داعش و سیاست تهدید رژیم صهیونیستی؛

تاکتیکی یا راهبردی؟

مقدمه

داعش در 27 ژانویه 2020 با انتشار کلیپی تحت عنوان «دَمَّرَ اللهُ علیهم وللکافرین أمثالُها» از آغاز مرحله‌ای جدید برای حمله به رژیم صهیونیستی خبر داد. ابو حمزه القریشی، سخنگوی این گروه در کلیپ صوتی 37 دقیقه‌ای اعلام کرد ابو ابراهیم القریشی، رهبر جدید این گروه تصمیم گرفته است مرحله‌ای جدید را آغاز کند، مرحله‌ای که به جنگ با یهودیان و بازستاندن آنچه که از مسلمانان به تاراج برده‌اند، مربوط می‌شود. سخنگوی داعش به نقل از رهبر جدید این گروه عنوان کرد که وی وعده داده است در روزهای آتی عملیات بزرگی علیه یهودیان انجام شود.

از آنجایی که داعش طی سال‌های گذشته متحمل شکست‌های قابل توجهی در میدان‌های نبرد شده و رهبران ارشد خود را از دست داده است این پرسش مطرح می‌گردد که تهدید نمودن رژیم صهیونیستی به حمله توسط رهبر جدید داعش اقدامی تاکتیکی است یا راهبردی؟

داعش و رژیم صهیونیستی در دوران ابوبکر البغدادی

داعش همانند سایر گروه‌های جهادی در تهدیدهای خود یهودیان و رژیم صهیونیستی را در کنار صلیبیون دسته‌بندی می‌کند. لیکن از زمان ابو مصعب الزرقاوی مسلمانان به ویژه شیعیان دشمن نخست این گروه بوده‌اند و یهودیان و اسرائیل هدف بعدی معرفی می‌شدند. ابو مصعب الزرقاوی بارها در سخنان خود علاوه بر مبارزه با حاکمان، مبارزه با شیعه را در دستور کار خود قرار داده و بارها دشمن قریب را شیعه معرفی نموده است؛ لذا مبارزه با شیعه بنابر دیدگاه زرقاوی اولویت نخست را داشت و رژیم صهیونیستی در اولویت دوم قرار می‌گرفت.

براساس ایدئولوژی داعش می‌بایست با مسلمانان مبارزه نمود نه با کفار. عبد السلام فرج نظریه‌پرداز و تئوریسن موج چهارم سلفی‌گری در توجیه مبارزه با دشمن قریب و در پاسخ به کسانی که پرسیده‌اند چرا به جای قتل و کشتار مسلمانان با اسرائیل نمی‌جنگید می‌نویسد: «مبارزه با دشمن نزدیک نسبت به مبارزه با دشمن بعید اولویت دارد.» داعش نیز عدم حمله به رژیم صهیونیستی را این‌گونه توجیه می‌کند که «ظالمان مرتد حاکم بر دیار اسلام مکارترند و جنگ با آن‌ها مقدم بر جنگ با مشرکان اصلی است و پس از برقراری حکومت اسلامی در سرزمین مسلمانان، امکان حمله به سرزمین کفار «اسرائیل» وجود دارد.»

داعش در زمان ابوبکر البغدادی بر مبارزه با عدو القریب یعنی دولت‌های اسلامی منطقه متمرکز بود و نزاع با اسرائیل (عدو البعید) در اولویت‌ بعدی داعش قرار داشت. با این حال ابوبکر البغدادی در سال 2015 در یک پیام صوتی رژیم صهیونیستی را تهدید کرد و گفت: «دولت اسلامی، فلسطینی‌ها را فراموش نکرده و اسرائیل به زودی صدای نزدیک شدن قدم‌های جهادگران را خواهد شنید.»

لیکن داعش در زمان ابوبکر البغدادی هیچ حمله‌‍‌ای به رژیم صهیونیستی انجام نداد. داعش در اوج قدرت خود در سوریه به ویژه بعد از بیعت گروه خالد ابن ولید حضور گسترده‌ای در مناطق نزدیک به ارتفاعات جولان داشت اما به جز حادثه شلیک به سمت سربازان اسرائیلی عملیاتی انجام نداده است. این در حالی است که موشه یعلون، وزیر دفاع پیشین اسرائیل در نوامبر 2016 گفت: «داعشی‌ها یک بار اشتباهی به ما شلیک کردند و فوراً از اقدام خود عذرخواهی کردند.»

داعش در دسامبر ۲۰۱۷ سعی کرد تمرکز خود بر جنگیدن با ارتش‌ها و گروه‌های مسلمان محلی را توجیه کند. ابوالحسن المهاجر، سخنگوی وقت داعش، در آوریل ۲۰۱۸ سعی کرد تا برای فلسطینیان توضیح دهد که چرا این گروه به اسرائیل حمله نمی‌کند. به گفته او این گروه مشغول تضعیف دولت‌های عربی بوده است که همانند سپر دفاعی برای اسرائیل عمل می‌کنند.

داعش با عملکرد و اقدامات خود در عراق و سوریه باعث فرسایش قدرت محور مقاومت و خارج شدن موضوع فلسطین به عنوان اولویت اساسی جهان اسلام شده است. در واقع اقدامات چند سال اخیر داعش در راستای منافع رژیم صهیونیستی بوده است. موشه یعلون با انتشار مقاله‌ای در روزنامه لس‌آنجلس تایمز با عنوان «چرا ایران بسیار خطرناک‌تر از داعش است» نوشت: «رهبران سیاسی آمریکا در هر دو حزب اعلام کرده‌اند که نابود کردن داعش، اولویت آمریکا در خاورمیانه به شمار می‌آید اما در واقع این موضوع مهم‌تر از مقابله با چالشی که از سوی ایران ایجاد شده، نیست.» در همین راستا، «نیر بن ارتسی» خاخام صهیونیست، هنگام قدرت‌یابی داعش در یکی از سخنرانی‌های خود، اظهار داشت: «گسترش داعش در منطقه عربی و پیوستن اروپایی‌ها به آن و اقدامات این گروه در ضربه زدن به اروپایی‌ها با هدف اساسی صورت می‌گیرد؛ که همان مهاجرت دادن یهودیان به اسرائیل است، به این علت داعش حامی اسرائیل به شمار می‌رود.» وی همچنین مدعی شد که داعش حامی رژیم صهیونیستی در منطقه عربی است و ادعا کرد: «خداوند داعش را بر ملت‌هایی مسلط کرده است که خواهان نابودی اسرائیل هستند.»

هرتسی هلوی، رئیس دستگاه اطلاعات نظامی رژیم صهیونیستی نیز در جریان کنفرانس هرتزلیا با ابراز نگرانی از شکست‌های مستمر داعش گفته بود: «اسرائیل تمام توان خود را به کار خواهد گرفت تا در چنین وضعیتی قرار نگیرد؛ امری که حکایت از آن دارد که ممکن است ارتش اسرائیل مسئله حمایت مستقیم و عملی از داعش را در دستور کار خود قرار دهد».

داعش و رژیم صهیونیستی در دوران ابو ابراهیم

حدود سه ماه بعد از مرگ ابوبکر البغدادی، ابو ابراهیم القریشی، خلیفه خودخوانده جدید داعش از آغاز مرحله‌ای جدید در تاریخ این گروه یعنی حمله به اسرائیل خبر داده است. در پیام صوتی منتشر شده توسط موسسه الفرقان که توسط سخنگوی این گروه خوانده شد هفت بار از بیت‌المقدس استفاده شد. او سپس مدعی شد که تمام اقداماتی که داعش در این مدت انجام داده تنها با هدف آزادسازی بیت‌المقدس بوده است. او گفت هنگامی که جنگجویان داعش فقط در عراق فعال بودند، چشم آن‌ها به بیت‌المقدس دوخته شده بود و برای رسیدن به آن لحظه‌شماری می‌کردند. او سپس خطاب به جنگجویان داعش در سراسر جهان، به خصوص شاخه‌های داعش در صحرای سینا و سوریه گفت «شهرک‌ها و بازارهای یهودیان را هدف بگیرید. سرزمین‌های آن‌ها را به محل آزمایش اسلحه‌ها و موشک‌های شیمیایی خود تبدیل کنید.»

ابو حمزه القریشی سپس خطاب به مسلمانان در فلسطین و سراسر جهان گفت که به خط مقدم مبارزه با یهودیان بپیوندند و برنامه‌های آن‌ها نظیر معامله قرن را له کنند. او در عین حال از فلسطینیان و دیگر مسلمانان خواست که به داعش بپیوندند، و به آن‌ها گفت که جنگجویان داعش خود را فدای برداشتن مرزهایی خواهند کرد که بین آن‌ها و یهودیان وجود دارد.

در واقع بعد از مرگ ابوبکر البغدادی، داعش نبرد با اسرائیل را همانند مقابله با حاکمان سرزمین‌های اسلامی و شیعه در اولویت نخست خود قرار داده است. با این حال داعش از اعلام راهبرد جدید مقابله با رژیم صهیونیستی در این برهه زمانی اهداف متعددی را دنبال می‌کند.

رقابت داعش با سازمان القاعده از نخستین دلایل عمده اعلام راهبرد جدید مقابله با رژیم صهیونیستی است. این دو سازمان نه تنها در فضای مجازی با یکدیگر نزاع کلامی دارند بلکه در دنیای واقعی نیز در مناطقی از خاورمیانه و شمال آفریقا با یکدیگر جنگیده‌اند. سازمان القاعده بارها از طریق تهدید رژیم صهیونیستی تلاش کرده که خود را در بین گروه‌های جهادی مطرح سازد. از این‌رو می‌توان گفت که راهبرد جدید داعش برگرفته از تاکتیک القاعده است. القاعده مدت‌ها است که از آرمان فلسطین برای جذب نیرو بهره‌برداری می‌کند. البته القاعده نیز تاکنون حمله قابل توجهی به رژیم صهیونیستی نکرده است و آمریکا همچنان دشمن نخست این گروه محسوب می‌شود. با این حال، این گروه جهادی در شعارها و پیام‌های خود همیشه از آرمان فلسطین برای جلب توجه مسلمانان استفاده کرده است. به عنوان مثال حمزه بن‌لادن، جوان‌ترین پسر اسامه بن‌لادن در یکی از نخستین پیام‌هایش تحت عنوان «ماالقدس إلا عروس مهرها دمنا» با تأکید بر مسئله فلسطین پیشنهاد تشکیل ارتشی بزرگ برای آزادسازی فلسطین را مطرح کرد. داعش در گذشته به دلیل عدم حمله به اسرائیل و محدود کردن حملات خود به کشورهای اسلامی مورد انتقاد قرار گرفته است. وقتی آمریکا در دسامبر ۲۰۱۷ بیت‌المقدس را به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی به‌رسمیت شناخت، داعش تنها گروه سلفی بود که این رویداد مهم را محکوم نکرد؛ از این‌رو داعش با اعلام راهبرد جدید سعی دارد با سازمان جهادی رقیب خود یعنی القاعده مقابله کند.

تلاش برای کسب مشروعیت و ایجاد کاریزما برای ابو ابراهیم القریشی، دومین دلیل اعلام راهبرد جدید داعش بوده است. به خصوص که خلیفه خودخوانده جدید از کاریزمای کافی برای رهبری این سازمان برخوردار نیست و با این اقدام تلاش دارد برای خود جایگاهی در نزد افکار عمومی فراهم سازد. جنبش‌های اسلام‌گرا اغلب بر محور رهبری کاریزماتیک و نیرومند به فعالیت می‌پردازند. نگاهی به جنبش‌های اسلام‌گرای قرن گذشته در خاورمیانه و شمال آفریقا نشان می‌دهد که حذف رهبری کاریزماتیک از صحنه، اغلب به‌معنای آغاز زوال و افول چنین جنبش‌هایی بوده است. ابوبکر البغدادی از طریق اعلام خلافت و تأسیس دولت و تسلط بر جغرافیای وسیعی از سرزمین‌های عراق و شام توانسته بود برای خود محبوبیتی ایجاد کند. بنابراین وضعیت فعلی داعش و تنها تکیه بر عملیات تروریستی نمی‌تواند نام رهبر جدید را در صدر اخبار قرار دهد. در واقع پیام و راهبرد جدید داعش با هدف بهره‌برداری از آرمان فلسطین در جهت مشروعیت‌بخشی و اعطای چهره کاریزماتیک به ابو ابراهیم به عنوان خلیفه جدید صورت گرفته است.

سومین هدف داعش از اعلام راهبرد مقابله با رژیم صهیونیستی ، ایجاد انگیزه در بین نیروهای این سازمان و جذب سربازان جدید است. داعش پس از کشته شدن، دستگیری و فرار هزاران نفر از نیروهای خود از میادین نبرد در عراق و سوریه از کاهش چشمگیر تعداد مبارزان خود رنج می‌برد. از این‌رو می‌توان گفت که پیام جدید داعش همزمان با اعلام معامله قرن با هدف بهره‌برداری تبلیغاتی در راستای جذب سربازان جدید و کسب طرفدار از کشورهای مسلمان صورت گرفته است.

چهارمین هدف داعش از اعلام راهبرد مقابله با رژیم صهیونیستی نیز در راستای بهره‌برداری رسانه‌ای صورت گرفته است. شکست‌های متوالی و مستمر داعش و مرگ ابوبکر البغدادی باعث شده است پایگاه اجتماعی این گروه کاهش یابد. از این‌رو می‌توان گفت که پروپاگاندای رسانه‌ای داعش و بهره‌برداری از موضوع فلسطین در راستای افزایش پایگاه اجتماعی خود نزد افکار عمومی جهان عرب و اسلام بوده است. در واقع بیانیه جدید داعش پیرامون اعلام نبرد با اسرائیل و مخالفت صریح با معامله قرن اقدامی هوشمندانه و برنامه‌ریزی شده با هدف رسانه‌ای کردن مجددد این گروه در رسانه‌ها بعد از متحمل شدن شکست‌های متعدد بوده است.

نتیجه‌گیری

بعد از اینکه داعش در موضع ضعف قرار گرفت و پس از آنکه سرزمین‌های تحت واپایش و رهبران ارشد خود را از دست داد از مرحله مقابله با رژیم صهیونیستی و یهود خبر داده است. در بیانیه جدید داعش از شاخه‌های سینا و سوریه خواسته شد که با تسلیحات و موشک‌های خود از جمله تسلیحات شیمیایی به اسرائیل حمله کنند. حمله به اسرائیل از طریق سینا اگرچه در سال‌های گذشته امکان‌پذیر بود اما هم اکنون به این دلیل که عملیات‌های نظامی ارتش مصر در صحرای سینا طی سه سال گذشته باعث نابودی مواضع و پایگاه‌های داعش شده دشورا به نظر می‌رسد. علاوه بر آن بهبود روابط حماس و مصر و هماهنگی امنیتی دو طرف در کنترل مرزهای مشترک بین سینا و غزه این اقدام را با مشکل مواجه می‌سازد. حمله داعش به رژیم صهیونیستی از طریق خاک سوریه نیز دشوار است؛ زیرا اگرچه داعش تا سال 2018 از طریق گروه متحد خود در سوریه یعنی خالد ابن ولید توانسته بود مناطقی از درعا و در نزدیکی شرق بلندی‌های جولان را در اختیار بگیرد اما ارتش سوریه این مناطق را بازپس گرفت. در خصوص حمله به رژیم صهیونیستی از طریق موشک‌های حامل مواد شیمیایی نیز بسیاری از کارشناسان نظامی معتقدند که داعش به تسلیحات شیمیایی و موشک‌های پیشرفته دسترسی ندارد.

لذا می‌توان گفت داعش در کوتاه مدت به این دلیل که فاقد ابزارهای لازم و مؤثر برای مقابله است توانایی راه‌اندازی عملیات گسترده علیه اسرائیل را ندارد و یگانه راه برای مقابله، عملیات از طریق هسته‌های فردی به سبک گرگ‌های تنها آن هم از میان نیروهای هسته خفته جیش‌الاسلام و لوا التوحید والجهاد در فلسطین است که در سال 2015 با داعش بیعت کردند می‌باشد.

در حقیقت می‌توان گفت که رویکرد جدید داعش بیش از آنکه راهبردی باشد، تاکتیکی است. مقابله با رژیم صهیونیستی برای داعش در کوتاه مدت اولویت اول نیست. در کوتاه مدت و میان مدت اولویت‌های اساسی داعش آزادی زندانیان، حفظ مبارزان، جذب نیروهای جدید و سازماندهی ساختار تشکیلاتی این سازمان است. سران داعش همچنان به دنبال راه‌هایی برای آزادکردن هزاران تن از هواداران خود از اردوگاه‌های زندانیان داعش در سوریه و عراق هستند. این سازمان در تلاش است حملات مشابه به نبرد «هدم الاسوار» را علیه زندان‌های کلیدی عراق انجام دهد تا از این طریق کمبود نیروی خود را جبران نماید و بتواند سرزمین‌هایی از عراق و سوریه را تحت کنترل خود درآورد.