نگاهی به آخرین تحولات در همکاری نظامی ـ دفاعی چین و روسیه
اما عرصه اقتصاد و بازرگانی تنها زمینه‌ای به شمار نمی‌آمد که شاهد روند نزدیکی دو کشور به یکدیگر بود. دو قطب رقیب کمونیست پیشین، پس از فروپاشی شوروی علی‌رغم وجود سوءظن دیرین میان خود که حتی در مقاطع زمانی به تیره‌گی روابط و برخوردهای مرزی هم می‌انجامید، دوره نوینی از همکاری‌های نظامی و دفاعی را آغاز کردند. هرچند، به عقیده بسیاری از تحلیل‌گران و کارشناسان روابط بین‌الملل، چین و روسیه به دلیل وجود بخشی از همان سوءظن‌های قدیمی هیچ‌گاه نمی‌توانند متحد راهبردی بلندمدت یکدیگر باشند، اما قادرند تا به همکاری‌های راهبردی بپردازند، به ویژه در زمانی که منافع پکن و مسکو در یک راستا قرار بگیرند. آنچه آمار و ارقام از میزان معاملات و همکاری‌های نظامی میان روسیه و چین نشان می‌دهد این است، که دو کشور یکدیگر را به عنوان تهدیدی برای امنیت ملی خود تلقی نمی‌کنند.
آخرین و مهم‌ترین تحولات در عرصه همکاری‌های دفاعی چین و روسیه را می‌توان به‌طور خلاصه به شکل ذیل دسته‌بندی کرد:
فروش تسلیحات و فناوری نظامی روسی به چین
چین از گذشته یکی از بزرگ‌ترین مشتریان تسلیحات ساخت روسیه بوده است، و رقم این خریدها به‌طور متوسط در سال به یک میلیارد دلار می‌رسید. همکاری‌ها میان صنایع نظامی دو کشور از نیمه دهه 2000 که به حداکثر سطح خود (بیش از 5/2 میلیارد دلار در سال 2005) رسیده بود، کاهش یافت. اما به گزارش منابع روسی، این معاملات بار دیگر از سال 2010 افزایش یافته است. اکنون، هر دو کشور نشان داده‌اند که آماده عقد قراردادهای بزرگ تسلیحاتی و دفاعی هستند.
بر پایه گزارش جدید مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی واشینگتن ، فناوری نظامی روسیه به‌طور قابل توجهی به توسعه توانایی‌های سطحی نیروی دریایی ارتش چین، شامل توانایی انجام حملات دوربرد دقیق، و ساخت شناورهای جنگی که قادرند بیش از گذشته از خود در برابر حملات هوایی و دوربرد موشکی آمریکا محافظت کنند، کمک کرده است.
براساس گزارش دیگری که اخیراً منتشرشده، چین و روسیه در حال بررسی یک جهش بزرگ در همکاری‌های نظامی میان خود با ساخت مشترک یک ناو هواپیمابر هستند. روسیه با وجود روبرو بودن با چالش‌های اقتصادی فراوان، در تلاش برای ساخت سخت‌افزارهای نظامی پیشرفته است و چین در این میان، یک شریک مهم محسوب می‌شود. در حال حاضر، روسیه به حد کافی پول نقد در اختیار ندارد که چنین پروژه‌های پرهزینه‌ای را خود به تنهایی و به آسانی به سرانجام برساند. ساخت ناو هواپیمابر مدرن مستلزم صرف میلیاردها دلار برای طراحی، ساخت و آزمایش آن است. با وجود تحریم‌های اقتصادی و کاهش مداوم بهای نفت، روسیه ممکن است در پی جلب شراکت مالی چین برای ساخت چنین ابرناوهواپیمابری باشد. اگر پکن بخش اعظم هزینه‌ها را برعهده گیرد و در فناوری با مسکو سهیم شود، چنین پروژه‌ای انجام شدنی است. گذشته از آن، ساخت و مجهز شدن به ناو هواپیمابر برای چین در چند دهه گذشته از اولویت بالایی برخوردار بوده است. ناو هواپیمابر جدید چین به نام «لیائونینگ» نیز، در حقیقت ناو هواپیمابر در حال تکمیل «واریاگ » از کلاس کوزنتسف ساخت شوروی پیشین بود که پس از فروپاشی این کشور از آن اوکراین شد. چین این شناور را در سال 1998 خرید و بهسازی آن را در سال 2011 به پایان برد.
برپایه جدیدترین گزارش‌ها، چین در حال نهایی کردن قرارداد خرید دست‌کم 24 فروند جنگنده پیشرفته Su-35 از روسیه است. چین پیشتر از طرح یک فروند جنگنده Su-33 ویژه برخاست و نشست از عرشه ناو هواپیمابر که از اوکراین خریداری کرده بود، جنگنده‌های J-15 خود را برای استفاده در ناو هواپیمابر لیائونینگ کپی‌برداری کرد و ساخت. درصورت دستیابی چین به جنگنده پیشرفته Su-35، مهندسان چینی می‌توانند با بررسی آخرین فناوری‌های روسی به کار رفته در این هواپیما، موتور و سامانه‌های هوانوردی آن را کپی‌برداری کنند. جنگنده Su-35 به‌عنوان پلی میان ناوگان جنگنده‌های نسل سوم کنونی چین مانند J-11 و Su-27 با جنگنده‌های نسل پنجم رادارگریز این کشور عمل می‌کند که تا چند سال آینده عملیاتی خواهند شد.
همچنین، به گفته ولادیمیر کوژین ، دستیار رئیس‌جمهور روسیه، چین علاقه‌مند به خرید تانک‌های جدید و پیشرفته روسی از نوع T-14 آرماتا است. برخلاف تانک‌های قدیمی‌تر روسی، T-14 بیشتر شبیه به تانک‌های غربی مانند M1A2 «آبرامز» آمریکایی و لئوپارد ـ 2 آلمانی است. چین به منظور تقویت توانایی‌های نیروی زمینی خود خواهان دستیابی به T-14 است. این احتمال وجود دارد که چینی‌ها دست به ساخت یک تانک بومی بر اساس طرح آرماتا بزنند. چینی‌ها قبلاً اقدام به ساخت تانک Type-99 براساس تانک T-72 روسی کرده بودند.
علاوهبر این، در جریان دیدار شی جین پینگ از مسکو در ماه می گذشته، شرکت‌های روسی سازنده بالگرد و شرکت دولتی ساخت هواپیما در چین (AVIC) ، یک توافق کاری برای ساخت مشترک یک بالگرد حمل‌ونقل سنگین برپایه طرح بالگرد 29 تنی Mi-26 روسی به امضا رسید. همزمان با این سفر، رسانه‌های روسی اعلام کردند که چین همچنین علاقه‌مند به خرید بمب‌افکن‌های استراتژیک دوربرد و نیز زیردریایی‌های تهاجمی متعارف و پیشرفته از روسیه است.
انتقال فناوری روسی در آماده نگه داشتن نیروهای مسلح چین و افزایش توانایی نظامی «ضد دسترسی ـ ممانعت از عملیات منطقه‌ای » روبه رشد این کشور در غرب اقیانوس آرام، سهم به سزایی داشته است. در این راستا، سامانه‌ها و فناوری روسی در زمینه‌های پدافند هوایی، حسگرهای دوربرد، موشک کروز ضدکشتی مافوق صوت، نقش مهمی ایفا کرده‌اند. به عنوان مثال، سامانه پدافند هوایی S-300 و S-400 ساخت روسیه، ارتش چین را قادر می‌سازد تا یک چتر دفاعی را در فاصله بسیار دورتر از سواحل چین ایجاد کند. چین نخستین کشوری خواهد بود که پس از روسیه به S-400 مجهز می‌شود. قرار است تحویل این موشک‌ها به چین از سال 2016 آغاز شود. چین پیشتر از روی طرح S-300 اقدام به ساخت مشابه داخلی آن به نام HQ-9 کرده بود. سامانه‌های پدافند هوایی پیشرفته، عنصر کلیدی در مقابله چین با جنگنده بمب‌افکن‌های رادارگریز آمریکایی مانند F-35، F-22 و B-2 محسوب می‌شود. سامانه S-400 دارای 400 کیلومتر برد است، و ارتش چین را قادر می‌کند تا برای نخستین بار هدف‌های هوایی را بر فراز هر نقطه‌ای از تایوان سرنگون سازد. علاوهبر این، سامانه‌های جدید روسی ـ چینی با حسگرهای دوربرد می‌توانند کشتی متوسط سطحی نیروی دریایی آمریکا یا تأسیسات نظامی در گوام و اوکیناوا را مورد تهدید قرار دهند. روسیه امیدوار است با فروش چنین تسلیحاتی، حجم معاملات نظامی با پکن را به 3 میلیارد دلار در سال برساند.
تمرینات و رزمایش‌های مشترک چین و روسیه
روابط نظامی روسیه و چین بار دیگر به‌طور چشمگیری در طول بحران بیش از دوساله اوکراین، که روسیه و غرب را به سبک و سیاق مناقشه‌های دوران «جنگ سرد» در برابر یکدیگر قرار داد، افزایش یافته است. نشانه‌های این رشد پیوندهای دفاعی، در سفر نوامبر گذشته «سرگئی شویگو» ، وزیر دفاع روسیه به پکن به چشم خورد و ناظران از نتایج آن به‌عنوان چشم‌انداز روابط عمیق‌تر میان نیروهای مسلح دو کشور یاد کردند، شویگو در این سفر یک هفته‌ای اعلام کرد که روسیه و چین، همکاری‌های نیروی دریای خود، به ویژه در دریای مدیترانه و حوزه آسیا ـ اقیانوس آرام را گسترش خواهند داد. این خبر به منزله بر هم زدن آرامش ایالات متحده و متحدانش در منطقه آسیا ـ اقیانوس آرام بود که به‌طور سنتی در آب‌های آن سرگرم گشت‌زنی بوده‌اند. امروزه، منافع مشترک پکن و مسکو شامل حفظ ثبات منطقه‌ای مطلوب در آسیا و جلوگیری از ایجاد هژمونی آمریکا در حوزه نفوذ آنها است.
در ماه می گذشته، شش فروند کشتی از ناوگان دریای سیاه نیروی دریایی روسیه و سه فروند شناور چینی شامل دو ناو موشک‌انداز و یک ناو تدارکاتی، برای نخستین بار رزمایش مشترکی را در دریای مدیترانه برگزار کردند. این رزمایش همزمان با افزایش تنش‌ها میان روسیه و غرب بر سر اوکراین و از سوی دیگر، چین و غرب بر سر ادعاهای سرزمینی پکن در آب‌های دریای جنوبی چین اجرا شد.
سپس، نیروهای دریایی دو کشور از 20 تا 28 اوت گذشته، یک رزمایش دریایی ـ هوایی را با شرکت 22 فروند شناور جنگی، 20 فروند هواپیما و 500 تفنگدار دریایی و چهل دستگاه نفربر زرهی در آب‌های دریایی ژاپن (آب‌های خلیج پطر کبیر در مجاورت بندر ولادی وستوک)، برگزار کردند. این تمرینات دربرگیرنده جنگ ضد زیردریایی، پدافند هوایی، فرود هوابرد و پیاده کردن آبی ـ خاکی نیروها بود.
همراهی چین و روسیه برای مقابله با تهدید تسلط یافتن آمریکا بر شرق آسیا و فراتر از آن، می‌تواند ضربه سنگینی به طرح‌های ژئواستراتژیک آمریکا وارد کند. توسعه بیشتر روابط چین و روسیه به ویژه در زمینه‌های دفاعی و امنیتی، خبر ناخوشایندی برای ایالات متحده به شمار می‌آید. هر چند، آمریکا از هنگام پایان جنگ جهانی دوم صاحب موقعیت برجسته‌ای در منطقه آسیا ـ اقیانوس آرام بوده است، اکنون قدرت‌های نوظهور منطقه‌ای در حال تغییر وضعیت موجود به سوی یک نظم جهانی چندقطبی هستند. اگرچه روند ژئوپلیتیکی شرق آسیا کمتر به سود آمریکا است، اما واشینگتن هنوز ظهور و افزایش توان نظامی قدرت‌هایی مانند چین و روسیه را به عنوان تهدیدی جدی برای آمریکا به شمار نمی‌آورد. چین و روسیه به‌طور فزاینده‌ای به ویژه هنگامی که به‌طور هماهنگ عمل کنند، دارای قابلیت به چالش طلبیدن برتری آمریکا در مناطق مختلف مانند شرق آسیا، اروپای شرقی و خاورمیانه هستند. روابط حسنه و نزدیک نظامی پکن و مسکو، و ترکیب کمک‌های فنی روسیه با قدرت نظامی چین حتی اگر بر روی کاغذ به پای قدرت نظامی آمریکا نرسند، آنها را قادر می‌کند تا با تمرکز قدرت دریایی خود در نواحی مانند دریای ژاپن، بخش شرقی دریای جنوبی چین، یا تنگه تایوان، مانع حضور آمریکا برای اعمال قدرت در جریان یک بحران دیپلماتیک شوند. در کوتاه‌مدت، چین و روسیه، در کنار یکدیگر، از موقعیت برتری برای بازدارندگی آمریکا از سلطه‌گری در شرق آسیا برخوردار خواهند شد، تا اینکه بخواهند هر یک به تنهایی دست به اقدام بزنند.
منابع؛
2. Growing Intimacy Between Russia, China May 'Seriously Aggravate' US Military Plans in Asia – Pacific: Experts, International Business Times, Sounak Mukhopadhyay, 19 Aug 2015.
3. Shoigu Praises Russian-Chinese Military Cooperation as guarantee of world Stability, RT, 2 Sep. 2015.
4. China and Russia in naval Co-operation vow, Finantial Times, Jamil Anderlini, 19 Nov. 2014.
5. Russia – China Military Ties Deepen Amid Western Pressure over Ukrain, The Moscow Times, Mathew Boder, 1 Dec 2014.
6. Russia – China Military Drills in Sea of Japan Not Aimed At other Countries As Tensions with US, NATO Continue, International Business Times, Christopher Harress, 20 Aug 2015.
7. China – Russia to Boost Military Technical Training Cooperation But Should Not Be Seen As a Coalition, International Business Times, Michelle Florcruz, 30 June 2015.
8. Russian, Chinese navies hold Joint drills in Mediterranean Reuters, 17 May 2015.
9. China Signs huge Arms Deal with Russia, Buys World's best Missile, Popular Science, Jeffrey Lin, 24 April 2015.
نظر شما