مشکلات عراق بدون طالبانی
مشکلات عراق بدون طالبانی
یکشنبه 10 دی 1391
جلال طالبانی رئیس‌جمهور عراق برای بهبود سلامتی خود بعد از سکته مغزی در آلمان به‌سر می‌برد و بازگشت وی به عراق و تداوم فعالیت‌هایش چندان مشخص نیست. این موضوع نگرانی‌های مختلفی را در مورد آینده سیاسی وی به‌وجود آورده است و به نظر می‌رسد کمتر فرد یا بازیگر سیاسی ذینفع در تحولات این کشور از این وضعیت احساس خوشایندی داشته باشد. بر این اساس عمده دیدگاه‌ها حاکی از آن است که عدم توانایی طالبانی در ادامه فعالیت سیاسی خود و غیبت وی در پست ریاست‌جمهوری عراق می‌تواند به بروز مشکلات و تنگناهایی در عرصه سیاسی این کشور منجر شد. در حالی‌که عراق در دوره پس از صدام به‌رغم پیشرفت‌های قابل توجه هنوز با چالش‌ها و مسائل مختلفی به‌خصوص اختلاف میان گروه‌های قومی ـ مذهبی و سیاسی روبروست و مسائل حل‌نشده متعددی در این کشور وجود دارد، فقدان احتمالی طالبانی می‌تواند مشکلات این کشور را به نوبه خود افزایش دهد. این مشکلات را با توجه به شرایط کنونی عراق و جایگاه ریاست‌جمهوری در این کشور از یک سو و نقش خاص طالبانی در عرصه سیاسی این کشور در ابعاد مختلف می‌توان مورد توجه قرار داد.
نخستین و اصلی‌ترین مشکل فقدان طالبانی را می‌توان پیامدهای منفی جدی این مساله برای کردهای عراق دانست. در حالی‌که در یک دهه گذشته مسعود بارزانی با ریاست اقلیم کردستان نقش مهمی در پیشبرد اهداف و منافع اکراد شمال عراق داشته است، این نقش بدون تلاش‌های طالبانی در مرکز عراق هرگز میسر نمی‌شد. در واقع تقسیم نقش بین بارزانی و طالبانی و ایفای نقش طالبانی در عرصه ملی باعث شد تا کردها بتوانند دستاوردهای مهمی را در دوره جدید داشته باشند و به‌خصوص بتوانند این دستاوردها را با تلاش‌های طالبانی مورد پذیرش سایر گروه‌های عراق، دولت مرکزی و حتی بازیگران خارجی قرار دهند. در حالی‌که بارزانی با رویکردی که کمتر در آن انعطاف و تساهل قابل مشاهده است عمدتا باعث واکنش و نگرانی بازیگران داخلی و منطقه‌ای از اهداف اکراد می‌شود، طالبانی با مشروعیت و اعتبار خاص خود نقش جدی در پذیرش و مشروعیت یافتن وضعیت کردهای عراق داشته است. بر این اساس اینکه کسی بتواند جانشین طالبانی در ایفای اینگونه نقش‌ها شود بسیار دشوار محسوب می‌شود و در نتیجه فقدان طالبانی می‌تواند ضعف اکراد در حاکمیت عراق را به‌دنبال داشته باشد. ضمن اینکه این موضوع می‌تواند معادلات و توازن داخلی احزاب و گروه‌های کردی را به‌هم بزند و چالش‌ها و مناظره‌های درونی جدیدی را برای آنها بوجود آورد. نکته مهم دیگر اینکه نبود طالبانی هزینه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی نیز برای اکراد عراق در پی خواهد داشت. در واقع طالبانی با توجه به ابعاد بین‌المللی شخصیت خود در گسترش روابط و تعاملات بین‌المللی و منطقه‌ای کردهای عراق تاثیر مهمی داشت و مانع از بروز برخی رویکردهای منفی در قبال آنها می‌شد.
اما نقش و کارکردهای مثبت طالبانی تنها در نقش وی به عنوان یک رهبر کرد محدود نبوده و وی در سطح ملی عراق نیز همواره به عنوان شخصیتی مهم و تاثیرگذار بوده است. در نتیجه فقدان وی در شرایط کنونی می‌تواند معادلات سیاسی درونی عراق را پیچیده‌تر و دشوارتر نماید. طالبانی در بهبود و توسعه روابط کردها و شیعیان عراق در دوره پس از صدام نقش کانونی داشته و این موضوع یکی از دلایل رفتن عراق به سوی ثبات و همکاری بوده است. در سال‌های نخستین پس از سقوط حکومت صدام در حالی‌که برخی از رهبران کرد تمایل چندانی به همکاری با شیعیان نداشتند، طالبانی از جمله رهبرانی بود که بقیه را متقاعد کرد در ائتلاف با شیعیان به تامین اهداف و منافع خود بپردازند و این موضوع بنیان روند سیاسی و دولت‌سازی جدید در عراق را گذاشت. همینطور در مراحل بعدی طالبانی نقش مهمی در کاهش چالش‌های شیعی ـ کردی و تعاملات بیشتر برای پیشبرد امور داشته است. همان‌گونه که وی در جریان اختلافات اخیر بین دولت نوری مالکی و اقلیم کردستان سعی کرد به کاهش چالش‌ها و حل و فصل مسائل بین دو طرف کمک کند و در این خصوص تاثیرات قابل توجهی داشت. در واقع طالبانی در طول سال‌های گذشته ضمن توجه به منافع و اهداف کردی سعی کرده است نقشی ملی ایفا کند و خود را به عنوان شخصیتی ملی مطرح کند. از این‌روست که وی به عنوان رئیس‌جمهور عراق نقش مناسب ملی ایفا کرد و این نوع کارکردهای وی مورد پذیرش بسیاری از عراقی‌ها بوده است. در نتیجه وی به کاهش اختلافات و تنش‌های داخلی بین گروه‌های عراقی حتی تنش‌های شیعی ـ سنی در عراق کمک نموده و در پی ایجاد ثبات در عراق داشته است. مهم‌تر اینکه نقش ملی وی مورد پذیرش و احترام اغلب شخصیت‌ها و گروه‌های سیاسی عراق بوده و این موضوع کارآمدی سیاسی وی را افزایش داده است. در نتیجه در شرایطی که تنش‌های گروه‌های عراق همچنان ادامه دارد و مسائل حل نشده متعددی ثبات سیاسی این کشور را تهدید می‌کند فقدان طالبانی مشکلات بیشتری را بوجود می‌آورد. به‌خصوص اینکه پیدا کردن جانشینی مناسب برای وی از میان اکراد و یا حتی سایر گروه‌های عراقی کاری دشوار محسوب می‌شود.
در مجموع می‌توان عنوان کرد که طالبانی به عنوان شخصیت سیاسی مهم کردی و عراقی در طول یک دهه گذشته نقش مثبتی را در حوزه کردی و ملی عراق ایفا نموده و ضمن توجه به اهداف و منافع کردی در جهت حل و فصل اختلافات بین گروه‌های عراقی و ایجاد ثبات در این کشور کوشیده است. این موضوع باعث شده تا وی شخصیت ملی قابل قبولی کسب کند و در عبور عراق از برخی چالش‌ها و معضلات درونی سهم مهمی داشته باشد. بر این اساس فقدان احتمالی وی ضمن اینکه موقعیت کردها را تا حدی تضعیف می‌کند، مشکلات عراق را در ابعاد مختلف به‌خصوص در شرایط بحرانی و گسترش تنش‌ها بیشتر خواهد کرد و پیدا شدن جایگزینی مناسب برای وی دشوار و شاید غیرممکن به نظر می‌رسد.
نظر شما