عزم ترکیه در تسخیر بازارهای اقتصادی و فرصت‌های فرهنگی آسیای مرکزی
عزم ترکیه در تسخیر بازارهای اقتصادی و فرصت‌های فرهنگی آسیای مرکزی
یکشنبه 24 دی 1391
ترکیه به‌دلیل برخورداری از اشتراکات قومی، زبانی، فرهنگی و مذهبی با کشورهای آسیای مرکزی با شکل‌گیری خلاء قدرت ناشی از فروپاشی شوروی سابق خود را ذیحق می‌دانست با ایفای نقشی پررنگ چتر نفوذ خود را بر سر حداقل چهار جمهوری ترک زبان از این پنج جمهوری بگستراند. لذا ترک‌ها در اوایل دهه90 بر آن شدند ضمن سیاست نگاه به شرق، برنامه‌هایی شبیه منطقه همکاری اقتصادی دریای سیاه را برای کشورهای تازه استقلال‌یافته سازماندهی کنند تا در زمینه‌های گوناگون اقتصادی، علمی، ارتباطات، کشاورزی، پزشکی و نظایر آن تعاملات سازنده صورت پذیرد. این کشور با تاسیس کنگره‌های سالانه برای گردهمایی آن کشورها بجز تاجیکستان فارسی‌زبان زمینه همبستگی و همگرایی با آنها را فراهم نمود. ترکیه در این اجلاس‌ها همواره بر بازار مشترک ترک، اشتراک منافع ترک‌ها و یا بانک سرمایه‌گذاری واحد تاکید داشت. اما موکدات پان‌ترکی آنها مانند جامعه بزرگ توران یا اتحادیه بزرگ ترک‌ها سبب ترس جمهورهای تازه تاسیس بیگانه‌هراس را فراهم می‌آورد و در برخی مواقع، واکنش منفی آنها را بدنبال داشت.
تجربیات ارزنده ترک‌ها در دهه 90، رشد اقتصادی ترکیه و امنیتی شدن فضای بعد از حوادث 11سپتامبر که موجب اقبال غرب به اسلام میانه‌رو شد، بستر نفوذ آنکارا در آسیای مرکزی را با حمابت غرب هموار کرد. این روند یک‌سال بعد با پیروزی حزب عدالت و توسعه و اجرایی‌شدن سیاست عمق استراتژیک و به صفر رسانی تنش با همسایگان داوود اوغلو ابعاد جدیدی یافت.
از این پس ترک‌ها بیشتر با کارت‌های اقتصادی و فرهنگی بازی کردند. با اعتقاد به اینکه اقتصاد ضعیف آسیای مرکزی به عنوان مکملی برای اقتصاد در حال تحول ترکیه است و اینکه این منطقه می‌تواند به عنوان سکوی پرتابی برای ادغام کامل در جامعه اروپا قلمداد شود، ترک‌ها با انعقاد بیش از 200 توافقنامه اقتصادی، فرهنگی، آموزشی و ارتباطی با کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز که ارزش تقریبی4/44 میلیارد دلار را شامل می‌شود، نشان دادند درک درستی از تحولات و روحیات دولت‌های این منطقه دارند. به طوری‌که فقط در ترکمنستان حدود ۴۷۹ شرکت ترکیه‌ای هم‌اکنون فعال هستند. براساس آمارهای رسمی اعلام شده، شرکت‌های ترکیه‌ای تاکنون قرارداد اجرای ۸۰۹ طرح با ترکمنستان را منعقد کرده‌اند که ارزش آنها بیش از شش میلیارد دلار است.
تعداد شرکت‌هایی که با سرمایه خالص ترک در قزاقستان حضور فعال دارند به ۲۰۰ می‌رسد که از نظر تعداد شرکت رتبه اول و از نظر حجم سرمایه‌گذاری بعد از ایالات‌متحده آمریکا، کره‌جنوبی و انگلیس، بالاترین سرمایه خارجی در حال گردش در اقتصاد قزاقستان متعلق به ترک‌هاست. در قرقیزستان نیز ترکیه دومین کشور سرمایه‌گذار است.
جهت تکمیل و تعمیق این فرایند، ترکیه برنامه‌های فرهنگی‌ای را در چارچوب دیپلماسی عمومی و فرهنگی نیز دنبال کرده است. تشدید فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد مانند جنبش فتح‌الله گولن در آسیای مرکزی موید این سخن است. ترک‌ها با تاکید بر پراکنش زبان ترکی به عنوان پنجمین زبان جهان که بیش از 150میلیون نفر از بالکان تا چین با آن سخن می‌گویند، مولفه زبان را محور مغناطیس فرهنگی خود در منطقه قرار دادند و از این مولفه با ایجاد شبکه‌های ماهواره‌ای مانند اوراسیا که 24 ساعته در آسیای مرکزی و قفقاز برنامه پخش می‌کند در جهت تعمیق روابط خود بهره می‌برند. علاوه بر این‌گونه اقدامات، تاسیس مدارس ترکی در این منطقه و نیز اعطای بورس به دانشجویان از جمله را‌هکارهای ترک‌ها در ایجاد قشر تحصیلکرده متمایل به آنهاست به طوری‌که هم‌اکنون در ترکمنستان ۱۴ مدرسه ترک، مجموعه آموزش زبان‌های خارجی باشکنت و مرکز فرهنگی جمهوری ترکیه فعالیت دارند. براساس تازه‌ترین آمارها، هم‌اکنون بیش از 1۶۵۲ نفر از دانشجویان ترکمن در مدارس آموزش عالی ترکیه در رشته‌های مختلف تحصیل می‌کنند. برخی آمارها از آموزش حدود ۳۰ هزار نفر در نهادهای آموزشی ترکیه از ابتدای استقلال ترکمنستان تاکنون حکایت دارد. در قرقیزستان 2 دانشگاه و 14 مدرسه ترکی وجود دارد که بیش از 10 هزار نفر دانشجو و دانش‌آموز قرقیزی در آنها به تحصیل مشغولند.
راهبردهای اقتصادی و فرهنگی یادشده در کنار تشکیل اتحادیه کشورهای ترک‌زبان که نوید افق‌های روشنی را برای ترک‌ها در منطقه موصوف دارد، محصول شناخت مبتنی بر واقعیت تصمیم‌گیران نظام سیاسی اقتصادی ترکیه از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های این کشور در آسیای مرکزی و بهره‌گیری از مزیت‌های نسبی این کشور بویژه حمایت همه‌جانبه غرب از نفوذ آن کشور در منطقه است.
نظر شما