بررسی مخالفت جدی امارات متحده عربی با افزایش اسلامگرایی
بررسی مخالفت جدی امارات متحده عربی با افزایش اسلامگرایی
دکتر
شنبه 21 مرداد 1396
امارات متحده عربی یکی از کشورهای اسلامی پیشرو در مقابله با اسلامگرایی چه از نوع اخوانی و چه از نوع افراطی آن همچون وهابی و تکفیری است و دراین‌راستا سالانه هزینه زیادی را در جهت سرکوب اسلامگرایی و ترویج سکولاریسم می‌نماید، حال سؤالی که ایجاد می‌شود این است که علت این سطح از مخالفت چیست و چه اقداماتی دراین‌راستا انجام داده است. به‌نظر می‌رسد این مخالفت ریشه در عوامل مختلفی دارد که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
1. توسعه محوری: کشور امارات متحده عربی سیاست‌های خود را بر پایه توسعه اقتصادی به شیوه غربی قرار داده است و باتوجه به اینکه اقتصاد اسلامی الزامات و محدودیت‌های خاص خود را دارد، موجب شده تا تصمیم‌گیران این کشور به گسترش افکار اسلامی حساس باشند و هرگونه گسترش آن را محدودیت‌زا در روند کلی توسعه اقتصادی مورد تعریف خود بدانند. برای مثال در بانکداری اسلامی بهره و ربا نهی شده درحالی‌که در بانکداری نوین این بهره و ربا یک امر عادی است و یا در بحث گردشگری، احکام اسلامی مانعی بر سر برخی از اقدامات غیراخلاقی است، درحالی‌که در گردشگری به شیوه نوین با ملاک قرار دادن درآمد محوری بسیاری از محدودیت‌های اسلامی را رعایت نمی‌کند.
2. دیدگاه نخبگان حاکم: یکی دیگر از عوامل مخالفت نخبگان حاکم بر امارات متحده عربی با اسلامگرایی است. نوع نظام سیاسی حاکم بر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس عموماً از نوع حاکمیت مطلقه فردی و خاندانی است و نقش مردم در سیاست این کشورها کمرنگ است به‌طوری‌که تصمیم‌سازی در این کشورها در رده حاکم انجام می‌شود و کشور امارات متحده عربی نیز از این قاعده مستثنا نیست. در این کشور خاندان‌های حاکم بر هفت امارت ابوظبی (آل نهیان)، دبی (آل مکتوم)، شارجه (القاسمی)، رأس الخیمه (القاسمی)، عجمان (النعیمی)، فجیره (الشرقی) و أم القیوین (المعلا) به‌صورت مطلقه حکومت می‌کنند. این کشور دارای مجلس شورا مشورتی (مجلس ملی اتحادیه) چهل نفره است که نیمی از نمایندگان آن منصوب حاکمان امارت‌ها و نیم دیگر نیز منتخب افراد و بزرگان خاص که توسط حاکمان تائید می‌شوند، هستند. به‌همین دلیل خواست حاکم یا حاکمان، تبدیل به سیاست هم در عرصه داخلی و هم در عرصه خارجی خواهد شد به‌نظر می‌رسد دیدگاه نخبگان حاکم بر این کشورها مخالف حضور اسلامگرایی در این کشور است. برای مثال شیخ محمد بن راشد آل مکتوم حاکم دبی، در کتاب خود به‌عنوان "نگرش من و چالش‌های برتری" می‌نویسد: "میان دین و مدرنیسم و یا میان دینمان و آنچه تمدن سالم ارائه می‌کند، هیچ نوع تناقضی نمی‌بینیم. ازاین‌رو هرگز برای دنیایمان از دینمان هزینه نمی‌کنیم؛ زیرا دراین‌صورت هم دینمان را و هم دنیایمان را" ازدست خواهیم داد.
3. ترس از گسترش افراطی‌گری اسلامی: یکی دیگر از عوامل مخالفت امارات متحده عربی با اسلامگرایی ترس از گسترش افراط‌گرایی اسلامی از نوع تکفیری است. بافت جمعیتی و ساختار اجتماعی عشایری و قبیلگی این کشور، همراه با نوعی استبداد سیاسی است و همین امور زمینه مناسبی را برای رشد افراط‌گرایی فراهم می‌کنند که به‌نظر می‌رسد همین امر موجب ترس تصمیم‌گیران این کشور از اسلامگرایی باشد؛ به‌خصوص که در سال‌های اخیر تهدیدات گروه‌های تکفیری در جهان عرب گسترش زیادی داشته است.
4. سابقه تاریخی: یکی دیگر از عوامل مخالفت امارات متحده عربی، اقدامات اصلاح‌طلبانه جمعیت الإصلاح والتوجیه الاجتماعی وابسته به گروه اخوان المسلمین است. این جمعیت بعد از تأسیس آن در سال 1974، بارها خواهان اصلاح ساختار سیاسی این کشور شده است. این جمعیت در ناآرامی‌ها و اعتراضات مردمی سال 2010 و 2011 در این کشور نقش فعالی داشت که این اعتراضات در تاریخ این کشور کم‌سابقه بود به‌همین دلیل اکثر اعضای آن بازداشت شدند و ترس نظام این کشور را از اسلام‌گراها بیشتر کرد.
5. تعاملات بین‌المللی: یکی دیگر از عوامل مخالفت امارات متحده عربی با اسلامگرایی تعاملات سیاسی، اقتصادی و رسانه‌ای جدی در عرصه بین‌المللی با کشورهای غربی است، زیرا هرچه نهادهای متنوع خارجی به‌ویژه غربی در یک کشور فعال باشند تمایلات اسلامگرایی در میان نخبگان سیاسی و تجاری کمرنگ می‌شود.
امارات متحده عربی در راستای سیاست‌های ضداسلام‌گرایی خود اقداماتی را انجام داده است می‌توان برخی از مهم‌ترین آنها را ذکر کرد:
1. فعالیت رسانه‌ای علیه اسلامگرایی: یکی از اقدامات اصلی امارات متحده عربی علیه جریانات اسلام‌گرا، تأسیس و حمایت از رسانه‌های غربی، سکولار، لیبرال و مخالف اسلامگرایی است برای مثال منطقه ای را در امارت دبی به نام منطقه آزاد رسانه‌ای ایجاد کرده‌اند که در آن اکثر رسانه‌ها و شبکه‌های معتبر جهانی و عربی همچون روزنامه شرق‌الاوسط که به‌نوعی همسویی با اهداف امارات متحده عربی دارند، در آن مشغول هستند و یا در امارت ابوظبی نیز به شیوه دیگر این‌گونه فعالیت‌ها همچون فعالیت شبکه اسکای نیوز عربی وجود دارد و همچنین اینکشور از شبکه‌هایی همچون شبکه الغد العربی (مصر) در خارج از امارت متحده عربی که ترویج‌کننده افکار ضداسلام‌گرایی و ضداخوانی حمایت می‌کنند.
2. ممنوعیت فعالیت گروه‌های اسلام‌گرا در امارات متحده عربی: یکی دیگر از اقدامات امارات متحده عربی، ممنوعیت فعالیت اکثر گروه‌های اسلام‌گرا چه تکفیری و چه غیر تکفیری در قالب مبارزه با تروریسم است. این ممنوعیت شامل گروه‌های اسلامی همچون انصارالله یمن، اخوان‌المسلیمن و شاخه‌های آن، حزب‌الله لبنان، اتحادیه جهانی علمای مسلمان می‌شود.
3. مشارکت فعال در عملیات‌های نظامی علیه گروه‌های اسلام‌گرا: امارات متحده عربی یکی از کشورهای عربی فعال علیه گروه‌های اسلامی تکفیری و غیرتکفیری در عرصه نظامی و امنیتی است دراین‌راستا شاهد شرکت ارتش و نیروهای امنیتی این کشور در عملیات‌های نظامی در یمن، لیبی و سوریه هستیم.
4. اقدامات امنیتی: نیروهای امنیتی امارات متحده عربی، مشارکت فعال در سوریه، لیبی و یمن برای کم کردن قدرت اسلام‌گرایان تکفیری و اخوانی و تقویت جریانات سکولار دارند برای مثال برخی از رسانه‌ها دستگاه امنیتی امارات متحده عربی را به‌دلیل مخالفت با قدرت‌گیری اسلام‌گرایان در صحنه سوریه عامل افشای اطلاعات به ارتش سوریه می‌دانند و یا همکاری امنیتی گسترده با ژنرال خلیفه حفتر در لیبی دراین‌راستا است.
در جمع‌بندی مطالب فوق باید گفت امارات متحده عربی دید مثبتی به اسلامگرایی تکفیری و اخوانی ندارد و دراین‌راستا از هیچ اقدام سیاسی، امنیتی و فرهنگی برای مهار اسلام‌گراها در این کشور و عرصه بین‌الملل دریغ نمی‌کند و این امر یک نتیجه دوسویه دارد که از یک‌سو اسلامگرایی افراطی را تضعیف می‌کند که از این جهت، این اقدامات مفید و مثبت است ولی ازسوی دیگر اسلامگرایی اخوانی و سایر جریانات اسلامی را نیز تخریب می‌کند و از این جهت این اقدامات امارات متحده عربی ممکن است جریان صحیح اسلامگرایی را به مخاطره بیندازد.
دکتر
شنبه 21 مرداد 1396
امارات متحده عربی یکی از کشورهای اسلامی پیشرو در مقابله با اسلامگرایی چه از نوع اخوانی و چه از نوع افراطی آن همچون وهابی و تکفیری است و دراین‌راستا سالانه هزینه زیادی را در جهت سرکوب اسلامگرایی و ترویج سکولاریسم می‌نماید، حال سؤالی که ایجاد می‌شود این است که علت این سطح از مخالفت چیست و چه اقداماتی دراین‌راستا انجام داده است. به‌نظر می‌رسد این مخالفت ریشه در عوامل مختلفی دارد که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
1. توسعه محوری: کشور امارات متحده عربی سیاست‌های خود را بر پایه توسعه اقتصادی به شیوه غربی قرار داده است و باتوجه به اینکه اقتصاد اسلامی الزامات و محدودیت‌های خاص خود را دارد، موجب شده تا تصمیم‌گیران این کشور به گسترش افکار اسلامی حساس باشند و هرگونه گسترش آن را محدودیت‌زا در روند کلی توسعه اقتصادی مورد تعریف خود بدانند. برای مثال در بانکداری اسلامی بهره و ربا نهی شده درحالی‌که در بانکداری نوین این بهره و ربا یک امر عادی است و یا در بحث گردشگری، احکام اسلامی مانعی بر سر برخی از اقدامات غیراخلاقی است، درحالی‌که در گردشگری به شیوه نوین با ملاک قرار دادن درآمد محوری بسیاری از محدودیت‌های اسلامی را رعایت نمی‌کند.
2. دیدگاه نخبگان حاکم: یکی دیگر از عوامل مخالفت نخبگان حاکم بر امارات متحده عربی با اسلامگرایی است. نوع نظام سیاسی حاکم بر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس عموماً از نوع حاکمیت مطلقه فردی و خاندانی است و نقش مردم در سیاست این کشورها کمرنگ است به‌طوری‌که تصمیم‌سازی در این کشورها در رده حاکم انجام می‌شود و کشور امارات متحده عربی نیز از این قاعده مستثنا نیست. در این کشور خاندان‌های حاکم بر هفت امارت ابوظبی (آل نهیان)، دبی (آل مکتوم)، شارجه (القاسمی)، رأس الخیمه (القاسمی)، عجمان (النعیمی)، فجیره (الشرقی) و أم القیوین (المعلا) به‌صورت مطلقه حکومت می‌کنند. این کشور دارای مجلس شورا مشورتی (مجلس ملی اتحادیه) چهل نفره است که نیمی از نمایندگان آن منصوب حاکمان امارت‌ها و نیم دیگر نیز منتخب افراد و بزرگان خاص که توسط حاکمان تائید می‌شوند، هستند. به‌همین دلیل خواست حاکم یا حاکمان، تبدیل به سیاست هم در عرصه داخلی و هم در عرصه خارجی خواهد شد به‌نظر می‌رسد دیدگاه نخبگان حاکم بر این کشورها مخالف حضور اسلامگرایی در این کشور است. برای مثال شیخ محمد بن راشد آل مکتوم حاکم دبی، در کتاب خود به‌عنوان "نگرش من و چالش‌های برتری" می‌نویسد: "میان دین و مدرنیسم و یا میان دینمان و آنچه تمدن سالم ارائه می‌کند، هیچ نوع تناقضی نمی‌بینیم. ازاین‌رو هرگز برای دنیایمان از دینمان هزینه نمی‌کنیم؛ زیرا دراین‌صورت هم دینمان را و هم دنیایمان را" ازدست خواهیم داد.
3. ترس از گسترش افراطی‌گری اسلامی: یکی دیگر از عوامل مخالفت امارات متحده عربی با اسلامگرایی ترس از گسترش افراط‌گرایی اسلامی از نوع تکفیری است. بافت جمعیتی و ساختار اجتماعی عشایری و قبیلگی این کشور، همراه با نوعی استبداد سیاسی است و همین امور زمینه مناسبی را برای رشد افراط‌گرایی فراهم می‌کنند که به‌نظر می‌رسد همین امر موجب ترس تصمیم‌گیران این کشور از اسلامگرایی باشد؛ به‌خصوص که در سال‌های اخیر تهدیدات گروه‌های تکفیری در جهان عرب گسترش زیادی داشته است.
4. سابقه تاریخی: یکی دیگر از عوامل مخالفت امارات متحده عربی، اقدامات اصلاح‌طلبانه جمعیت الإصلاح والتوجیه الاجتماعی وابسته به گروه اخوان المسلمین است. این جمعیت بعد از تأسیس آن در سال 1974، بارها خواهان اصلاح ساختار سیاسی این کشور شده است. این جمعیت در ناآرامی‌ها و اعتراضات مردمی سال 2010 و 2011 در این کشور نقش فعالی داشت که این اعتراضات در تاریخ این کشور کم‌سابقه بود به‌همین دلیل اکثر اعضای آن بازداشت شدند و ترس نظام این کشور را از اسلام‌گراها بیشتر کرد.
5. تعاملات بین‌المللی: یکی دیگر از عوامل مخالفت امارات متحده عربی با اسلامگرایی تعاملات سیاسی، اقتصادی و رسانه‌ای جدی در عرصه بین‌المللی با کشورهای غربی است، زیرا هرچه نهادهای متنوع خارجی به‌ویژه غربی در یک کشور فعال باشند تمایلات اسلامگرایی در میان نخبگان سیاسی و تجاری کمرنگ می‌شود.
امارات متحده عربی در راستای سیاست‌های ضداسلام‌گرایی خود اقداماتی را انجام داده است می‌توان برخی از مهم‌ترین آنها را ذکر کرد:
1. فعالیت رسانه‌ای علیه اسلامگرایی: یکی از اقدامات اصلی امارات متحده عربی علیه جریانات اسلام‌گرا، تأسیس و حمایت از رسانه‌های غربی، سکولار، لیبرال و مخالف اسلامگرایی است برای مثال منطقه ای را در امارت دبی به نام منطقه آزاد رسانه‌ای ایجاد کرده‌اند که در آن اکثر رسانه‌ها و شبکه‌های معتبر جهانی و عربی همچون روزنامه شرق‌الاوسط که به‌نوعی همسویی با اهداف امارات متحده عربی دارند، در آن مشغول هستند و یا در امارت ابوظبی نیز به شیوه دیگر این‌گونه فعالیت‌ها همچون فعالیت شبکه اسکای نیوز عربی وجود دارد و همچنین اینکشور از شبکه‌هایی همچون شبکه الغد العربی (مصر) در خارج از امارت متحده عربی که ترویج‌کننده افکار ضداسلام‌گرایی و ضداخوانی حمایت می‌کنند.
2. ممنوعیت فعالیت گروه‌های اسلام‌گرا در امارات متحده عربی: یکی دیگر از اقدامات امارات متحده عربی، ممنوعیت فعالیت اکثر گروه‌های اسلام‌گرا چه تکفیری و چه غیر تکفیری در قالب مبارزه با تروریسم است. این ممنوعیت شامل گروه‌های اسلامی همچون انصارالله یمن، اخوان‌المسلیمن و شاخه‌های آن، حزب‌الله لبنان، اتحادیه جهانی علمای مسلمان می‌شود.
3. مشارکت فعال در عملیات‌های نظامی علیه گروه‌های اسلام‌گرا: امارات متحده عربی یکی از کشورهای عربی فعال علیه گروه‌های اسلامی تکفیری و غیرتکفیری در عرصه نظامی و امنیتی است دراین‌راستا شاهد شرکت ارتش و نیروهای امنیتی این کشور در عملیات‌های نظامی در یمن، لیبی و سوریه هستیم.
4. اقدامات امنیتی: نیروهای امنیتی امارات متحده عربی، مشارکت فعال در سوریه، لیبی و یمن برای کم کردن قدرت اسلام‌گرایان تکفیری و اخوانی و تقویت جریانات سکولار دارند برای مثال برخی از رسانه‌ها دستگاه امنیتی امارات متحده عربی را به‌دلیل مخالفت با قدرت‌گیری اسلام‌گرایان در صحنه سوریه عامل افشای اطلاعات به ارتش سوریه می‌دانند و یا همکاری امنیتی گسترده با ژنرال خلیفه حفتر در لیبی دراین‌راستا است.
در جمع‌بندی مطالب فوق باید گفت امارات متحده عربی دید مثبتی به اسلامگرایی تکفیری و اخوانی ندارد و دراین‌راستا از هیچ اقدام سیاسی، امنیتی و فرهنگی برای مهار اسلام‌گراها در این کشور و عرصه بین‌الملل دریغ نمی‌کند و این امر یک نتیجه دوسویه دارد که از یک‌سو اسلامگرایی افراطی را تضعیف می‌کند که از این جهت، این اقدامات مفید و مثبت است ولی ازسوی دیگر اسلامگرایی اخوانی و سایر جریانات اسلامی را نیز تخریب می‌کند و از این جهت این اقدامات امارات متحده عربی ممکن است جریان صحیح اسلامگرایی را به مخاطره بیندازد.
نظر شما