مسوولیت بین‌المللی دولت آمریکا در یکجانبه‌گرایی و نقض تعهدات حقوق بشری:

با تاکید بر حق بر سلامتی، حق بر توسعه و حق بر غذا

در ادبیات حقوق بشر، نزدیک‌ترین عبارتی که معنای حقیقی کلمه «یکجانبه‌گرایی» را توصیف می‌کند، عبارت «اقدامات قهری یکجانبه» است. این عبارت در بطن خود، هم صفت منفی یکجانبه‌گرایی را نمایش می‌دهد و هم طبیعت خشن و مبتنی بر زور آن‌را عیان می‌سازد. نگاهی به ادبیات تولید شده توسط تمامی قطعنامه‌های شورای حقوق بشر، گزارش‌های دبیرکل و گزارش‌های گزارشگر ویژه نشان از آن دارد که اقدامات قهری یکجانبه (تحریم) فارغ از تبعات منفی اقتصادی، اثرات سنگین و بعضا جبران‌ناپذیری نیز در حوزه سلامت شهروندان (حق بر سلامت)، تغذیه سالم (حق بر غذا)، بهره‌مندی از درمان و دارو، بهره‌مندی از آموزش‌های دلخواه، ورود تکنولوژی‌های لازم برای حفظ محیط زیست و در کل حق بر حیات و حق بر توسعه دارد. مصداق‌یابی این موارد نقض حقوق، در تحمیل تحریم‌های یکجانبه آمریکا بر شهروندان ایرانی به سادگی امکان‌پذیر است. برخی از مستندات آن به شرح زیر می‌باشد:

• حق بر توسعه

این حق، از جمله آسیب‌پذیرترین حقوق شهروندان کشوری است که تحت تحریم‌های ناعادلانه و یکجانبه قرار می‌گیرد. محرومیت از انواع تکنولوژی‌ها، بهبود دستگاه‌ها و تجهیزات، محرومیت از علم روز و بسیاری موارد مشابه ازجمله مصادیقی از حق توسعه هستند که در اثر تحریم‌های یکجانبه بر کشور هدف، متوقف می‌شوند. از آن بدتر آن‌که اثرات منفی وارده بر این حق، بعد از پایان تحریم‌ها نیر به سادگی از بین نرفته و شاید سال‌ها طول بکشد تا کشوری به چرخه متناسب توسعه خود بازگردد.

• حق بر سلامتی

تحریم‌های یکجانبه خصوصا در حوزه امور تراکنش‌های بانکی، مهم‌ترین مانع در برخورداری اقشار آسیب‌پذیر یک جامعه، خصوصا بیماران، سالمندان و افراد توان‌یاب از داروها و تجهیزات پزشکی لازم می‌باشد. داروهای بیماران خاص، به‌ویژه بیماران تالاسمی، سرطانی، پروانه‌ای (E.B)، ام.اس، لوازم یدکی دستگاه‌های دیالیز، باطری و دریچه قلب، انواع پروتزهای پزشکی و بسیاری اقلام و داروهای دیگر از جمله مواردی هستند که علی‌رغم ادعای مقامات آمریکا مبنی بر تحریم نبودن دارو، در چندماه گذشته امکان ورود نداشته و بیماران را با مشکلات جدی روبرو ساخته‌اند.

• حق بر غذا

تحریم‌های یکجانبه، خصوصا در حوزه ورود کودهای آلی و شیمیایی، تجهیزات پیشرفته کشاورزی و لوازم یدکی، آفات و سموم، تجهیزات مربوط به توربین‌های سدهای آبی،‌ غذای دام، واکسن‌های حیوانات و بسیاری موارد دیگر می‌تواند امنیت غذایی یک کشور را به مخاطره افکنده و حقوق بنیادین شهروندان را در حوزه حق بر غذا به شدت نقض نماید. ناگفته پیداست که هرگونه اقدام یکجانبه تحریمی بر شهروندان یک کشور، آسیب جبران ناپذیری بر محروم‌ترین و آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه در حوزه تغذیه سالم خواهد داشت.

یکجانبه‌گرایی و نقض تعهدات حقوق بشری

تجربه تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران در ادوار مختلف نشان داده که گرچه در ظاهر، دارو و غذا از شمول این اقدامات غیرانسانی خارج بوده و به‌عنوان اقلامی بشردوستانه از هرگونه تحریمی به‌دور هستند، اما تهدید ضمنی و عملی بانک‌های تامین‌کننده تراکنش‌های مالی مربوط به واردات غذا و دارو به جمهوری اسلامی ایران و قطع دسترسی بانک‌های ایرانی به سامانه سوییفت، نه تنها این امر را بی‌معنا می‌سازد بلکه حتی بر توانایی ایران برای اصلاح نظام توسعه‌ای خود نیز تاثیر منفی دارد. اثری که انعکاسی دومینووار بر دو حق ذکر شده دیگر داشته، سلامت و افق زندگی آبرومند و متناسب آتی شهروندان ایرانی را نیز تضعیف می‌نماید.

دولت آمریکا سال‌هاست نه تنها بر جمهوری اسلامی ایران، بلکه بر مردم کوبا، ونزوئلا، روسیه و بسیاری دیگر از کشورها تحریم‌های یکجانبه قهری اعمال کرده است. مرگ چند صد هزار کودک عراقی بر اثر تحریم‌های اعمالی بر عراق هنوز از خاطر اذهان نرفته است. گرچه به نظر می‌رسد دولتمردان ایالات متحده این بار نیز معتقدند قلدری و تهدید و اجرای اقدامات قهری یکجانبه، امکان رسیدن آنان به خواسته‌های سیاسی‌اشان از جمهوری اسلامی یا سایر کشورها را ممکن خواهد ساخت، اما به نظر می‌رسد آگاهی بین‌المللی از تبعات منفی و ضد حقوق بشری این تحریم‌ها، روز به روز پخته‌تر و مستحکم‌تر می‌شود. شاید حال که گزارشگر ویژه منع اقدامات قهری یکجانبه، تحریم را نوعی جنگ دانسته و شهروندان کشور هدف را نیازمند پوشش تحت کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو بر می‌شمارد، حال که مفهوم ترور و جنگ اقتصادی بیش از پیش از سوی افکار عمومی جهان درک می‌شود، و حال که قطر، سوریه، کوبا، ونزوئلا و روسیه هم‌درد ایران شده‌اند، فضا برای محکوم ساختن و مسوول ساختن ایالات متحده به این اقدام ضد بشری و ضد حقوق بشری فراهم‌تر از قبل باشد. اکنون و هم‌زمان با برگزاری کنفرانس بین‌المللی «یکجانبه‌گرایی و حقوق بین‌الملل» توسط موسسه ابرار معاصر تهران همان زمان طلایی تلاش برای:

• اتحاد میان کشورهای صدمه خورده از تحریم‌های یکجانبه آمریکا،
• استفاده از ظرفیت گزارشگری مکانیسم‌های شورای حقوق بشر،
• آگاهی‌بخشی و تحرک بخشیدن به افکار عمومی جهانی از تبعات غیرانسانی و ضد حقوق بشری تحریم‌ها،
• بهره‌مندی از ظرفیت‌های حقوقی موجود همچون ابتکار ارزشمند ایران در اخذ رای مشورتی دیوان دادگستری بین‌المللی و ملزم‌کردن آمریکا بر خروج اقلام بشردوستانه از گستره تحریم است. فرصتی که با تلاشی سخت در حوزه دیپلماسی و در همان حال ارتقای ابزارهای اقتدار نرم کشور، که کمکی بزرگ در شنیده شدن اعتراض و استدلال ایران در مجامع بین‌المللی است، قابل حصول خواهد بود.