همکاری‌های اقتصادی و انرژی با کشورهای عضو اتحادیه اروپایی
یکی از موضوعات مهم نشست وزرای انرژی اتحادیه اروپایی در تاریخ 27/1/1394، بررسی واردات گاز از ایران بعد از اجرایی شدن توافقنامه هسته‌ای بود. ایران قبل از تحریم‌های نفتی و گازی از ژوئیه 2012، همواره یکی از بزرگ‌ترین تأمین‌کنندگان انرژی کشورهای اروپایی بوده است.
این نشست در ریگا، پایتخت لتونی برگزار شد. لتونی هم اکنون ریاست دوره‌ای شش ماهه اتحادیه اروپایی را به‌عهده دارد. کشورهای عضو اتحادیه اروپایی عمدتاً از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی هستند، تا جایی که نیاز آنها به انرژی گاهی موجب آسیب‌پذیری زیاد آنها شده است. وابستگی شدید اتحادیه اروپایی به نفت و گاز روسیه طی سال‌های اخیر موجب ضربه‌پذیری آنها در تنظیم روابط خارجی‌شان با روسیه شده است. روسیه نیز همیشه از وابستگی کشورهای اروپایی به نفت و گاز روسی، استفاده ابزاری کرده است. قطع انتقال گاز روسیه از طریق اوکراین آن هم در شروع فصل زمستان، تبدیل به کابوس کشورهای اروپایی شده است. بنابراین، بسیار طبیعی بلکه ضروری است که بروکسل به‌دنبال متنوع کردن کشورهای تأمین‌کننده نفت و گاز کشورهای اروپایی باشد. در این میان، قطعاً ایران با توجه به ظرفیت قابل توجه ذخایر نفت و گاز خود جایگاه برجسته‌ای دارد و می‌تواند مورد توجه اتحادیه اروپایی قرار بگیرد. قبل از تحریم نفتی ایران از ژوئیه 2012 از سوی اتحادیه اروپایی، ایران حدود 12 درصد از نیازهای انرژی کشورهای اروپایی به‌خصوص کشورهای جنوب اروپا را تأمین می‌کرده است. بنابراین، با اجرایی شدن توافقنامه هسته‌ای راه برای همکاری‌های گسترده ایران با اتحادیه اروپایی در زمینه انرژی هموار خواهد شد.
در نشست اخیر ریگا، میگوئل آریاس کانیته، کمیسر انرژی اتحادیه اروپا، اعلام کرد اروپا در حال ارزیابی واردات گاز از ایران در صورت مشخص شدن توافق هسته‌ای است. به گزارش خبرگزاری افه (اسپانیا)، کانیته در پایان جلسه وزیران انرژی اتحادیه اروپا در ریگا، به خبرنگاران گفت «اگر در نهایت، یک توافق نهایی با ایران در پایان ماه ژوئن (9 تیر) به‌دست آید، این امر فرصت‌های جدیدی را در آینده ایجاد خواهد کرد». وی همچنین اشاره کرد، کریدور جنوبی گاز (مجموعه‌ای از پروژه‌ها با هدف انتقال گاز از آذربایجان به اروپا) این فرصت را خواهد داشت که فراتر از این مسیر توسعه یابد و در آینده به‌سوی ترکمنستان و ایران برود. کمیسر انرژی اتحادیه اروپا گفت که این اتحادیه به‌دنبال تنوع بخشیدن به منابع انرژی خود به‌عنوان بخشی از تلاش برای وابستگی کمتر به گاز روسیه است. در این راستا، کریدور جنوبی به‌طور ویژه‌ای بر آذربایجان و ترکمنستان متمرکز خواهد شد و در صورتی که جایگزین‌ها مناسب باشند، می‌توانند به دیگر کشورهای منطقه توسعه یابند. آریاس کانیته افزود «هیئت اجرایی کمیسیون اروپا گفته است که افزایش همکاری‌های انرژی با ایران را که غنی از نفت و گاز است رد نمی‌کند، اما این امر فقط در صورتی محقق خواهد شد که همه نگرانی‌های مربوط با برنامه هسته‌ای این کشور رفع شود».
شرکت گازپروم در سال 2013 حدود 30 درصد گاز مصرفی اروپا را تأمین کرد و شماری از کشورهای اروپایی تا حد بسیار زیادی به گاز روسیه وابسته هستند، به طوری که فنلاند 100 درصد گاز مصرفی خود، بلغارستان 85 درصد، جمهوری چک 80 درصد، اسلواکی 63 درصد، یونان 55 درصد، لهستان 54 درصد، اتریش 52 درصد، مجارستان 49 درصد، بلژیک 43 درصد و آلمان 40 درصد کل گاز مصرفی‌شان را از روسیه وارد می‌کنند. بنابراین، مشاهده می‌شود اکثر کشورهای اروپای شرقی نیازمند دریافت انرژی از روسیه هستند.
ذخایر انرژی اکثر کشورهای اروپایی، کفاف کمتر از یک سال آنها را می‌دهد و آنها نفت و گاز خود را تقریباً به‌طور کامل از روسیه، نروژ، الجزایر و قطر تأمین می‌کنند. بنا بر آمار اخیر منتشره، بالغ بر 485 میلیارد مترمکعب گاز به‌طور سالانه در اروپا به مصرف می‌رسد و 160 میلیارد مترمکعب ـ معادل یک‌سوم کل ـ آن توسط روسیه تأمین می‌شود. با توجه به وابستگی اروپا به گاز روسیه، بروکسل برای رهایی از این وابستگی، به‌دنبال متنوع کردن کشورهای تأمین‌کننده نفت و گاز خود می‌باشد و لذا ما در آینده نزدیک شاهد مراجعه کشورهای اروپایی به ایران خواهیم بود. در این میان، کشورهای اروپای شرقی از جایگاه برجسته‌ای برخوردارند.
ایران هم می‌تواند مستقیم در تأمین انرژی کشورهای اروپایی نقش‌آفرینی کند و هم غیرمستقیم و از طریق مشارکت در طرح‌های انتقال انرژی (از ترکمنستان، آذربایجان، ترکیه و...). مهم شروع مذاکرات انرژی با کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپایی و بررسی همکاری‌ها و ارائه طرح‌های مختلف در این رابطه است. به‌نظر می‌رسد بخش‌های انرژی ایران با همکاری جدی وزارت امور خارجه، باید از هم‌اکنون زمینه‌ها و طرح‌های مختلف همکاری با اتحادیه اروپایی را مورد بررسی قرار دهند تا فردای اجرایی شدن توافقنامه هسته‌ای فرصت زیادی باقی نمانده و از هم‌اکنون باید راهبرد انرژی ایران مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
قبل از احاله پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال 2003، ایران با اتحادیه اروپایی در چهارچوب گفتگوهای جامع و فراگیر، در زمینه انرژی نیز گفتگوهای دوره‌ای و برنامه‌ریزی‌شده‌ای داشت که از سال 2003 متوقف گردید. اینک شرایط ازسرگیری جدی این گفتگوها فرارسیده است.
این نشست در ریگا، پایتخت لتونی برگزار شد. لتونی هم اکنون ریاست دوره‌ای شش ماهه اتحادیه اروپایی را به‌عهده دارد. کشورهای عضو اتحادیه اروپایی عمدتاً از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی هستند، تا جایی که نیاز آنها به انرژی گاهی موجب آسیب‌پذیری زیاد آنها شده است. وابستگی شدید اتحادیه اروپایی به نفت و گاز روسیه طی سال‌های اخیر موجب ضربه‌پذیری آنها در تنظیم روابط خارجی‌شان با روسیه شده است. روسیه نیز همیشه از وابستگی کشورهای اروپایی به نفت و گاز روسی، استفاده ابزاری کرده است. قطع انتقال گاز روسیه از طریق اوکراین آن هم در شروع فصل زمستان، تبدیل به کابوس کشورهای اروپایی شده است. بنابراین، بسیار طبیعی بلکه ضروری است که بروکسل به‌دنبال متنوع کردن کشورهای تأمین‌کننده نفت و گاز کشورهای اروپایی باشد. در این میان، قطعاً ایران با توجه به ظرفیت قابل توجه ذخایر نفت و گاز خود جایگاه برجسته‌ای دارد و می‌تواند مورد توجه اتحادیه اروپایی قرار بگیرد. قبل از تحریم نفتی ایران از ژوئیه 2012 از سوی اتحادیه اروپایی، ایران حدود 12 درصد از نیازهای انرژی کشورهای اروپایی به‌خصوص کشورهای جنوب اروپا را تأمین می‌کرده است. بنابراین، با اجرایی شدن توافقنامه هسته‌ای راه برای همکاری‌های گسترده ایران با اتحادیه اروپایی در زمینه انرژی هموار خواهد شد.
در نشست اخیر ریگا، میگوئل آریاس کانیته، کمیسر انرژی اتحادیه اروپا، اعلام کرد اروپا در حال ارزیابی واردات گاز از ایران در صورت مشخص شدن توافق هسته‌ای است. به گزارش خبرگزاری افه (اسپانیا)، کانیته در پایان جلسه وزیران انرژی اتحادیه اروپا در ریگا، به خبرنگاران گفت «اگر در نهایت، یک توافق نهایی با ایران در پایان ماه ژوئن (9 تیر) به‌دست آید، این امر فرصت‌های جدیدی را در آینده ایجاد خواهد کرد». وی همچنین اشاره کرد، کریدور جنوبی گاز (مجموعه‌ای از پروژه‌ها با هدف انتقال گاز از آذربایجان به اروپا) این فرصت را خواهد داشت که فراتر از این مسیر توسعه یابد و در آینده به‌سوی ترکمنستان و ایران برود. کمیسر انرژی اتحادیه اروپا گفت که این اتحادیه به‌دنبال تنوع بخشیدن به منابع انرژی خود به‌عنوان بخشی از تلاش برای وابستگی کمتر به گاز روسیه است. در این راستا، کریدور جنوبی به‌طور ویژه‌ای بر آذربایجان و ترکمنستان متمرکز خواهد شد و در صورتی که جایگزین‌ها مناسب باشند، می‌توانند به دیگر کشورهای منطقه توسعه یابند. آریاس کانیته افزود «هیئت اجرایی کمیسیون اروپا گفته است که افزایش همکاری‌های انرژی با ایران را که غنی از نفت و گاز است رد نمی‌کند، اما این امر فقط در صورتی محقق خواهد شد که همه نگرانی‌های مربوط با برنامه هسته‌ای این کشور رفع شود».
شرکت گازپروم در سال 2013 حدود 30 درصد گاز مصرفی اروپا را تأمین کرد و شماری از کشورهای اروپایی تا حد بسیار زیادی به گاز روسیه وابسته هستند، به طوری که فنلاند 100 درصد گاز مصرفی خود، بلغارستان 85 درصد، جمهوری چک 80 درصد، اسلواکی 63 درصد، یونان 55 درصد، لهستان 54 درصد، اتریش 52 درصد، مجارستان 49 درصد، بلژیک 43 درصد و آلمان 40 درصد کل گاز مصرفی‌شان را از روسیه وارد می‌کنند. بنابراین، مشاهده می‌شود اکثر کشورهای اروپای شرقی نیازمند دریافت انرژی از روسیه هستند.
ذخایر انرژی اکثر کشورهای اروپایی، کفاف کمتر از یک سال آنها را می‌دهد و آنها نفت و گاز خود را تقریباً به‌طور کامل از روسیه، نروژ، الجزایر و قطر تأمین می‌کنند. بنا بر آمار اخیر منتشره، بالغ بر 485 میلیارد مترمکعب گاز به‌طور سالانه در اروپا به مصرف می‌رسد و 160 میلیارد مترمکعب ـ معادل یک‌سوم کل ـ آن توسط روسیه تأمین می‌شود. با توجه به وابستگی اروپا به گاز روسیه، بروکسل برای رهایی از این وابستگی، به‌دنبال متنوع کردن کشورهای تأمین‌کننده نفت و گاز خود می‌باشد و لذا ما در آینده نزدیک شاهد مراجعه کشورهای اروپایی به ایران خواهیم بود. در این میان، کشورهای اروپای شرقی از جایگاه برجسته‌ای برخوردارند.
ایران هم می‌تواند مستقیم در تأمین انرژی کشورهای اروپایی نقش‌آفرینی کند و هم غیرمستقیم و از طریق مشارکت در طرح‌های انتقال انرژی (از ترکمنستان، آذربایجان، ترکیه و...). مهم شروع مذاکرات انرژی با کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپایی و بررسی همکاری‌ها و ارائه طرح‌های مختلف در این رابطه است. به‌نظر می‌رسد بخش‌های انرژی ایران با همکاری جدی وزارت امور خارجه، باید از هم‌اکنون زمینه‌ها و طرح‌های مختلف همکاری با اتحادیه اروپایی را مورد بررسی قرار دهند تا فردای اجرایی شدن توافقنامه هسته‌ای فرصت زیادی باقی نمانده و از هم‌اکنون باید راهبرد انرژی ایران مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
قبل از احاله پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال 2003، ایران با اتحادیه اروپایی در چهارچوب گفتگوهای جامع و فراگیر، در زمینه انرژی نیز گفتگوهای دوره‌ای و برنامه‌ریزی‌شده‌ای داشت که از سال 2003 متوقف گردید. اینک شرایط ازسرگیری جدی این گفتگوها فرارسیده است.
نظر شما