هر دو کشور از قدرت‌های بزرگ جهانی و منطقه‌ای به‌شمار می‌روند. هند دومین اقتصاد آسیایی (پس از چین) و بزرگ‌ترین اقتصاد جنوب آسیا و روسیه قدرتمندترین کشور حوزه اوراسیا به‌لحاظ نظامی و سیاسی است. هند و روسیه با وجود پیشینه‌ای درخشان از روابط سیاسی، نظامی و اقتصادی در دوران جنگ سرد و انعقاد پیمان مودت و دوستی در سال 1971، پس از انحلال اتحاد شوروی و تشکیل فدراسیون روسیه در سال 1992 به سرعت از یکدیگر فاصله گرفتند و دهلی‌نو ترجیح داد در آغاز هزاره سوم بیشتر به غرب و به‌ویژه آمریکا نزدیک شود.

با‌این‌حال، شرایط بین‌المللی، بحران‌های فراگیر امنیتی و به‌خصوص ظهور پیاپی گروه‌های افراط‌گرا ازجمله القاعده، طالبان و درنهایت داعش در غرب و جنوب آسیا، حمله آمریکا و ائتلاف تحت رهبری آن به افغانستان و البته، رشد سریع اقتصادی چین ـ رقیب دیرینه هند و روسیه ـ طی دو دهه گذشته موجب شده است تا دولتمردان هندی در سال‌های اخیر و به‌ویژه با روی کار آمدن ناراندرا مودی، نخست‌وزیر هند در سال 2012 یک بار دیگر به گسترش روابط با مسکو متمایل شوند. پرسش‌های اصلی این است که دولت مودی با این اقدام چه اهدافی را پیگیری می‌کند؟ و دستاوردهای دولت وی از گسترش روابط هند با روسیه چیست؟ در وهله اول به‌نظر می‌رسد کمک گرفتن دهلی‌نو از روس‌ها به منظور مطرح کردن هند در کنار چین به‌عنوان یک قدرت بزرگ اقتصادی در آسیا و اوراسیا صورت گرفته باشد؛ هدفی که با توجه به سرمایه‌گذاری‌های چند صدمیلیارد دلاری چینی‌ها در سطح منطقه و بین‌المللی در چهارچوب طرح جامع جاده ابریشم چین، ازجمله در تأسیس بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی (AIIB)، صندوق جاده ابریشم، ساخت دالان اقتصادی چین ـ پاکستان (CPEC) و در آسیای مرکزی، افغانستان و ایران، عملاً تاکنون محقق نشده است.

دهلی‌نو که در این طرح‌های کلان همواره در سایه پکن قرار داشته، تنها در دو سه سال اخیر موفق شده است در مقابل پروژه عظیم احداث بندرگاه بزرگ گوادر پاکستان توسط چین به‌عنوان بخشی از پروژه "CPEC"، حدود پنجاه میلیارد دلار برای توسعه بندر چابهار ایران اختصاص دهد، و با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس نیز وارد تجارت‌های نسبتاً بزرگی شود. به‌علاوه، دهلی‌نو سعی دارد نظر مساعد کشورهای آسیای مرکزی، به‌خصوص قزاقستان و ترکمنستان را برای پیوستن به یک طرح بلندپروازانه با محوریت ایران جلب نماید. در این طرح، معروف به «دالان بین‌المللی ترانزیت شمال ـ جنوب» (INSTC) که اروپا، روسیه، کشورهای حوزه بالتیک، قفقاز و آسیای مرکزی را با عبور از مسیر ایران و امیرنشین عمان به هند متصل خواهد کرد، اروپا و روسیه از طریق 7200 کیلومتر راه زمینی (جاده و خطوط ریلی) و دریایی به غرب هند و آب‌های اقیانوس هند پیوند می‌خورند. این طرح با حمایت و همکاری مسکو و در مقابل طرح جاده ابریشم چین مطرح شده، درحال‌حاضر مراحل اجرایی ابتدایی خود را می‌گذراند.

ازسوی‌دیگر، هند و روسیه در حوزه‌های نفت و گاز و انرژی هسته‌ای نیز همکاری‌هایی داشته‌اند و همچنین طرف هندی نسبت به پیوستن به اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EEU) بی‌میل نیست؛ اتحادیه‌ای که با محوریت روسیه شکل گرفته و به نوعی رقیب طرح‌های چین برای نفوذ در آسیای مرکزی و جنوبی (مانند طرح‌های جاده ابریشم چین و دالان اقتصادی چین ـ پاکستان) به‌شمار می‌رود.

درعین‌حال، هند تا حدودی توانسته است از نگرانی فزاینده روسیه در زمینه‌هایی مثل رشد افراط‌گرایی در غرب آسیا، شبه قاره، افغانستان و آسیای مرکزی به سود خود بهره ببرد. دراین‌زمینه، دولت مودی که کشورش را با حمایت و رایزنی گسترده مسکو در اواسط سال 2016 در اجلاس تاشکند، به عضویت کامل سازمان همکاری شانگهای (SCO) درآمد، به انحاء مختلف می‌کوشد نظر این سازمان منطقه‌ای تحت نفوذ روسیه و چین را برای کسب یک اجماع منطقه‌ای به‌منظور مهار و سرکوب گروه‌های پیکارجوی مستقر در افغانستان و پاکستان جلب کند. هند بارها مقامات نظامی و اطلاعاتی پاکستان را به حمایت آموزشی، تسلیحاتی و مالی از پیکارجویان هم‌پیمان القاعده و داعش مانند جیش محمد، لشکر طیبه، انصارالمجاهدین با هدف ضربه‌زدن به نیروها و زیرساخت‌های دولتی و نظامی در کشمیر تحت کنترل هند متهم ساخته است.

اعضای دولت هند، ازجمله نخست وزیر این کشور در سفر به کشورهای آسیای مرکزی و روسیه در طول حدود دو سال گذشته بارها بر لزوم جلوگیری از نفوذ نیروهای افراط‌گرا ازآن‌سوی مرزهای پاکستان و افغانستان به هند و آسیای مرکزی تأکید و رهبران این شش کشور را بر ضد پاکستان تحریک نموده‌اند. مودی به این اکتفا نکرده و به بهانه تجهیز و بالا بردن آمادگی نظامی کشورش در برابر تهدیدات تروریستی و تحرکات نظامی پاکستان، اواخر سال 2015 در سفری به روسیه، با این کشور قراردادهایی به ارزش تقریبی ده‌میلیارد دلار برای خرید سامانه‌های ضدبالستیک اِس 400 ، تجهیز نیروی دریایی هند به زیردریایی‌های اتمی روسی کلاس «آکولا» و تولید مشترک جنگنده مدل T-50 PAK-FA در هند منقعد کرد. افزایش برگزاری رزمایش‌های زمینی و دریایی مشترک میان روسیه و هند در این کشور که از سال 2003 آغاز شده است، از دیگر دستاوردهای نزدیکی دو کشور در دوران نخست‌وزیری مودی بوده که در سال‌های 2015 و 2016 محقق شده است. 

مذاکرات صلح افغانستان از دیگر حوزه‌هایی است که دولت مودی بسیار تمایل دارد از طریق مشارکت در آن، خودش را به‌عنوان یک قدرت ذی‌نفوذ منطقه‌ای مطرح نماید و با توجه به تلاش روسیه به‌منظور تشکیل نشست‌های چندجانبه در رقابت با آمریکا و چین، این فرصت از طریق مسکو برای دهلی‌نو فراهم شده است. هرچند هند همواره پاکستان را به حمایت از افراط‌گرایی در منطقه متهم می‌کند و تلاش دارد تا کشورهای منطقه ازجمله روسیه را نسبت به اسلام‌آباد بدبین سازد، کرملین تنها با اصرار هند، از این کشور برای شرکت در دو نشست چندجانبه اخیر افغانستان در مسکو در فوریه و آوریل 2017 دعوت کرد؛ وگرنه نقش پاکستان در مهار طالبان و سایر پیکارجویان در افغانستان به مراتب برای روسیه مهم‌تر از تصفیه حساب‌های سیاسی هند با پاکستان است.

در مقابل، روسیه نیز نیازمند بنابر دلایلی به هند است. روس‌ها از زمان الحاق کریمه به روسیه در فوریه 2014 و در جریان جنگ داخلی اوکراین که تحریم‌های گسترده اقتصادی غرب بر ضد مسکو را در پی داشت، برای خروج از انزوای بین‌المللی به جلب نظر قدرت‌های یرغربی، همچون هند به‌شدت نیاز پیدا کرده‌اند. این امر موجب شده تا مقامات دهلی‌نو از آن به سود خود بهره ببرند. یکی از دلایل اصلی افزایش فروش تسلیحات روسی به هند همین نیاز مسکو به خریدار ادوات نظامی است.

هند درعین‌حال می‌کوشد توازن را در روابط خود با روسیه و آمریکا، برخلاف ناخرسندی این دو کشور حفظ کند. برای مثال، خریدهای تسلیحاتی هندی‌ها از روس‌ها در سال‌های اخیر، با وجود مخالفت واشینگتن صورت گرفت و آمریکا از بی‌تفاوتی نسبی مسکو نسبت به نحوه استفاده هند از این سلاح‌ها خشمگین بود؛ اما همزمان وزارت اقتصاد هند همکاری‌های تجاری و نظامی خود را با ایالات متحده در سال جاری میلادی افزایش داده و سفر وزیر اقتصاد هند (که وزیر دفاع این کشور نیز هست) به واشینگتن در ماه آوریل با همین هدف صورت گرفت. این درحالی است که دولت مودی از حساسیت روسیه نسبت به روابط نزدیک هند و آمریکا آگاه است. ازطرف‌دیگر به‌نظر می‌رسد، نخست‌وزیر هند قصد دارد با نزدیک کردن مواضع و روابط ولادمیر پوتین و دونالد ترامپ، رؤسای جمهور روسیه و آمریکا به یکدیگر و حمایت از مواضع خصمانه ترامپ نسبت به چین، دولت شی جی پینگ، رئیس‌جمهور چین را تا حدّی تحت فشار قرار دهد.

در مجموع دوران نخست‌وزیری ناراندرا مودی، را می‌توان عصر شکوفایی نسبی روابط هند و روسیه دانست؛ هرچند روس‌ها به هند هنوز بیشتر به مثابه یک رقیب راهبردی در آسیای مرکزی و غرب آسیا می¬‌گرند تا یک شریک راهبردی منطقه‌ای و بین‌المللی.