رویکرد مصر جدید به تحولات عرا
رویکرد مصر جدید به تحولات عراق
چهارشنبه 18 تیر 1393
بحران عراق با ورود بازیگران منطقه‌ای و جهانی شکل پیچیده‌ای به خود گرفته است و تهدیدات گروه تروریستی و تکفیری داعش مبنی‌بر تشکیل خلافت اسلامی و تغییر جغرافیای سیاسی منطقه خاورمیانه حتی حامیان و بانیان آن را هم به تکاپو واداشته است؛ به‌طوری‌که ترس و واهمه از نفوذ داعش به عربستان و اردن زنگ خطر را به صدا درآورده است. تشدید آماده‌باش نظامی در مرزهای مشترک با عراق و انجام مانورهای نظامی گسترده نشان می‌دهد که گروه تروریستی مذکور سازمان‌یافته‌تر از شبکه تروریستی القاعده در منطقه عمل کرده و با تشدید اختلافات قومی و مذهبی و نیز غارت اموال عمومی مردم و قاچاق نفت به یک متغیر مستقل و اثرگذار در تحولات منطقه تبدیل شده است.
در گرماگرم تحرکات گسترده نظامی، برخی از گروه‌های سیاسی عراق هم برای انتقام‌گیری از دولت نوری المالکی با تن ندادن به بازی دموکراتیک، بحث تجزیه عراق و خودمختاری از دولت مرکزی را پیگیری می‌کنند و با تأخیر در تشکیل پارلمان برای معرفی نخست‌وزیر جدید عملاً با سیاست‌های گروه تکفیری داعش در منطقه همراهی می‌نمایند. بی‌تردید تجزیه عراق و عدم اهتمام گروه‌های سیاسی و بازیگران خارجی دخیل در بحران می‌تواند وضعیت مبهمی را برای سرنوشت سیاسی منطقه بحران‌زده خاورمیانه رقم بزند؛ زیرا هویت‌خواهی و تجزیه‌طلبی با حضور اقوام مختلف محدود به مرزهای عراق نخواهد شد و تنش‌های قومی و جنگ‌های فرقه‌ای و مذهبی با فعال شدن نیروهای گریز از مرکز بیشتر از گذشته احتمال گسترش خواهد یافت. به‌نظر می‌رسد که برخی از کشورهای منطقه درک درستی از تحولات داخلی نداشته و با بسنده کردن به منافع کوتاه‌مدت عملاً نه‌تنها امنیت عراق، بلکه امنیت خویش را هم در آینده با تهدید جدی مواجه می‌سازند.
در هر صورت برنده اصلی هرج‌ومرج سیاسی و گسترش موج تجزیه‌طلبی در منطقه رژیم صهیونیستی است که می‌تواند بدون پرداخت هزینه شرایط را برای تضعیف هرچه بیشتر کشورهای اسلامی و گروه‌های جهادی مخالف خویش فراهم سازد و در این میان گروه تروریستی داعش هم برعکس مانورهای تبلیغاتی و رسانه‌ای خود (جهاد علیه کفار) هیچ گامی را علیه منافع رژیم اسرائیل در منطقه برنداشته است.
تحولات اخیر منطقه و گسترش تهدیدات گروه تروریستی داعش و ارائه تصویری جدید از مناطق مورد ادعای خلافت اسلامی باعث واکنش ژنرال عبدالفتاح السیسی، حاکم نظامی مصر نیز شده است. وی آشکارا ضمن حمله به سیاست‌های آمریکا و اروپا اعلام کرده که تجزیه عراق برای منطقه خاورمیانه به فاجعه‌ای تبدیل خواهد شد. وی که قبل، از تلاش‌های عراق در مبارزه با تروریسم حمایت کرده بود، اضافه کرد: بعد از عراق نوبت مصر است. در بررسی اظهارات جدید عبدالفتاح السیسی می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:
1. مصر هنوز درگیر بحران عمیق سیاسی، اقتصادی، و اجتماعی ناشی از حذف اخوان‌المسلمین و حاکمیت مطلق نظامیان در این کشور است. قضات عالی وابسته به نهاد نظامی همچنان حکم اعدام و حبس‌های طولانی برای رهبران مکتب ارشادی صادر می‌کنند است و اعتراضات خیابانی و نافرمانی‌های مدنی به‌ویژه در مراکز دانشگاهی ادامه دارد و احتمال رادیکالیزه شدن بیشتر اوضاع به‌خاطر بن‌بست سیاسی و تشدید مشکلات اقتصادی وجود دارد. در این میان، حضور گروه‌های تروریستی تکفیری در منطقه سینا و انجام اقدامات ضددولتی و سرایت بحران به شهرهای مهم مصر تهدید جدی است. بی‌تردید مکتب ارشادی درطول تاریخ به میانه‌روی و اعتدال در امور معروف بوده است، ولی انسداد سیاسی در مصر و سیاست حذفی نظامیان محرکه خوبی برای پیوستن حامیان اخوان به جریان‌های تکفیری و روی آوردن به خشونت عریان خواهد بود.
2. به‌نظر می‌رسد که شرایط سیاسی با تداوم وضعیت موجود موقعیت طلایی برای گروه تروریستی داعش است که بتواند با جذب بیشتر نیروهای ناراضی اسلام‌گرا در مصر به رویایی تاریخی خویش در تشکیل خلافت اسلامی در منطقه جامه عمل بپوشاند. از دیگر سو، در جبهه گسترده مخالفین بشار اسد در ذیل سلفی‌های تکفیری جوانان مصری حضور دارند که با بازگشت به کشور خویش و همراهی با داعش می‌توانند خطر جدی برای امنیت مصر و حاکمیت نظامیان قلمداد گردند؛ امری که به‌خوبی ژنرال السیسی به تهدید داعش واقف است و تلاش می‌کند با ائتلاف‌سازی منطقه‌ای جلو اقدامات نظامی آن را در منطقه سد نماید. در هر صورت شکاف‌های مذهبی ذیل جریان اسلام‌گرا و غیراسلام‌گرا به‌رغم تدابیر امنیتی ژنرال السیسی در کشور بحران‌زده مصر همچنان فعال است و مصر مستعد تبدیل شدن به عراق دیگر در منطقه می‌باشد. در این میان برخی از رهبران تندرو اخوان نظیر الرقضاوی نه‌تنها از وحشی‌گری‌ها و جنایت‌های داعشی‌ها در سوریه و عراق تبری نجسته، بلکه حمایت هم می‌کند. با توجه به نفوذ معنوی وی در میان جوانان اخوانی و دیگر مخالفین نظامیان مصر می‌توان به عمق فاجعه پی برد.
3. اصل محوری که نظامیان بر مصر از زمان ناصر در سیاست خارجی دنبال می‌کنند بحث ثبات منطقه‌ای و جلوگیری از بروز آشوب‌های سیاسی در منظومه کشورهای حوزه خلیج فارس بوده و است. اعلان سیاست تهاجمی داعش خلیفه خودخوانده مسلمین جهان مبنی‌بر براندازی حکومت‌های محافظه‌کار و همسو با مصر جدید تهدید مستقیمی است که ژنرال السیسی را هم به واکنش جدی واداشته است؛ لذا حاکمان جدید مصر برای دفع خطر از مرزهای خویش تلاش برای حفاظت از جغرافیای سیاسی منطقه را در پیش گرفته است. منبع مالی دولت نظامی مصر در منطقه در نبود حمایت‌های آمریکا و اروپا، عربستان سعودی و دیگر شیخ‌نشین‌های خلیج فارس است؛ از آنجا که مصری‌ها امنیت خلیج فارس را جزء امنیت ملی خود می‌دانند بروز هرگونه ناامنی و جنگ به تضعیف هرچه بیشتر موقعیت مصر خواهد انجامید.
4. یکی از اشتباهات مسلم دولت اسلام‌گرا مصر به رهبری المرسی در عدم تشخیص منافع ملی و حمایت‌های آشکار از مخالفین دولت بشار اسد بود. وی در مناسبات مختلف از لزوم سرنگونی نظام سیاسی سوریه و روی کار آمدن دولت جدید به رهبری سلفی‌ها بود؛ ولی نظامیان مصر نه‌تنها حاضر به ادامه حمایت از مخالفین اسلام‌گرا و گروه‌های خشونت‌طلب سوری نشدند بلکه آشکارا از تعهد تاریخی خویش مبنی‌بر حفظ جغرافیای سیاسی منطقه و التزام عملی به حفظ صلح و ثبات صحبت می‌کنند؛ لذا مصر با دور شدن از سیاست‌های آرمان‌گرایانه دوره مرسی بار دیگر به سیاست عملی و مصلحت‌جویانه روی آورده است که درصورت کاسته شدن از تنش‌های سیاسی داخلی می‌تواند نقش مثبتی را در تعاملات منطقه و کاهش اختلافات بازی کند.
5. با توجه به جدی شدن تهدید گروه تکفیری و تروریستی داعش و اذعان برخی از حامیان و بانیان این گروه به‌نظر می‌رسد یک اجماع در سطح منطقه برای پایان بخشیدن به ترور و خشونت درحال شکل‌گیری است. در این میان نقش مصر هم در کنار بازیگران اصلی بحران عراق می‌تواند حائز اهمیت باشد. تلاش کشورهای اسلامی درصورت عزم جدی برای خشکاندن ریشه‌های ترور در منطقه ازطریق سازوکارهای گفتگو و نهادهای مهمی چون سازمان ملل متحد و کنفرانس اسلامی، گامی حیاتی است.
نظر شما