طالبان در ترکیه


این روزها مجددا خبرها و زمزمه‌هایى درباره آغاز مذاکرات صلح با طالبان به گوش مى‌رسد. حامد کرزی در دیداری که در ماه دسامبر 2010 از ترکیه داشت، در مورد پیشنهادی صحبت کرده بود که براساس آن برای ایجاد «تسهیلاتی در روند مصالحه»، طالبان در ترکیه و یا کشور بیطرف دیگر نمایندگی و دفتر داشته باشند. او گفته بود اگر ترکیه در این زمینه کمکی کند، خوشحال میشود.

این پیشنهاد در حالی مطرح شد که از اواسط سال 2010 برهان الدین ربانی در راس هیات شورای عالی صلح افغانستان از طرف حامد کرزی مامور شد تا شرایط گفتگو با طالبان را مهیا نماید و این گروه را به میز مذاکره بکشاند. حکومت افغانستان گفته است طالبانی که سلاح شان را به زمین بگذارند و قانون اساسی افغانستان را بپذیرند، میتوانند به زندگی عادی برگردند. ربانی طی دیدار از دو کشور پاکستان و ترکیه به ترتیب در دی ماه و اسفند ماه  1389پیشنهاد ایجاد یک دفتر نمایند‌گی طالبان در ترکیه را - که می‌تواند برای مذاکرات صلحی که فعلاً خاموش است، مفید باشد- ارائه کرد و مورد گفت‌وگو قرارداد. در این دیدارها دو کشور موافقت خود را با این پیشنهاد اعلام نمودند. در همین راستا در روز 22 فروردین 1390 ترکیه اعلام داشت به‌خاطر پیشرفت گفتگوهای پایان جنگ در افغانستان می‌خواهد تا موضوع ایجاد دفتر طالبان در خاک خود را مورد بررسی قرار دهد. البته به گفته مقامات ترکیه در حال حاضر درخواست رسمی برای باز کردن دفتر طالبان در ترکیه و برنامه فوری برای میزبانی گفتگوهای صلح وجود ندارد. اما اگر این تقاضا ارائه شود، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این درحالی است که همزمان با آغاز تلاشهای جدی شورای صلح افغانستان، طالبان در هفتههای اخیر موج وسیعی از حملات را راه‌اندازی کردند که منجر به کشته شدن نیروهای امنیتی و افراد غیرنظامی گردیده است. به هرحال واکنش افغان‌ها نسبت به این موضوع متفاوت است. طیف‌هاى منتقد دولت بر این باورند که در شرایطى که طى هفته‌هاى گذشته حملات تروریستى شدیدى در افغانستان رخ داده، این مذاکرات ممکن است موضعى پایین دستانه و تحقیرآمیز داشته باشد. از نظر برخی دیگر این اقدام در واقع جز به رسمیت شناختن طالبان و تروریسم، هیچ معنای دیگری ندارد.

به هرحال این اقدامات درحالی صورت می‌گیرد که در ماه‌های اخیر مقامات آمریکایی و نیروهای ائتلاف به این نتیجه رسیده‌اند که برای رسیدن به یک توافق در جنگ افغانستان، به عوض اقدامات نظامی، تلاش‌های سیاسی باید افزایش یابد. در این میان ایالات متحده آمریکا با تاکید بر راه‌حل سیاسی، در عین‌حال بر نیاز به فشار نظامی بر طالبان نیز پا فشرده است. براساس این دیدگاه به نظر می‌رسد که راه برون رفت از معضل افغانستان تنها با پیوستن طالبان به روند سیاسی افغانستان ممکن است. این همان مساله‌ای است که بسیاری از کسانی که مسایل افغانستان را دنبال می‌کنند از جمله ترکی الفیصل، سفیر سابق عربستان در آمریکا، بر آن تاکید دارند. این افراد همواره گفته‌اند که اگر بخواهیم وضعیت افغانستان را بهبود ببخشیم ، باید طالبان را وارد هرگونه راه حل سیاسی کنیم، اما ورود طالبان به روند سیاسی تنها راه حل موجود نیست. روابط افغانستان و پاکستان به عنوان جهت اصلی قطب‌‌نما در منطقه است. طرح مذاکره با طالبان به عنوان راه‌حل بحران افغانستان - پیش از این که ترکیه در این پرونده وارد شود - بر عمق دیدگاه قبلی درخصوص وضعیت به هم وابسته افغانستان و پاکستان به علت حضور طالبان، القاعده،‌ قبائل و مرزهای مشترک اشاره دارد. تلاش دیپلماتیک ترکیه در این روند به معنای آن نیست که ترکیه به افغانستان و پاکستان بیش از هر کشور دیگری توجه دارد، اما ایفای نقش ترکیه در روند پاکستان و افغانستان تکمیل کننده نقشی است که ترکیه در منطقه ایفا می‌کند. ترکیه به عنوان کشور مقتدر اسلامی و عضو ناتو با حمایت آمریکا در صدد است در یافتن راه‌حلی سیاسی برای مناقشه افغانستان، نقش یک میانجی را به عهده گیرد. اما مشکل اساسى در این است که طالبان گروهی غیرقانونی است و تماس رسمی ترکیه با این گروه این پرسش را در جامعه ترکیه بوجود مى‌آورد که چرا دولت با کردهای جدایی طلب که یک گروه داخلی محسوب مى‌شود، راه مذاکره را در پیش نمی گیرد؟

مصالحه با طالبان زمانی نتیجه می‌دهد که حامی اصلی این گروه یعنی آی‌اس‌آی پاکستان به این امر راضی شود. برخی تحلیلگران با اشاره به شدت حملات طالبان در هفته‌های اخیر براین نظرند که آی‌اس‌آی می‌خواهد از این طریق موقعیت طالبان را جدی‌تر نمایش دهد و این گروه را در محافل سیاسی بزرگتر جلوه دهد. از نظر این تحلیلگران نمی‌توان منکر شد که وفاق بین‌المللی به نفع طالبان، به تشویق پاکستان شکل گرفته است. اکثرا آن کشورهایی که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، مرجع حمایتی طالبان بوده‌اند و روابط‌شان با پاکستان و به تبع آن با طالبان مستحکم‌تر از روابط با افغانستان بوده است، تمایل دارند طالبان را به قدرت برسانند یا در قدرت شریک گردانند.