پتانسیل مناطق ویژه اقتصادی روسیه در توسعه همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه

مقدمه  

روابط جمهوری اسلامی ایران و روسیه تا کنون بر اساس مؤلفه‌هایی چون: ژئوپلیتیک و مقابله با یکجانبه‌گرایی ایالات متحده به‌پیش رفته و در سال‌های اخیر، مبارزه با تروریسم به آنها اضافه شده است، به‌طوری که روابط طرفین را از یک دیالوگ راهبردی به مشارکت راهبردی ارتقا داده است؛ اما به‌نظر می‌رسد همچنان تا همکاری راهبردی مسیر طولانی‌ای درپیش دارند. یکی از موانع دستیابی به چنین سطح عالی از همکاری، نبودِ رابطه مستحکم اقتصادی و تجاری به‌عنوان یکی از الزامات همگرایی است. همگرایی را باید تلاشی درجهت دستیابی به اهداف و نه منافع مشترک دانست که لزوماً طرفین ابزار یکسانی دراختیار ندارند و مسیر یکسانی را نخواهند پیمود؛ اما به‌منظور تحقق اهداف مشترک از نوعی کنترل و کاهش اقتدار بهره‌ می‌برند. روابط ایران و روسیه در چهارچوب دیدگاه‌های مربوط به همگرایی موفق شده است که در بعد سیاسی و دیپلماتیک روند قابل ملاحظه‌ای را طی کند که نمونه سوریه در این دسته قرار دارد؛ اما نبودِ پشتوانه اصلی همگرایی در حوزه غیرسیاسی و فنی مانند بازرگانی و تجارت مانع از ارتقاء روابط دو کشور به مشارکت راهبردی شده؛ لذا چنین رابطه‌ای در مقاطعی از زمان براساس الزامات استراتژیک دارای مشارکت حداکثری یا حداقلی با روندی سینوسی بوده است. این امر درحالی ا‌ست که سیاست نگاه به شرق با محوریت چین و روسیه نه‌تنها در مسائل و موضوعات مربوط به سیاست، بلکه تجارت و اقتصاد نیز باید نمود پیدا کند. تراز تجاری ایران در تجارت با کشور روسیه در مقایسه با سال گذشته که رشد پانزده درصدی داشته، همچنان سهم بسیار ناچیزی را در مبادلات تجاری این کشور به خود اختصاص داده است. 

بررسی پتانسیل‌های موجود در زمینه ارتقاء همکاری اقتصادی میان ایران و روسیه و مشارکت فعال درخصوص آن می‌تواند ضعف مذکور را رفع کند و سطح همکاری طرفین را به همگرایی و وابستگی متقابل سوق دهد. همکاری با شرکت‌های کوچک و متوسط روسیه، حضور در مناطق ویژه اقتصادی این کشور و بهره‌گیری از قوانین خاص آن با هدف ورود به بازار روسیه ازجمله راهکارهای مؤثر در این زمینه است. براساس چنین ضرورتی، در گزارش پیشِ ‌رو، ضمن معرفی مناطق ویژه اقتصادی روسیه و میزان کارآمدی و نقش‌آفرینی آنها در اقتصاد داخلی و خارجی این کشور، چشم‌اندازی از ظرفیت این مناطق در ارتقاء سطح همکاری‌های ایران و روسیه ارائه شده است.