جبهه النصره از ظهور تا جدایی از القاعده
یکی از مهمترین پیامدهای داخلی بحران سوریه، ورود القاعده در عرصه میدانی این کشور می‌باشد. سازمان القاعده از سال‌های گذشته در پی نفوذ و حضور در سوریه بوده است. از همین رو، پس از شکل‌گیری بحران این کشور در مارس ۲۰۱۱، جنگجویان سوری عضو گروه‌ دولت اسلامی عراق و سایر گروه‌های وابسته به القاعده موجود در عراق، تصمیم خود را برای تشکیل یک گروه جهادی برای مبارزه با نظام سوریه گرفتند. در همین راستا، از ترکیب گروه‌های کوچک جهادی، جبهه‌ای تشکیل شد که بر روی خود «کتائب النصرة لأهل الشام» نام نهاد.

این جبهه سرانجام در 22 ژانویه 2012 به رهبری «ابومحمد الجولانی» اعلام موجودیت کرد. طولی نکشید که فعالیت‌های جبهه النصره به دلیل حمایت‌های مالی گسترده برخی کشورهای منطقه‌ و جذب نیرو از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، اردن، تونس، لیبی، مغرب، چچن و کشورهای دیگر به طور چشمگیری افزایش یافت، تا در طی چند ماه به یکی از مهم‌ترین و قدرتمندترین گروه‌های مسلح در سوریه تبدیل شود.

موفقیت‌های پی در پی جبهه النصره و پیروزی‌های وسیع در برخی از استان‌های سوریه، موجب ایجاد بارقه‌های امید در دل دولت اسلامی عراق شد. در همین راستا، ابوبکر البغدادی در آوریل 2013، در پیامی صوتی جبهه النصره را امتداد دولت اسلامی عراق دانست و ادغام گروه خود با جبهه النصره را تحت عنوان «دولت اسلامی در عراق و شام» اعلام کرد تا بدین ترتیب گروه «داعش» شکل بگیرد.

چند روز پیش نیز «شورای جهاد» القاعده با لغو ارتباط خود با جبهه النصره که شاخه القاعده در سوریه محسوب می‌شود، موافقت کرد. این توافق که با رضایت ایمن الظواهری، رهبر القاعده، از یک سو و ابومحمد الجولانی، رهبر النصره، از سوی دیگر صورت گرفته است، سبب خواهد شد که جبهه النصره مستقل شود. در نهایت، الجولانی در پنج شنبه هفته گذشته جدایی جبهه النصره را به طور رسمی از القاعده اعلام نمود. به دنبال این امر جبهه النصره نام خود را به «جبهه فتح الشام» تغییر داده و پرچمش را نیز به یک پرچم سفید تبدیل کرده است.

دلایل جدایی جبهه النصره از القاعده
دلایل متعددی در جدایی جبهه النصره از القاعده نقش دارند. یکی از این دلایل، فشارهای بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی است. مسئولان کشورهای قطر و ترکیه همواره با ترتیب دادن ملاقات و جلاساتی با رهبران جبهه النصره در دوحه و استانبول بر ضرورت جدایی جبهه النصره از القاعده تاکید کرده‌اند. بازیگران حامی جبهه النصره حتی رهبران جبهه النصره را تهدید کرده‌اند در صورتی که از القاعده جدا نشوند، در انزوای سیاسی قرار خواهند گرفت و حمایت‌های نظامی و مالی که از آغاز بحران سوریه از آن برخوردار بوده‌اند نیز متوقف خواهد شد.

پیامدهای جدایی جبهه النصره از القاعده
جدایی جبهه النصره از القاعده همزمان می‌تواند چالش و فرصت‌هایی را برای این گروه ایجاد کند. یکی از مهم‌ترین چالش‌های جدایی جبهه النصره از القاعده ایجاد شکاف و افزایش اختلاف بین رهبران و نیروهای این گروه است. اکثر اعضای جبهه النصره را نیروهای خارجی تشکیل می‌دهند که به‌ دنبال فراخوان ایمن الظواهری و فتاوای تئوریسین‌های سلفی جهادی به سوریه آمده‌اند. برخی از گروه‌ها و فرماندهان عضو جبهه النصره از جمله گروه خراسان تابع افکار و آراء ایمن الظواهری هستند و الظواهری را رهبر معنوی خود می‌دانند. لذا این احتمال وجود دارد که در آینده نیروهای خارجی از جمله چچنی‌ها و جنگجویان قفقازی از النصره جدا شوند و به گروه داعش و جند الاقصی بپیوندند.

این جدایی علاوه بر چالش، فرصت‌های متعددی را برای جبهه النصره فراهم می‌کند. با جدایی النصره از القاعده این احتمال وجود دارد که در آینده به عنوان یک گروه میانه‌رو معرفی شود که اندیشه‌های رادیکالی القاعده را رها کرده است و بدین ترتیب از فهرست گروه‌های تروریستی آمریکا خارج می‌شود. با برداشته شدن صفت تروریسم از جبهه النصره، ترکیه و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به ویژه قطر و عربستان سعودی بدون دغدغه و به صورت علنی خواهند توانست به جبهه النصره حمایت مالی و تسلیحاتی ارائه نمایند. خروج النصره از لیست گروه‌های تروریستی، باعث می‌شود این گروه همانند گروه‌های معارض دیگر در سوریه خود را برای زمان اعلام آتش‌بس قریب‌الوقوع در سوریه حفظ نماید تا بتواند تحت عناوین دیگر در نشست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و تصمیم‌گیری‌های آتی سوریه شرکت نماید.