار حوزه روابط بین‌الملل یعنی کریستین رویس اسمیت نوشته شده است. موسسه مطالعات و تحقیقات بینالمللی ابرار معاصر تهران امیدوار است با انتشار کتاب‌های کلیدی و برجسته حوزه روابط بین‌الملل، به مانند گذشته به گسترش کیفی این رشته مطالعاتی در ایران کمک کند.
علی اسمعیلی اردکانی
معاونت پژوهشی موسسه مطالعات و تحقیقات بینالمللی ابرار معاصر تهران
[1]. Amitav Acharya and Barry Buzan. The Making of Global International Relations: Origins and Evolution of IR at Its Centenary. Cambridge: Cambridge University Press, 2019.
نظر شما