پیشگفتار

در کنار تولید ادبیات گسترده درباره تغییر و تحولات پیشِ ‌رو در دو عرصه نظم و نظام بین‌المللی که به شکل کامل نظم و نظامات امنیتی ـ دفاعی جهان را نیز دچار تغییر و تحول می‌کند، باید به تأثیر مستقیم و غیرمستقیم این تحولات بر شکل‌گیری یا فروپاشی ائتلاف‌های امنیتی پیشین در همه مناطق جهان توجه داشت؛ زیرا دگرگونی این ائتلاف‌ها به‌نوعی راهبرد کشورهای مختلف را در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تحت تأثیر قرار می‌دهد. برهمین‌اساس، نتیجه برآورد از پویش‌ها و روندهای محیط امنیتی جمهوری اسلامی ایران در وضعیت کنونی، ویژگی درحال گذار بودن نظم امنیتی در سطح سیستمی و منطقه‌ای (آسیای غربی) را نشان می‌دهد. وضعیت درحال گذار بدین معناست که متغیرهایی که در شکل‌دهی به نظم امنیتی مستقر و دوام و قوام آن، دخیل و مؤثرند تغییر کرده و متحول شد‌ه‌اند؛ اما این تغییرات به شکل‌گیری نظم جدیدی نینجامیده است؛ ازاین‌رو، عدم قطعیت و شدت تغییرات در محیط امنیتی ایران درحال افزایش است.

تأثیر و تأثر محیط پیرامونی ایران از نظم و نظامات امنیتی جهان که حاصل ایده‌پردازی کارگزاران (نخبگان فکری و علمی) قدرت‌های بزرگ، کشورهای پیرامونی و سایر کشورهای فعال در مسیر کنشگری منطقه‌ای و بین‌المللی است، اگر در بستر تعینات ساختاری ژئوپلیتیکی، نظم و نظام بین‌المللی، و ارزش‌ها و هنجارهای حاکم بر آنها تحلیل و بررسی شود می‌تواند تحلیلی تقریباً جامع به‌دست دهد که نقطه اتکای تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران برای تدوین راهبردها و سیاست‌های مطلوب امنیتی جمهوری اسلامی ایران باشد.

اهمیت مسائل فوق از این جهت است که هرکدام به‌مانند قطعه پازل پیچیده‌ای مبنای ساختاری یا به‌تعبیری، الزامات سیاست خارجی ایران را تعیین می‌کنند؛ ازاین‌رو، در این مجموعه با نام «نظم و نظامات امنیتی جهان» تلاش می‌شود علاوه‌بر درنظر گرفتن سطح روابط دوجانبه میان ایران و هریک از این کشورهای اثرگذار بر نظم و نظامات امنیتی مناطق مختلف جهان، به روندهای جاری درباره تدوین نظم مطلوب امنیتی در کشورهای موردنظر اشاره شود. دراین‌خصوص، رصد و بررسی دقیق کنشگری کشورهایی که با نام قدرت بزرگ یا قدرت درحال ظهور شناخته می‌شوند در قالب بازیگر اثرگذار نظام بین‌المللی مدنظر خواهد بود. تلاش می‌شود با درنظر گرفتن تعینات ساختاری و منطق رفتاری قدرت‌های بزرگ و کشورهای درگیر در مسیر سیاست خارجی ایران، روندهای اصلی حاکم بر تعیین نظم و نظامات امنیتی جهان طرح و تحلیل گردد.