نشست دو روزه سران کشورهای عضو گروه بیست در تاریخ 12/8/1390 به ریاست نیکولا سارکوزی، رئیس‌جمهوری فرانسه در شهر کن جنوب فرانسه آغاز به‌کار کرد. در این نشست دو روزه، علاوه بر 25 تن از رؤسای‌جمهوری و نخست‌وزیران کشورها، هشت تن از رؤسای سازمان‌های مالی بین‌المللی و سه هزار نفر اعضای هیئت‌های همراه شرکت داشتند. رؤسای سازمان‌های بین‌المللی ازجمله سازمان کار، صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی و اتحادیه اروپایی، بانک مرکزی مشترک اروپا، و بان کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل متحد نیز در این نشست حضور داشتند.

دگردیسی اقتصاد سیاسی کشورهای صنعتی و کشورهای در حال توسعه سایه سنگینی بر مباحث مطرح‌شده در اجلاس کن فرانسه داشت. عمده‌ترین این موضوعات وضعیت دشوار اقتصادی و بیکاری در آمریکا (بحران وال‌استریت)، بدهی‌های دولت یونان، ایتالیا، پرتغال و ایرلند، سرنوشت یورو پول واحد اتحادیه اروپا، و نرخ تبادل ارزهای مهم جهان همچون دلار و یورو و رقابت یوان با آنهاست. علی‌رغم کمک‌های اتحادیه اروپا و صندوق بین‌المللی پول در ارائه بسته‌های مالی به ارزش 380 میلیارد دلار، یونان و دولت جورج پاپاندرو هنوز نتوانسته از دام بدهی‌های کلان عقب‌افتاده رهایی یابد و سرانجام نخست‌وزیر سوسیالیست یونان مجبور به استعفا شد.
در این نشست دو روزه مهم‌ترین مسائل و چالش‌های اقتصاد جهانی مورد بررسی سران قرار گرفت. نحوه مدیریت بحران مالی، تأمین ثبات و رشد پایدار اقتصاد جهانی، نوسان قیمت کالاها، تجارت جهانی، تغییرات اقلیمی، مبارزه با فساد و اشتغال‌زایی، حفظ روند رشد و رونق اقتصادی کشورهای عضو، ارتقای سطح اقتصادی اعضا، برنامه‌ریزی برای کاهش بدهی‌های کشورها، کاستن از نرخ بیکاری و اصلاح ساختار مالی جهان، بحران مالی و اقتصادی شدید دامن‌گیر کشورهای حوزه یورو و مسائل خاورمیانه ازجمله محورهای اصلی این دوره از نشست گروه بیست عنوان شده است.

وضعیت بغرنج اقتصادی پولی اتحادیه اروپایی

کشورهای گروه بیست که ثروتمندترین کشورهای جهان به‌حساب آمده و بیشترین رشد اقتصادی را دارند، به‌شدت از بحران مالی جاری در حوزه یورو و اقتصاد اروپا نگران می‌باشند. به همین دلیل در نشست چند هفته پیش وزرای اقتصاد دارایی این گروه در پاریس از کشورهای حوزه یورو خواستند تا هرچه سریع‌تر و قبل از نشست کن با دستانی پر و تصمیمات واقعی و ملموس در این نشست شرکت کنند. برخی کارشناسان بر این عقیده‌اند که اتحادیه اروپایی مجبور است برای تأمین اعتبار مورد نیاز صندوق به سازمان‌های بین‌الملل مالی مانند صندوق بین‌المللی پول و یا به کشورهایی نظیر برزیل، چین و نروژ متوسل شود که این امر با مخالفت تعداد زیادی از کشورهای اروپایی مواجه شده است.

به‌نظر می‌رسد اجلاس گروه بیست برای چین و نیز برای کشورهای بدهکار اروپایی هم فرصت و هم تهدید محسوب می‌شود. روزنامه نیویورک تایمز همزمان با این تحولات نوشته است: در ازای دریافت کمک مالی، ممکن است اتحادیه اروپا به درخواست‌های پکن برای سکوت در قبال برخی اختلاف‌ها ازجمله مسئله حقوق بشر تن دهد. به گفته ناظران، وضعیت غرب بغرنج و پیچیده شده و مقام‌های چینی می‌توانند از ضعف اتحادیه اروپا به نفع خود استفاده کنند.

اجلاس سران گروه بیست در حالی آغاز شد که افول اقتدار سیاسی و مالی جهانی آمریکا بر آن سایه افکنده بود و در عوض نشست فرانسه را متوجه خیزش خیره‌کننده قدرت اقتصادی چین می‌سازد که به‌عنوان نجات‌بخش اقتصاد بیمار اروپا در آن حاضر شد. در این ارتباط روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی آورده است: «هو جین تائو، رئیس‌جمهور چین با این دستور کار برنامه وارد کن شد تا به ارزیابی و سنجش درخواست اروپا درخصوص کمک ده‌ها میلیارد دلاری چین برای برون‌رفت این قاره از بحران، بدهی سنگین بپردازد. اقتصادهای نوظهور خیره‌کننده جهان دیگر نقش پلیس جهانی و صندوق جهانی مالی بودن آمریکا را زیر سؤال برده‌اند. چین، به‌عنوان نمونه متعهد شده است امتیازاتی به اروپا واگذار نماید و به آن کمک کند. این کمک به قیمت از دست رفتن متحد قدیمی آمریکا یعنی اروپا تمام خواهد شد. آمریکا از چین می‌خواهد به فکر اقتصاد خود بوده و به جای کمک کردن به اروپا پول رایج خود را وارد بازارهای جهانی کند.

اوباما در حالی راهی کن شد که همه تلاشش در آن بود تا از تحمیل بار سنگین‌تر بر گرده آمریکا به‌ویژه بار مالی ممانعت به‌عمل آورد و در عوض یک اعتدال در ایفای نقش رهبری آمریکا بر جهان برقرار سازد. امروز حتی نقطه نظرات و دیدگاه‌های دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان نیز راجع به نقش جهانی آمریکا دستخوش تغییر و تحول گردیده است. اینک بیشتر از هر زمانی می‌توان شاهد یک نظام چندقطبی با حضور بازیگران متعدد در سطح بین‌الملل و حذف هژمونی آمریکا بود.

ارتقای موقعیت چین در نظام اقتصاد جهانی

بحران اقتصادی، منطقه یورو را با موج فزاینده‌ای از مشکلات سیاسی و اجتماعی درگیر کرده طوری‌که رهبران اروپایی در آستانه اجلاس گروه بیست به نقش و سرمایه‌گذاری‌های ارزی چین برای نجات خود چشم دوخته‌اند. در جریان نشست اخیر سران اروپا و سفر برخی فرستادگان منطقه یورو به پکن در هفته‌های اخیر توافق‌هایی در خصوص کمک مالی چین به اروپا به‌عمل آمد. به‌نظر می‌رسد تنها مسئله باقیمانده چانه‌زنی‌های چینی‌ها برای کسب امتیاز بیشتر از اعطای این کمک‌هاست. از میان سه هزار و 200 میلیارد دلار ذخیره ارزی چین که رده نخست جهان را از آن خود کرده، 600 میلیارد دلار به یورو است.

نگاه سران گروه بیست به چین به‌عنوان «منجی اقتصاد» با پیشنهاد کمک مالی به اروپا برای برون‌رفت از وضعیت کنونی مطرح شده است. هو جین تائو، رئیس‌جمهوری چین اعلام کرده است که تنها با افزایش سرمایه‌گذاری در اروپا حاضر به چرخاندن چرخ‌های کهنه اقتصاد اروپاست. رئیس‌جمهور چین از سران کشورهای شرکت‌کننده در این نشست خواست با همکاری هم، رشد و ثبات اقتصادی جهانی را توسعه بخشند. این در حالی است که بزرگ‌ترین منابع اقتصاد جهانی در اختیار آمریکا و برخی کشورهای اروپایی قرار دارد، اما شرایط به‌گونه‌ای است که امروز این قدرت‌های بزرگ چشم انتظار کمک‌های کشورهای در حال توسعه‌ای مثل چین، برزیل و هند هستند.

آنطور که در واکنش منابع داخلی و خارجی چین دیده می‌شود به‌نظر می‌رسد زخم پیکره سیاسی و اقتصادی غرب آنقدر عمیق شده که مقام‌های ارشد چینی که از هر فرصتی برای رفتن روی وزنه اقتدار جهانی استفاده می‌کنند، با مشاهده آن از نزدیک برای کمک مالی به اروپا مردد شده‌اند. البته احتمال دارد که چین و دیگر کشورهای درحال توسعه ازطریق صندوق بین‌المللی پول و سازمان‌های مشابه مقداری کمک‌های مالی به اروپا ارائه دهند اما نباید انتظارهای بالایی داشت و این خود اروپایی‌ها هستند که باید مشکل اروپا را حل کنند.

در اجلاس بروکسل که یک هفته قبل از اجلاس سران گروه بیست برگزار شد، رهبران اروپایی در اقدامی بی‌سابقه از چین درخواست کردند با برداشت مقدار متنابهی از 2/3 هزار میلیارد دلار ذخیره ارزی‌اش، کمک کند یورو از گودال عمیقی که در آن فرو رفته است، خارج شود. چین، برای تزریق یک بسته نجات مالی یک هزار میلیارد یورویی (معادل 4/1 هزار میلیارد دلاری) به‌عنوان اهرم نجات مالی در کنار سایر سرمایه‌گذاران خارجی همچون روسیه، برزیل، کشورهای خاورمیانه و صندوق بین‌المللی پول، به نجات اروپا فراخوانده شده است.

نتایج نشست سران گروه بیست

نیکلا سارکوزی، رئیس‌جمهور فرانسه در مقام رئیس و میزبان ششمین دور گروه بیست طرحی با عنوان «رشد و اشتغال» ارائه داد که به گفته مقامات فرانسه دربرگیرنده اجرای تدابیر مالی کارآمد و قابل اعتماد از جانب جوامع پیشرفته اقتصادی است. این طرح جامعه اقتصادی نوین با تعدیل سیاست‌های اقتصادی کلان در زمان مناسب و حفظ روند رشد اقتصادی و کاهش فشار تورم، توانایی مقابله با بحران‌های مالی را تقویت می‌کند. بر مبنای این طرح همه اعضای گروه بیست باید بیش از پیش به اصلاحات سیستم پولی بین‌المللی، تقویت نظارت و مدیریت مالی و پیشگیری از نوسان بیش از حد قیمت مواد خام در بازار بین‌المللی توجه کنند.

سارکوزی اعلام کرد: اعضای گروه بیست توافق کرده‌اند تا منابع مالی صندوق بین‌المللی پول را افزایش دهند، ولی جزئیات این موضوع در ماه فوریه آینده مورد توافق قرار می‌گیرد. فرانسه و آلمان مایل به تعیین مالیات برای نقل و انتقالات ارزی هستند و این دو کشور امیدوارند که این نوع مالیات در سال 2012 میلادی اجرایی شود. شرکت‌کنندگان در نشست گروه بیست همچنین سندی به نام «نقشه اقدام» را به امضا رساندند که شامل تعهداتی 6 ماده‌ای برای تقویت رشد اقتصادی و کاهش بدهی‌های ملی کشورهاست.

گرچه اجلاس سران گروه 20 به‌دنبال مقابله با چالش‌هایی است که برای سال‌های متمادی در پیکره اقتصاد جهان ایجاد شده اما وجود چنددستگی بر سر موضوعاتی نظیر ارزش واحد پولی، رشد اقتصادی، مقابله با بیکاری، کاهش کسری بودجه کشورها و ایجاد هماهنگی بین‌المللی جهت تقویت نظام مالی و بانکی، رسیدن به یک توافق نهایی در بین کشورهای عضو گروه 20 بسیار دشوار است. سران کشورهای عضو گروه 20 در حالی در این اجلاس شرکت کردند که هنوز بحران اقتصادی جهان پس از 2008 مهار نشده و حتی دستور کار جدیدی برای آن نوشته نشده است. چنین فرایندی می‌تواند بیکاری به‌ویژه در اقتصادهای کشورهای ضعیف اروپایی و اقتصادهای نوظهور و تورم و کسری بودجه را برای مدتی طولانی به همراه آورد.

تا سال 2008 معمولاً مسائل اقتصادی بین‌المللی در نشست‌های گروه هشت مطرح می‌شد، اما پس از بحران اقتصاد جهانی و نیاز به استفاده از ظرفیت قدرت‌های نوظهور اقتصادی و نیز ضرورت تدوین یک استرات‍ژی گسترده‌تر و هدفمند در حوزه اقتصاد بین‌الملل، اعضای جدیدی به این گروه پیوستند و بدین‌صورت گروه 20 وارد فرایند برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری در حوزه اقتصاد بین‌الملل شد و در اجلاس گروه 20 در سنت‌پترزبورگ در سپتامبر 2009 به‌طور رسمی اعلام شد که این گروه جای گروه هشت را به‌عنوان شورای اقتصادی کشورهای صنعتی جهان خواهد گرفت.

گروه 20 پیش از نشست اخیر خود در کن فرانسه، پنج نشست دیگر برگزار کرده بود: واشنگتن نوامبر 2008، لندن آوریل 2009، سنت‌پترزبورگ سپتامبر 2009، تورنتو ژوئن2010 و سئول نوامبر 2010. از نکات مهم در راستای فعالیت گروه بیست، ارتقای موقعیت ترکیه است. ترکیه هم‌اکنون مدعی است پانزدهمین کشور قدرتمند اقتصادی جهان است. موافقت با میزبانی ترکیه برای اجلاس سران در سال 2015 بیانگر موقعیت روبه رشد ترکیه در معادلات سیاسی، اقتصادی و تجاری جهان است. در بیانیه پایانی نشست گروه بیست آمده است در سال 2012 مکزیک، سال 2013 روسیه، سال 2014 استرالیا و در سال 2015 ترکیه میزبان نشست سران گروه بیست خواهند بود.