سفر خانم فدریکا موگرینی، رئیس دیپلماسی اروپایی به ایران در تاریخ 8/8/1395، در نوع خود بسیار مهم و حاکی از افزایش نقش ایران در سیاست خارجی اتحادیه اروپایی و در معادلات منطقه‌ای است. این سفر که دو هفته پس از نشست بین‌المللی لوزان درباره سوریه صورت گرفت، می‌تواند به‌عنوان زمینه‌ساز برگزاری نشست لوزان 2 درمورد سوریه مطرح باشد. سفر خانم موگرینی سومین سفر ایشان در قامت مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از توافق‌نامه هسته‌ای وین به ایران است و به‌نظر می‌رسد جدای از مرور روابط دوجانبه جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپایی، هدف اصلی آن رایزنی نسبت به تحولات منطقه‌ای و به‌خصوص اوضاع سوریه است. شرایط سوریه بعد از پنج سال جنگ داخلی ویرانگر، امروزه بیشتر از هر زمانی نگرانی جامعه جهانی را برانگیخته و قدرت‌های بزرگ به‌دنبال یافتن راه‌حلی قابل قبول برای آن هستند. این راه‌حل امروزه بسیار دشوار به‌نظر می‌رسد و دیدگاه‌های کشورهای بزرگ جهت نیل به آن بسیار متفاوت است.

 

اخیراً، آقای دکتر ظریف، وزیر خارجه ایران در مسکو با وزیر خارجه روسیه و سوریه مذاکرات مفصلی داشت. دیدار خانم موگرینی با رئیس دیپلماسی ایران و همچنین دکتر روحانی، رئیس‌جمهور حاکی از تشدید فعالیت‌های دیپلماتیک دراین‌رابطه است. اتحادیه اروپایی با 28 کشور عضو در نزدیکی منطقه ژئوپلیتیکی خاورمیانه قرار دارد و تداوم ناامنی و بی‌ثباتی در منطقه برای آن خوشایند نیست. اتحادیه اروپایی بسیار علاقه‌مند است در منطقه و در سوریه امنیت و آرامش برقرار شود و این امر قطعاً منافع آن را تأمین می‌کند. لکن مسئله این است که نظم و طرح موردنظر اتحادیه با دیدگاه‌های سوریه و کشورهای قدرتمند منطقه یکسان نیست و این امر کار را مشکل می‌کند. ازطرفی، اتحادیه اروپایی در درون خود نیز موضع منسجم و یکسانی ندارد و هریک از کشورهای بزرگ دیدگاه و طرح خود را دارند. موضع اتحادیه اروپا حتی چندان منطبق با موضع آمریکا نیست. کشورهایی مثل عربستان، قطر و رژیم صهیونیستی نیز دیدگاه‌های خاص خود را دارند و جمع کردن تمامی این نظرات و رسیدن به یک طرح مشترک کاری بسیار مشکل است و طی پنج سال اخیر به نتیجه نرسیده است.

اتحادیه اروپایی اخیراً دیپلماسی فعالی را درپیش گرفته و درنظر دارد با کشورهای مهم و تأثیرگذار منطقه رایزنی کرده و به یک جمع‌بندی درمورد آینده سوریه برسد. خانم موگرینی اخیراً با ترکیه، ایران و عربستان دیدار و گفتگو کرده و تلاش دارد مخرج‌مشترک نظرات این کشورها را بداند. خانم موگرینی در دیدار با دکتر روحانی با تأکید بر ضرورت همکاری اتحادیه اروپا با ایران در زمینه حل‌وفصل مسائل و بحران‌های منطقه‌ای، ازجمله بحران سوریه، اظهار کرد: «مطمئناً تجربه دیپلماسی می‌تواند در حل‌وفصل دیگر مسائل ازجمله مسئله سوریه و یمن نیز موفق باشد».

 

از نقطه‌نظر جمهوری اسلامی ایران، اتحادیه اروپایی می‌تواند نقش مهم و سازنده‌ای در آینده سوریه ایفا کند، البته به شرط اینکه در وهله اول بتواند موضع مشترک و منسجمی بین 28 عضو خود ایجاد کند و ازطرفی ملاحظات سیاسی و داخلی سوریه و دولت حاکم سوریه را مدنظر داشته باشد. آقای روحانی در دیدار با خانم موگرینی با اشاره به اینکه باید اقدامات تروریستی در سوریه و عراق را به‌عنوان خطری بزرگ برای همه جهان بدانیم، تأکید کرد اگر به‌طور جدی با تروریست‌ها در منطقه مبارزه نشود، در آینده شاهد چند دولت و حکومت تروریستی در این منطقه و شمال آفریقا خواهیم بود که در آن صورت مبارزه با آنها بسیار دشوار است. آقای روحانی اولویت اصلی در سوریه و عراق را مبارزه با تروریسم دانست و تأکید کرد: «برقراری امنیت، مبارزه با تروریست‌ها، یکپارچگی، تمامیت ارضی و تأمین آینده سوریه تنها با رأی و نظر مردم برای ما حائز اهمیت است». رئیس‌جمهوری با تأکید بر ضرورت همکاری ایران و اتحادیه اروپا در راستای حل مشکلات منطقه‌ای برای تسریع در رسیدن به امنیت در منطقه، ادامه داد: «همه باید بدانند حل مسئله سوریه راه‌حل نظامی نداشته و باید با روش‌های سیاسی حل‌وفصل شود که دراین‌راستا فعال شدن بیشتر اتحادیه اروپا در راستای ایجاد امنیت و آرامش در سوریه با همکاری کشورهای منطقه تأثیرگذار خواهد بود» و «اگر اتحادیه اروپا به هر دلیل مایل به استفاده از حضور نظامی خود برای برخورد با تروریست‌ها در منطقه نیست، استفاده از قدرت سیاسی برای اعمال فشار به حامیان منطقه‌ای تروریست‌ها و قطع کمک‌ها به آنان اثرات قابل توجهی در مبارزه با تروریسم برجای خواهد گذاشت».

در این دیدار خانم موگرینی نیز با اشاره به ضرورت مبارزه با گروه‌های تروریستی ازجمله داعش و النصره، آنها را تهدیدی علیه جهان دانست و تأکید کرد: «اتحادیه اروپا نیازمند همکاری ایران به‌عنوان قدرتی کلیدی و مهم در راستای حل‌وفصل مسائل و معضلات منطقه‌ای است». او با اشاره به لزوم ارسال کمک‌های انسان‌دوستانه به مردم سوریه و یمن گفت: «باید دسترسی به کمک‌های بشردوستانه تسهیل شود».

خانم موگرینی طی ماه‌های اخیر سه بار به ایران سفر کرده است (مرداد 94 و 28 فروردین 95 و 8 آبان 95). سفر فروردین ماه ایشان همراه با هفت کمیسیونر اتحادیه اروپایی بود که بسیار حائز اهمیت و بیانگر علاقه‌مندی و خواست اتحادیه برای بهبود و گسترش روابط خود با جمهوری اسلامی ایران است. روابط تجاری و اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا طی یک سال گذشته، 43 درصد افزایش یافته و بسیاری از بانک‌های اروپایی آماده آغاز فعالیت خود در ایران هستند، و تعداد بانک‌های اروپایی که آماده همکاری با ایران در فایننس قراردادهای تجاری شرکت‌های اروپایی هستند، افزایش یافته است. خارج شدن بانک صادرات ایران از لیست تحریمی اتحادیه اروپایی و آزادسازی اموال این بانک در کشورهای اروپایی نکته‌ای مثبت درجهت بهبود روابط طرفین است. واردات نفت و انرژی از ایران در بین کشورهای اروپایی افزایش یافته و بحث‌هایی درخصوص همکاری‌های گسترده گازی و انتقال گاز ایران به کشورهای اروپایی بین طرفین صورت گرفته است. به‌نظر می‌رسد روابط دوجانبه می‌تواند در همکاری و تعاملات منطقه‌ای بین اتحادیه اروپایی و ایران تأثیر مثبت داشته و ازطرفی تعاملات و رایزنی‌های منطقه‌ای نیز می‌تواند منجربه بهبود مناسبات سیاسی ـ اقتصادی طرفین شود. دوره‌ای جدید از همکاری بین ایران و اتحادیه اروپایی و کشورهای عضو آن در سطوح دوجانبه آغاز شده است و چشم‌انداز مناسبات طرفین طی دهه اخیر روشن‌تر از هر زمانی است.