ایران و هفت ماه تمدید شده مذاکرات هسته‌ای
نخست، این‌که یک منطق دقیق و معقول پشت ذهن مسئولان ارشد و همچنین مذاکره‌کنندگان ایرانی است. اکنون در داخل ایران، بیش از هر زمانی در چند سال گذشته، چه رسیدن به توافق یا حتی شکست مذاکرات، به معنای پیروزی درک خواهد شد. ایرانیان وقتی می‌بینند تمام مسئولان ارشد نظام حامی تیم مذاکره‌کننده هستند و تیم هم تیمی کاملا حرفه‌ای و مسلط است، دیگر نگران بازی‌های سیاسی داخلی و تاثیر آن بر مذاکرات نیستند. شاید این اندازه اعتماد به تیم مذاکره‌کننده در تاریخ ایران، صرفا قابل مقایسه با زمانی باشد که نخست‌وزیر منتخب ایرانیان در دهه پنجاه میلادی، یعنی محمد مصدق در دادگاه لاهه از ملی شدن صنعت نفت ایران دفاع کرد. این سرمایه عظیمی برای دولت آقای روحانی است که می‌داند باید از آن پاسدای ویژه نماید.
دوم، دیگر هیچ‌کس نمی‌تواند و نمی‌خواهد با حق ایران برای برخورداری از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای و باز بودن راه تحقیق بومی در این راستا مخالفت کند. همچنین هیچ‌کس نمی‌تواند راهکاری غیر از مذاکره و دیپلماسی را برای به نتیجه رسیدن این پرونده تصور کند. اگر به یاد بیاوریم که صرفا دو سال قبل در همین روزها بخش عمده‌ای از پژوهش‌های موسسات پژوهشی غرب بر روی شیوه‌ها و ریسک‌های حمله هوایی آمریکا یا اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران متمرکز بود و تمام تلاش ایران هم به کرسی نشاندن عبارت "حق مسلم ایران در برخورداری از انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز" معطوف بود می توان درک کرد تغییرات پیش آمده از توافق ژنو تاکنون تا چه اندازه پایه‌ای و محتوایی بوده و از آن مهم‌تر، امکان برگشت‌پذیری آن بسیار اندک است. اینجا جایی است که می‌باید برای نتانیاهو دلسوزی کرد.
سوم، این مذاکرات بار دیگر نشان داد ظرفیت‌های بازی ایران در فضای بین‌المللی تا چه اندازه فراخ است. کمتر موضوعی در چند دهه گذشته بوده که وزرای خارجه مهم‌ترین کشورهای جهان را تا این اندازه طولانی و عمیق، درگیر کرده باشد. این‌که دو طرف بعد از چند روز به نتیجه خاصی دست نمی‌یابند، گرچه به خودی خود مهم است، اما مهم‌تر آن است که همین دو طرف به این نتیجه می‌رسند که باید مذاکراتشان را ادامه دهند. این یعنی ظرفیت محتمل بالا در حصول نتیجه قابل قبول برای طرفین. همچنین می‌توان معنای سخت بودن مذاکرات و پافشاری‌های طرف ایرانی، که یک‌تنه در برابر چهار و شاید هم در اصل، شش کشور مهم جهانی می‌ایستد را نیز درک کرد. مخالفان توافق در داخل ایران معتقدند آمریکا با این تمدید عملا بدون ارائه امتیازی بزرگ در حوزه کاستن از تحریم‌ها، توان هسته‌ای ایران را نیز برای هفت ماه دیگر فریز کرده است. مخالفان توافق در آمریکا نیز به تداوم فضای تنفس برای برنامه هسته‌ای ایران معترضند و تلاش دارند تا به هر بهانه‌ای فضای ایران‌هراسی چند سال گذشته را مجددا احیا کنند. با اینحال مذاکره‌کننده ایرانی می‌داند فضای منطقه بگونه‌ای تغییر کرده که با اندکی هشیاری می‌تواند از آن به‌نفع خود استفاده کند. خطر داعش، تشدید تخاصم غرب و روسیه و تحریم روسیه، نابسامانی‌های متاسفانه تداوم‌دار افغانستان، اجبار عربستان و بحرین به عریان‌تر نمایش دادن ذات حکومت و نگرش‌های خود، رشد اختلافات درون امریکا و مضحک شدن جملات مسئولان اسرائیلی در خطر نشان‌دادن ایران و تعیین سقف زمانی برای رسیدن ایران به بمب هسته‌ای همگی شرایطی را ایجاد می‌کند که نشان می‌دهد نقش و ابزارهای ایران در منطقه، قابل مقایسه با سایر بازیگران خاورمیانه نیست. به نظر می‌رسد دیگر لازم نیست این موضوع دائما به آمریکا نیز گوشزد شود. بهترین اتفاق این بود که خود ایران بتواند از زیر آوار تهمت‌ها و تصویرسازی‌های چند سال گذشته برخیزد و کمر راست کند. اکنون بدون یادآوری، خود آمریکا نیز می‌داند دیگر نمی‌توان ایران را از هیچ‌گونه ترتیبات منطقه‌ای کنار گذاشت.
چهارم، شکی نیست که ایران در ماه‌های آینده وضعیت سختی را به‌ویژه در مسائل اقتصادی در پیش رو خواهد داشت. تحریم‌ها در ظاهر کم نشده (گرچه بر ترک آن افزوده شده و در هفت ماه آینده هم بیشتر افزوده خواهد شد)، قیمت نفت هم پایین آمده است. با اینحال این فرصتی است برای دولت ایران تا با تداوم سیاست های اصلاحی خود و تمرکز هوشمندانه بر سیاست‌هایی که از آن با عنوان اقتصاد مقاومتی نام برده می‌شود، سر و سامانی به مدیریت نابسامان اقتصادی کشور بدهد. مردم ایران سالهاست که تحت تحریم هستند و با این وضعیت بیگانه نمی‌باشند. ایرانیان در ابتدای انقلاب شعاری معروف داشتند که هنوز هم سر می‌دهند: استقلال, آزادی, جمهوری اسلامی. به هر دلیلی, تاریخی یا عامدانه، بیشترین هزینه ایرانیان برای بخش اول این شعار صرف شده است. این حس که بعد از ماه‌ها مذاکره، تیم هسته‌ای معامله‌ای روی استقلال تکنولوژیک و فناوری کشور ننموده، اطمینان خاطر محکمی است برای تحمل سختی‌های پس از این. گرچه اگر ابراز اطمینان آقای ظریف در مصاحبه مطبوعاتی با خانم اشتون پس از پایان مذاکرات و همچنین سخنان آقای روحانی در همان شب تمدید را در نظر داشته باشیم، به‌نظر می‌رسد مسئولان ایرانی مطمئنند این سختی کم تداوم بوده و روزهای افزایش اقتدار جمهوری اسلامی ایران بسیار نزدیک است.
نظر شما