گزارش نشست تخصصی بررسی روابط جمهوری آذربایجان و رژیم صهیونیستی

نشست تخصصی بررسی روابط رژیم صهیونیستی و جمهوری آذربایجان با همکاری دانشگاه علامه طباطبائی و موسسه مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران با حضور احسان موحدیان، محسن پاک آیین، سیدرضا میرمحمدی، رسول اسماعیل زاده دوزال و اورخان محمداف، در روز چهارشنبه 26 مرداد1401 در موسسه مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران برگزار شد.

احسان موحدیان سردبیر عطنا و دبیر نشست در ابتدا بیان کرد: «یکی از موضوعاتی که در قفقاز برای جمهوری اسلامی اهمیت دارد، روابط جمهوری آذربایجان و رژیم صهیونیستی است. این روابط مصداق‌های زیادی در حوزه‌های مختلف دارد که شامل حوزه‌های سیاسی، دیپلماتیک، فرهنگی، هنری، ورزشی، آموزشی (نفوذی که صهیونیست‌ها در مدارس و دانشگاه‌های جمهوری آذربایجان دارند و مراکز آموزشی یهودی را تقویت می‌کنند)، حوزه دینی (حمایت صهیونیست‌ها از فرقه‌های خاص مانند بهائیت)، حوزه ارتباطات سایبری و امنیت سایبری، ارتباطات، فناوری اطلاعات، همکاری‌های رسانه‌ای، حوزه امنیتی و جاسوسی، باستان شناسی و مسائل تاریخی (جعل وتحریف تاریخ و ایرانی‌زدایی از جمهوری آذربایجان)، معماری، مهاجرت، اعزام نیروی کار، مباحث مرتبط با بهداشت و درمان و تسهیل روابط باکو با صهیونیست‌ها در حوزه گردشگری و غیره است. به عنوان مثال در مناقشه قره‌باغ صهیونیست‌ها با فروش پهباد و تجهیزات نظامی و حضور در پایگاه‎های هوایی جمهوری آذربایجان تلاش در توسعه روابطشان با باکو دارند.»

وی افزود: «به نظر می‎رسد راهبرد‎هایی خاص مد نظر رژیم صهیونیستی در روابطش با جمهوری آذربایجان است. یکی از این راهبردها که جزئی از اهدافش است؛ راهبرد شیعه ستیزی می‎باشد. در منطقه قفقاز و آسیای مرکزی؛ جمهوری آذربایجان تنها کشوری است که اکثریت جمعیتش را شیعیان تشکیل می‎دهند و در سال‎های اخیر مواضع ضد شیعه دولت باکو در مقوله حجاب، عزاداری عاشورا و تلاش برای تغییرمظاهر سبک زندگی اسلامی و شیعی در جمهوری آذربایجان قابل مشاهده است. مانند اصرار اخیر مقامات باکو در مراسم عزاداری محرم که از پرچم جمهوری آذربایجان به جای پرچم یاحسین استفاده کنند یا ماجرای نارداران در سال ۹۴ و حمله نیروهای امنیتی جمهوری آذربایجان به منطقه ای که مرقد رحیمه خاتون (خواهر امام رضا) در آنجاست.»

دوبرابر شدن حجم تجارت باکو و صهیونیست ها در یک سال در مقایسه با تلاش ناکام ده ساله ایران

موحدیان در رابطه با سایر حوزه‌ها بیان کرد: «در حوزه راهبردهای فرهنگی شاهد برگزاری جشنواره‌های مختلف موسیقی، مد، لباس و نمایش‌های مبتذل در جمهوری آذربایجان مانند مسابقه یورو ویژن هستیم. در حوزه مسائل سیاسی، رژیم صهیونیستی در تلاش است فضای سیاسی جمهوری آذربایجان را به سمتی سوق دهد که روابط باکو و تل‌آویو از نظر افکار عمومی جمهوری آذربایجان سودمند به نظر برسد و تبلیغات زیادی در رابطه با تاثیرگذاری کمک‎های نظامی صهیونیست‌ها به باکو در موفقیتی که در این جنگ به نفع جمهوری آذربایجان اتفاق افتاد انجام شد و اینطور القا می‎شود که تسلیحات رژیم صهیونیستی موجب پیروزی جمهوری آذربایجان شده و پیامدهای این تلاش تبلیغاتی را در روز قدس در جمهوری آذربایجان می‎بینیم که با وجود جمعیت بالای شیعه در این کشور راهپیمایی اتفاق نمی‌افتد و درد مشترکی با مردم فلسطین احساس نمی‌کنند و اگر کسی بخواهد تلاشی کند با بازداشت و حبس رو به رو است.»

اصلی ترین راه تضعیف روابط باکو با صهیونیست ها تقویت روابط ایران با این کشور است

 

او گفت: «راهبرد صهیونیست‌ها در حوزه اقتصادی به گونه‌ای است که در حوزه‌هایی مانند کشاورزی، حمل و نقل، صنعت و دامداری همکاری دارند و اسرائیل در تلاش است که این روابط را گسترده‌تر کند و مدعی است در عرض یک سال اخیر حجم تجارت خود با باکو را دو برابر کرده است. این در حالی است که حجم مبادلات تجاری ایران با باکو طی ده سال اخیر ثابت مانده و هنوز به 500 میلیون دلار نرسیده و سفرای ما به طور مرتب از هدف گذاری یک میلیارد دلاری در این زمینه خبر می دهند. همچنین در حوزه تاثیر گذاری بر ایران؛ اسرائیل محرک آذربایجان است تا اینکه تمام آثار و نشانه‌های تاریخی، تمدنی، ادبیات و فرهنگ ایران را در این کشور از بین ببرند و یک شبکه از رسانه‌ها، ارگان‌ها و نهادهای تبلیغاتی آنها بر روی این مساله بسیار کار می کند.

در حوزه امنیتی؛ پرواز پهپاد‌های تجسسی اسرائیل مطرح است که اخیراً ویدیویی از نماینده قبلی اردبیل که نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز بود انتشار یافت و وی صراحتاً اشاره کرد که پهپادهایی توسط اسرائیل از جمهوری آذربایجان به پرواز درآمدند و به مواضع حشد شعبی و به سایت هسته ای نطنز حمله کردند و همان زمان ایران واکنش نشان داده است.»

جعل وجود امپراطوری یهودی خزر در قفقاز برای توجیه بازگشت صهیونیست ها به جمهوری اذربایجان

وی ادامه داد: «در حوزه انرژی؛ اسرائیل مانع از شکل گیری و ایجاد همکاری‌های مشترک منطقه‌ای در حوزه انرژی بین ایران، جمهوری آذربایجان و روسیه می‌شود و تلاش برای کنار گذاشتن ایران از کریدورهای انتقال کالا و انرژی در منطقه و بحث ایجاد کریدور زنگزور برای قطع دسترسی ایران به ارمنستان وجود دارد. در حوزه جعل تاریخ و مسائل باستان شناسی ؛ بحث تحریفات تاریخی ضدایرانی در کتاب‌های درسی جمهوری آذربایجان مطرح است که در کتاب‌های درسی شان ادعا می‌شود امپراطوری یهودی به نام امپراطوری خزر وجود داشته تا برای اسکان گسترده یهودیان در جمهوری آذربایجان زمینه‌سازی شود.»

موحدیان گفت: «برخی محققان صهیونیست مدعی هستند که در دوره حاکمیت شوروی ۸۰۰ هزار یهودی از جمهوری آذربایجان به اسرائیل مهاجرت کردند و حالا باید به جمهوری آذربایجان باز گردند. رژیم صهیونیستی به دلیل مرز مشترک و طولانی جمهوری آذربایجان با جمهوری اسلامی ایران و به این خاطر که جمهوری آذربایجان پس از ایران بیشترین جمعیت شیعیان منطقه را در خود دارد، علاقه ندارد سبک اسلام سیاسی با تاثیرپذیری از ایران در آنجا شکل بگیرد. از طرف دیگر با توجه به اینکه ایران و جمهوری آذربایجان اشتراکات فرهنگی، تاریخی و نژادی بسیاری دارند سعی دارند با نفوذ در حوزه‌های مختلف در جمهوری آذربایجان و تغییر فرهنگ، سبک زندگی و تاثیر بر سیاست گذاران کشور؛ در نهایت بر آذری‌های ایران هم تاثیر بگذارند و تا عمق استراتژیک ایران نفوذ کنند. این کار در جمهوری آذربایجان که کشوری تازه تاسیس است به راحتی انجام شده و این خلاصه ای از دغدغه‌هایی است که در این ارتباط در ایران وجود دارد.»

سیاست راهبردی رژیم صهیونیستی گسترش رابطه با کشورهای اسلامی غیرعرب است

در ادامه محسن پاک آیین سفیر اسبق ایران در جمهوری آذربایجان بیان کرد: «سیاست راهبردی رژیم صهیونیستی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی برقراری مناسبات و رابطه با کشورهای اسلامی غیرعرب بود تا مسئله اختلاف با فلسطین را یک موضوع اعراب و اسرائیلی نمایش دهد. به همین دلیل بحث جنگ اعراب و اسرائیل مطرح بود و هیچگاه موضوع اسلام مطرح نمی شد. بن گوریون که تئوریسین رژیم صهیونیستی بود در آن زمان اعتقاد داشت که کشورهای ترکیه، ایران و اتیوپی می‌توانند جزئی از محورها و شرکای اصلی اسرائیل شوند، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی وضعیت تغییر کرد و جمهوری اسلامی ایران به عنوان جدید ترین مخالف و دشمن اسرائیل مطرح شد، این رژیم را به رسمیت نشناخت و تئوری های رژیم صهیونیستی را با شکست مواجه کرد.

وی افزود: «فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ فضای جدید و بهتری را برای رژیم صهیونیستی ایجاد کرد، چرا که کشور‌هایی که از شوروی سابق جدا شدند، اگر چه عمدتاً نظام‌های لائیک داشتند و بر اساس مفاد قانون اساسی خود، غیر دینی محسوب می شدند اما دارای اکثریت جمعیت مسلمان بودند و به سرعت عضو سازمان‌های همکاری‌های اسلامی شدند. به همین دلیل فرصتی برای اسرائیل پیش آمد که با برقراری ارتباط با این کشورها اعلام کند که مشکلی با جهان اسلام ندارد بلکه تنها با چند کشور مسلمان بر سر مسئله فلسطین اختلاف دارد و به همین دلیل جزء اولین کشورهایی بود که  استقلال کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز را به رسمیت شناخت. اولین و بزرگترین رابطه اسرائیل با قزاقستان بود و پس از آن روابطش را با جمهوری آذربایجان آغاز کرد.»

 

منطقه گریزی جمهوری آذربایجان برای تکیه بر آمریکا، اروپا و صهیونیست‌ها

 او ادامه داد: «اسرائیل در وهله اول اندیشه‌ها و تفکرات راهبردی خودش را نشان نداد و به دلیل تجربه‌ای که در کشاورزی داشت و با توجه به نیاز کشور‎های تازه مستقل شده به محصولات کشاورزی، در جهت تقویت و بهبود وضعیت کشاورزی آنها وارد این کشورها از جمله جمهوری آذربایجان شد و به تدریج جایگاه خود را در حوزه‎های دیگر تقویت کرد. در آن مقطع، وضعیت سیاسی منطقه اینگونه بود که جمهوری آذربایجان در کنار روسیه و ایران قرار داشت. روسیه در جنگ قره‌باغ از ارمنستان حمایت کرد و آذربایجان نتوانست روابط خوبی را با روسیه داشته  و به او اتکا کند. جمهوری اسلامی ایران نیز متهم بود که به دنبال تقویت اسلام گرایی و شیعه از نوع انقلابی در جمهوری آذربایجان است و برخی از اقدامات هم این سوءظن را افزایش داد. این اتهام از سوی دستگاه های تبلیغاتی صهیونیسم علیه ایران انجام می شد و در نتیجه جمهوری آذربایجان، نسبت به ایران و تقویت روابط با ایران دارای تحفظ شد. از سوی دیگر ما نیز نگران تهدیدات پان‌آذریست از سوی جمهوری آذربایجان بودیم و در مجموع نگاه تهدید محور بر نگاه فرصت محور در هر دو کشور حاکم شد.»

وی در رابطه با دلیل برقراری ارتباط جمهوری آذربایجان با غرب بیان کرد: «جمهوری آذربایجان که نتوانست به دو قدرت منطقه‌ای روسیه و ایران تکیه کند؛ دچار منطقه گریزی شد و لذا با کشورهای فرامنطقه‌ای مانند آمریکا، اروپا و اسرائیل ارتباط نزدیک برقرار ساخت. با تشدید جنگ قره‌باغ و نیاز جمهوری آذربایجان به خرید سلاح، اقدام به خرید سلاح از حدود ۳۰ کشور کرد و وارد مذاکره با آمریکا هم شد و سلاح‌هایی سفارش داد، آمریکا بخش مهمی از سلاح‎هایی که قرار بود تحویل دهد را به اسرائیل محول نمود و آذربایجان را به سمت اسرائیل هدایت کرد و پس از آن ما شاهد روابط نظامی جمهوری آذربایجان و اسرائیل بودیم. این روابط تقویت شد و در سال ۲۰۰۷ جمهوری آذربایجان موفق به درآمدزایی از اقداماتی که برای اکتشاف نفت و گاز در دریای خزر انجام داده بود، شد. از این پس رژیم اسرائیل خریدار نفت و گاز جمهوری آذربایجان می‌شود و تا کنون حدود یک ششم نیازهای انرژی اسرائیل را جمهوری آذربایجان تامین می‎کند. یعنی سوخت گلوله‌هایی که به قلب فلسطین و محور مقاومت اصابت می کند از سوی آذربایجان تامین می‎شود.»

پاک آیین گفت: «پس از این تحولات رژیم صهیونیستی در حوزه‌های مختلف از جمله مباحث امنیتی و آی‌تی در آذربایجان نفوذ پیدا کرد و تبدیل به قدرتی تاثیرگذار شد. یکی از اهداف حضور رژیم صهیونیستی در آذربایجان و حتی سایر کشور‎ها، تخریب روابط ایران با آن‎هاست. در این رابطه، دستگاه تبلیغاتی اسرائیل در حوزه‌های رسانه‌ای فعال شد، جعل خبر کرد. از طرف دیگر برخی از رسانه‌های غیرحرفه ای ایران که نوعی واگرایی نسبت به جمهوری آذربایجان داشتند خود مشتری اخبار رژیم صهیونیستی شدند و به نحوی در زمین صهیونیسم بازی کردند.»

در آذربایجان قومیت بر اسلامیت غلبه دارد و اولویت با ملیت است

وی در رابطه با مواضع ضد شیعی در جمهوری آذربایجان بیان کرد: «۸۵ درصد مردم جمهوری آذربایجان شیعه هستند اما مواضعی که وجود دارد ضد شیعه سیاسی و اسلام سیاسی است. ما باید نسبت به آذربایجان شناخت داشته باشیم. جمهوری آذربایجان، قفقاز و سایر کشورهای آسیای مرکزی؛ کشورهایی لائیک و غیردینی هستند و اجازه نمی‌دهند نمادها و نشانه های مذهبی در کشورشان بروز و ظهور داشته باشد. آنها همانطور که با نصب پرچم امام حسین در اماکن عمومی مخالفت می‌کنند با نصب صلیب مسیحیان هم در این اماکن مخالفت دارند و اگر یهودی‌ها نیز تمایل به چنین اقدامی داشته باشند جلوی آنها را هم می‌گیرند. اما مردم در داخل مساجد و حسینیه‌ها می توانند پرچم‎های عزاداری را برپا و در تعظیم شعائر حسینی، نوحه سرایی و سوگواری کنند. اما خارج از مساجد و حسینیه ها برافراشتن پرچم ممنوع است و می گویند این اقدام باعث می شود که  پرچم ملی اهمیت خود را از دست بدهد. در این کشور، قومیت بر اسلامیت غلبه دارد و اولویت با ملیت است.»

وی در رابطه با برگزاری جشنواره‎های موسیقی و مُد در جمهوری آذربایجان بیان کرد: «این گونه مسائل در سایر جمهوری‌های مشترک المنافع نیز وجود دارد و آذربایجان به عنوان یک کشور درحال توسعه با حاکمیت فعلی، حتی اگر با اسرائیل ارتباطی نداشت برای خروج از انزوا، درآمدزایی و رونق گردشگری، داوطلب برگذاری هر نوع جشنواره‎ای می‌شد. به عنوان مثال مسابقات فوتبال اروپایی در آنجا برگزار شد پس ما نباید هر تحولی که در آذربایجان رخ می‌دهد را به حساب نفوذ اسرائیل بگذاریم و بدانیم که رژیم صهیونیستی به دنبال این است که تریبون‎های ایران و جهان اسلام، قدرت این رژیم را در کشورهای دیگر بزرگنمایی کنند. در رابطه با اسکان یهودیان در جمهوری آذربایجان باید گفت حدودا تعداد یهودی‌های آذربایجان ۲۰ هزار نفر است اما هر یهودی هم صهیونیست نیست. برخی از یهودی‌های آذربایجان هم در گذشته به اسرائیل رفتند اما به دلیل شرایط سخت زندگی به کشورشان بازگشتند.»
 
نفوذ پهپادهای اسرائیل به ایران با خیانت سیستم اطلاعاتی آذربایجان / تشریح رویکرد منافقانه اسرائیل

وی افزود: «رابطه‌‎ی اسرائیل و جمهوری آذربایجان تابعی است از روابط آمریکا با جمهوری آذربایجان، یعنی به هر نسبت که روابط آمریکا با آذربایجان خوب شود رژیم صهیونیستی هم روابط بهتری برقرار می‌کند و برعکس؛ ما این وضعیت را در سال ۱۹۹۱ با شروع اختلافات بین آمریکا و جمهوری آذربایجان بر سر مباحث حقوق بشری مشاهده کردیم. در همین مقطع روزنامه‌های اسرائیلی شروع به نشر مطالبی علیه حاکمیت آذربایجان کردند و گفتند که در آذربایجان دموکراسی حاکم نیست و برای مهاجران یهودی کشوری ناامن است و این مسئله اختلافاتی را بین اسرائیل و آذربایجان ایجاد کرد. در سال ۱۳۹۱ در روسیه پوتین و در ایران آقای روحانی به روی کار آمدند و هر دو اهمیت امنیتی جمهوری آذربایجان را شناختند، لذا تصمیم روسیه و ایران بر این شد که روابطشان را با آذربایجان گرم کنند و آذربایجان را به منطقه بازگردانند پس روابط گرمتری را ایجاد کردند. مسئله دیگری اینکه به هر میزانی که روابط ایران و آذربایجان گرم شود، روابط جمهوری آذربایجان و اسرائیل سرد می‌شود و فشار بر شیعیان کمتر می‌شود.»

 

پاک آیین گفت: «درهمان زمان اتفاق مهم دیگری که افتاد، ظهور تکفیری‎ها در سوریه بود. آمریکا از آنان حمایت کرد و تبدیل به تروریست شدند و قصد برگشت به شوروی و آذربایجان را داشتند. آذربایجان که این را یک خطر بسیار جدی برای خود می دانست، احساس کرد که برای مقابله با تکفیری‎ها باید با ایران و روسیه کار کند و لذا مسجد ابوبکر عربستان و مسجد ترکیه و شش مسجد اهل سنت را بستند و رویکرد ضد وهابی پیش گرفتند. اما چیزی که در ایران تبلیغ شد این بود که جمهوری آذربایجان در حال بستن مساجد است. یعنی کاری که برای مقابله با وهابیت و تروریست‎ها انجام شد در ایران به گونه‎ای دیگر بیان شد. در آن زمان لیبرمن وزیر خارجه اسرائیل به باکو آمد اما حتی در سایت وزارت خارجه آذربایجان از این سفر نامی نبردند و خود رسانه ها نوشتند برخورد باکو با اسرائیل سرد بود. چرا که این ملاقات پس از سفر الهام علی‌اف به ایران انجام شد. در سال ۱۳۹۴ در زمانی که دیگر اجلاس سه جانبه روسیه ایران و آذربایجان در تهران مسکو و باکو برگزار شده بود لیبرمن این بار در مقام وزیر دفاع اسرائیل ، برای شرکت در نمایشگاه نظامی به باکو رفت اما حتی مجری برنامه خوش آمد به او نگفت و کاملا مورد بی اعتنایی قرار گرفت.»

پاک آیین گفت: معمولا اسرائیل اینگونه تبلیغ می کند که روابط تل آویو با آستانه و باکو به یک رابطه راهبردی تبدیل خواهد شد.اما واقعیت این است که هیچ کشور مسلمانی نمی تواند روابط راهبردی با اسراییل برقرار کند، چرا که این رژیم بزرگترین تهدید امنیتی جهان اسلام است، اولین قبله مسلمانان را اشغال کرده و هر روز  جنایات جدیدی بر علیه مسلمانان مرتکب می شود. لذا روابط آستانه و باکو با تل آویو نیز تبدیل به یک رابطه راهبردی نخواهد شد.

وی در بخش پایانی صحبت های خود گفت: «بحث دیگری که مطرح است نوع رویکرد منافقانه اسرائیل نسبت به آذربایجان و ارمنستان است. در مقطعی که جنگ بین دو کشور تشدید شده بود اسرائیل همکاری‎های اطلاعاتی و امنیتی با ارمنستان برقرار کرد و ارمنستان برای دور کردن اسرائیل و آذربایجان سفارت خود را در تل‌آویو افتتاح کرد. این در حالی است که آذربایجان هنوز در اسرائیل سفارت ندارد. اهمیت نگاه مسئولان سیاسی آذربایجان را باید شناخت، قره‎باغ برای آذربایجان مانند خرمشهر برای ماست. هر کس که کمک کند قره‎باغ آزاد شود دوست قطعی آذربایجان است. اسرائیل در این مدت سلاح‌هایی را به آنها داده و بر روی این مسئله تبلیغ کرده است. البته آمارهایی که بیان می‎شود واقعی نیست. برای مثال اسرائیل بیان کرد که ۶ میلیارد دلار با آذربایجان روابط نظامی دارد این در حالی است که حجم روابط اقتصادی آذربایجان و اسرائیل با احتساب فروش نفت و سایر خریدها ۶ میلیارد است همچنان آذربایجان می‌داند که سلاح‌هایی که اسرائیل به آنها می‌دهد، سلاح‌های درجه یک نیست و بسیاری از مسائلی که مطرح می‌شود تبلیغاتی است. نکته آخر اینکه جمهوری اسلامی ایران تمام تحرکات اسرائیل در پیرامون خودش را کاملا رصد می‌کند و مسلط است. مثلاً در همین مسئله پهپادهای اسرائیلی، پروازهایی به ایران می‎آمدند که حتی دولت و ستاد مرکزی آذربایجان از این مسئله مطلع نبود یعنی با عوامل نفوذی خود در سیستم اطلاعاتی آذربایجان هماهنگ بودند و به ایران می‌آمدند و پس از شناسایی با مدرکی که داشتیم ثابت کردیم که سیستم اطلاعاتی آذربایجان به آنها خیانت می‌کند و پس از چند ماه محموداف که مسئول سیستم اطلاعاتی باکو بود عوض شد. ایران مراقبت‌هایی را در مرزهای خود دارد و در عین حال به دنبال تقویت روابط با آذربایجان و مبارزه با اسرائیل است. این را باید بدانیم که اگر روابط تهران و باکو، تضعیف یا تخریب شود همان کاری شده که اسرائیل می‌خواهد.»