افول ستاره بخت داعش در سوریه    

نبرد در سوریه در نقطه پایانی قرار دارد. واقعیت‌های میدانی سوریه از صحت این گزاره حکایت دارد. دژهای اصلی داعش در سوریه همچون رقه و دیرالزور در تیررس حملات همه‌جانبه ارتش و نیروهای ائتلاف دموکراتیک قرار گرفته است. نیروهای داعش پس از چندین دور وحشت‌آفرینی و تصرف بیش از 40 درصد از اراضی سوریه‏، دیگر یارای نبرد و مقاومت در برابر ارتش سوریه و کُردها را ندارند و دائم در حال عقب‌نشینی و واگذاری پایگاه‌های خود در میدان‌های نبرد هستند. اکنون دامنه نبرد به مهم‌ترین پایگاه‌های این گروه کشیده و دیگری خبری از حریم امنیتی داعش نیست. مسئله‌ای که در این میان وجود دارد اینکه آیا نیروهای سوری موفق به فتح رقه خواهند شد و به حیات داعش برای همیشه خاتمه خواهند داد. در ریشه‌یابی و فهم این امر ناگزیر به تأمل در آرایش کلی جنگ در سوریه، حضور ائتلاف ضد داعش و وضعیت نظامی داعش هستیم.
بحران سوریه پس از گذشت 5 سال در یکی از خونین‌ترین و پرمنازعه‌ترین دوران خود قرار گرفته است. چهار گوشه سوریه اکنون به صحنه جنگ تروریست‌ها و دولت سوریه تبدیل شده است. ارتش سوریه پس از دریافت شکست‌های سنگین از تروریست‌ها و عقب‌نشینی از شهرهای جنوبی و هم‌مرز با عراق‎، نیروهای خود را در اطراف شهر دمشق و مناطق شیعه‌نشین لاذقیه متمرکز کرد. در پی این عقب‌نشینی و اجتناب از جنگ مستقیم با تروریست، درگیری‌ها در این کشور تا حدی فروکش کرد؛ البته تروریست‌ها در این گیرودار ساکت ننشستند و با استفاده از فرصت حاصله به توسعه قلمرو سرزمینی خود پرداختند. داعش برنده اصلی این ماجرا، بیشترین فتوحات را داشت و حضور خود را تا نزدیکی‌های دمشق و حلب رساند. شهرهایی همچون تدمر، دیرالزور‏ و منبج در استان حلب به تصرف این گروه در آمد. پهنه وسیع فتوحات داعش و تداوم موج ورود نیروهای خارجی به این گروه، آینده تیره‌وتاری در سوریه رقم زده بود.
در یک چنین شرایطی بشار اسد رئیس‌جمهوری سوریه به بازسازی نیروهای ارتش پرداخت. رئیس‌جمهوری سوریه در اولین گام فرمان عفو عمومی برای افراد فراری از خدمت داد. از سوی دیگر این کشور از روسیه درخواست کمک نظامی و لجستیکی کرد. با ورود رسمی نیروهای روسیه به تحولات سوریه، معادله جنگ در این کشور به‌کلی دگرگون شد. ارتش سوریه پس از دو سال عقب‌نشینی، فاز تهاجمی به خود گرفت. ابتدا اطراف دمشق از حضور و فعالیت تروریست‌ها پاکسازی شد. با این اتفاق، ارتش سوریه با آرامش به سراغ دیگر پایگاه‌های تررویست‌ها در حلب، حمص و دیرالزور رفت. ارتش با توجه به تجربه چند ساله نبرد با تروریست‌ها از انجام حملات همه‌جانبه و پراکنده اجتناب و استراتژی فتح گام‌به‌گام مواضع داعش را در پیش گرفت. این اتفاقات در حالی صورت گرفت که جبهه تروریست‌ها دیگر انسجام سابق خود را نداشتند و در طی درگیری‌های خونین با یکدیگر قدرت نظامی‌شان رو به تحلیل رفته بود. در این میان تشکیلات داعش هم با توجه به افزایش فشارهای جهانی و همچنین کاهش میزان ورودی نیروهای خارجی، قادر به پر کردن نیروهای از دست رفته خود نبود و مجبور به تمرکز نیروهای خود در مناطق استراتژیک شد. ازآنجاکه قدرت داعش در فتح و خرابکاری است و این گروه از همین طریق بر جذابیت خود در میان نیروهای افراط‌گرا می‌افزود؛ طبیعی است که با تمرکز این گروه و ناتوانی در کسب قلمروهای جدید، نارضایتی‌های درونی نیز افزایش یابد.
 بنا به گزارش روزنامه پر شمارگان وال‌استریت با افزایش فشارها بر روی داعش و تشدید حملات در مناطق امن رقه و موصل‎‏‏‏‎ْ‏، بخش بزرگی از نیروهای خارجی این گروه که اکثراً از تحصیلات و مدارج علمی بالاتری برخوردار هستند؛ از کشورهای مبدأ خود درخواست کمک جهت خروج از حوزه سرزمینی داعش کرده‌اند. اعضای ناراضی داعش با ارسال نامه مخفیانه و ارتباط با مأموران دیپلماتیک ترکیه، ضمن اعلام ضعف تدریجی داعش، خواستار ورود جدی کشورهای غربی در انتقالشان از سوریه شده‌اند. در همین راستا منابع دیپلماتیک غربی اعلام کردند که حدود 150 شهروند از شش کشور غربی در پی حمله ارتش سوریه و نیروهای ائتلاف دموکراتیک درخواست کمک کرده‌اند. موج نارضایتی‌ها در تشکیلات داعش در حالی اوج گرفته که بنا به گزارش سازمان اطلاعات آمریکا حدود 38200 جنگجو از 120 کشور دنیا در طی پنج سال اخیر وارد سوریه شده‌اند. داعش با توجه به قدرت سازمانی و نظامی بیشترین جذب را از این تعداد داشته است. حال، خروج تدریجی این نیروها، توان نظامی و سازمانی داعش را در مواجهه با نیروهای رقیب به‌شدت تقلیل داده است. ازاین‌رو بی‌جهت نیست که دیگر خبری از حملات برق‌آسای داعش در محورهای عراق و سوریه نیست و این گروه موضع تدافعی گرفته است. بی‌گمان تداوم این امر راه را برای پیشروی‌های میدانی ارتش سوریه در شهر مهم رقه فراهم می‌سازد.
ضلع دیگر ماجرا در رقه مشارکت نیروهای ائتلاف دموکراتیک است که تأثیر به سزایی بر موفقیت ارتش سوریه در این عملیات دارد. در حال حاضر کردها و ارتش سوریه دو نیروی اصلی مبارزه با داعش در سوریه هستند. کردها با توجه به موقعیت جغرافیایی در تلاش برای حراست از جغرافیای خود از ورود تروریست‌ها هستند. در این میان مبارزات جدی با نیروهای داعش در کوبانی، تل البیض انجام داده‌اند و هم‌اکنون نیز با پشتیبانی ائتلاف ضد داعش در تلاش برای آزادسازی شهر رقه هستند. هم‌زمان با حملات نیروهای ائتلاف دموکراتیک، ارتش سوریه نیز از محور دیگری در حال انجام نبرد در رقه است. این امر ضمن آنکه می‌تواند فشارها را بر روی داعش بیشتر کند، زمینه‌ای برای برخورد و ناهماهنگی این نیروهای نیز است. برت مک گورگ نماینده آمریکا در ائتلاف ضد داعش با رد کردن هرگونه احتمال همکاری آمریکا با ارتش سوریه در عملیات بزرگ رقه‏، اولویت آمریکا را تجهیز و تقویت نیروهای ائتلاف دموکراتیک دانست که امروز با جذب نیروهای محلی دوازده هزار رزمنده دارد. ازاین‌رو هم‌اکنون این نگرانی وجود دارد که در فردای آزادسازی رقه، امنیت شهر را کدام نیرو بر عهده خواهد گرفت. در این میان ضروری است که کانال‌های ارتباطی میان ائتلاف دموکراتیک با ارتش سوریه تقویت گردد و طرفین دستورکار واحدی را در خصوص مبارزه با داعش و تأمین امنیت شهر اتخاذ کنند. امری که در صورت وقوع‎، کار را برای حذف داعش از این شهر آسان خواهد کرد.

منابع

1. http://www.wsj.com/articles/islamic-state-members-from-the-west-seek-help-getting-home-1465244878
2. http://www.wsj.com/articles/rift-grows-in-islamic-state-between-foreign-local-fighters-1458930063