در چند دهۀ اخیر، منطقۀ غرب آسیا و شمال آفریقا کانون بحران‌های گوناگون و متعددی بوده است. دراین‌میان، یکی از پدیده‌های نوینی که منطقه را با تنش و بحران مواجه ساخته، رشد و فعالیت جریان‌های اسلام‌گرای رادیکال است.
گسترش و فعالیت این گروه‌ها درحال‌حاضر یکی از مهم‌ترین معضلات منطقۀ استراتژیک غرب آسیا و شمال آفریقا به‌شمار می‌رود. گروه‌های سلفی جهادی ـ تکفیری با اتخاذ رویکردهای افراط‌گرایانه، ضمن تکفیر مخالفان و منتقدان خود، همۀ آنها را کافر، و کشتن آنها را جایز می‌دانند.
امروزه یکی از مهم‌ترین و تندروترین گروه‌های فعال در خاورمیانه و شمال آفریقا گروه موسوم به «داعش» است. با برآمدن این گروه در عراق و سوریه فصل نوینی از تحرکات تروریستی در تاریخ روابط بین‌الملل گشوده شد که نماد آن را می‌توان گذار از الگوی «سازمان القاعده» به الگوی «سازمان داعش» دانست.
داعش گروهی با اندیشه‌های سلفی جهادی ـ تکفیری است که ریشه در برداشت‌های نادرست و غیرواقعی از دین و مذهب دارد. ریشۀ شکل‌گیری این گروه به «جماعت التوحید و الجهاد» بازمی‌گردد؛ این جریان با طی فرازو‌نشیب‌هایی درطول سالیان اخیر، با توجه به بی‌ثباتی عراق و بحران سوریه فرصت احیا پیدا کرد و در آوریل 2013 با نام «دولت اسلامی در عراق و شام» که به‌صورت مختصر «داعش» خوانده می‌شود اعلام موجودیت کرد.
این گروه پس از تصرف مناطق گسترده‌ای از عراق و سوریه، با اعلام خلافت اسلامی، «ابوبکر البغدادی» رهبر این گروه را به‌عنوان خلیفۀ مسلمانان معرفی کرد و نام گروه خویش را به «دولت اسلامی» تغییر داد.
این گروه چند سال است که فعالیت‌های خشونت‌بار خود را در عراق آغاز کرده و تا سوریه گسترش داده است. اعضای این گروه از سال 2015 حملات خود را تا شمال آفریقا، شرق آسیا، اروپا، و حتی آمریکا نیز توسعه داده‌اند.
داعش علاوه‌بر تهدیدات منطقه‌ای و بین‌المللی، تهدیدی جدی نیز برای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران به‌شمار می‌رود. درهمین‌راستا، شناخت و پیگیری ماهیت این گروه از‌نظر منافع حیاتی و امنیت ملی برای جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت بسیار است؛ ازهمین‌رو، کتاب حاضر در قالب ده فصل سعی دارد مسائلی از‌جمله: مبانی فکری و ایدئولوژیک، زمینه‌های شکل‌گیری، ساختار تشکیلاتی، تاکتیک‌ها و راهبردها، چالش‌ها و فرصت‌های این گروه را برای ایران و همچنین آینده و راهکارهای مقابله با آن را به‌طور کامل مورد واکاوی قرار دهد.
نظر به اهمیت موضوع، سیالیت و پویایی تحولات و همچنین استقبال جامعۀ علمی و دانشگاهی از کتاب «کالبدشکافی داعش»، چاپ چهارم این کتاب مورد بازبینی و بازنگری کامل قرار گرفت. بازۀ زمانی پژوهش چاپ جدید تا اواخر سال 2017 بوده؛ ازاین‌رو، در چاپ جدید، حدود ده صفحه از مطالب قدیمی حذف، و بیش از 110 صفحه به مطالب کتاب اضافه شده است.
در فصل نخست، علاوه‌بر اشاره به نظریه‌پردازان جدیدی که داعش در زمینۀ فکری و فقهی به آنها استناد می‌کند، به اندیشه‌های سیاسی این گروه توجه بیشتری شده است. در فصل دوم، بر رویکرد و نقش بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی در قبال گروه تروریستی داعش تأکید شده است. در فصل سوم، علاوه‌بر تبیین ساختار تشکیلاتی و تقسیمات اداری جدید داعش، دیوان‌ها و نهادهای رسمی این گروه نظیر: دیوان حسبه، دیوان آموزش، دیوان فی‌ء وغنائم، و دیوان جند مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
در فصل چهارم، مبحث جغرافیای داعش به‌طور اساسی مورد بازنگری قرار گرفته است. در چاپ جدید، علاوه‌بر حلقۀ داخلی (شامل: عراق و سوریه)، به سرزمین‌های نزدیک (شامل: غرب آسیا و شمال آفریقا) و سرزمین‌های دور (شامل: اروپا، شرق آسیا و ایالات متحده آمریکا) اشاره شده است. در این فصل نیز آخرین تحولات درباره بازپس‌گیری مناطق عراق و سوریه تا اواسط سال 2017 بیان شده است. در فصل پنجم، ضمن اشاره به سایر شبکه‌های ارتباط اجتماعی مورد توجه داعش، ازجمله: یوتیوب و فیسبوک و همچنین انتشارات گروه داعش نظیر: نشریه‌های دابق و رومیه، رویکرد رسانه‌های عربی و غربی دربارۀ این گروه به‌صورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است.
در فصل ششم، علاوه‌بر به‌روزرسانی آمار و ارقام، به نیروهای چینی و ترک عضو داعش اشاره شده است. در فصل هفتم نیز علاه‌بر تکمیل منابع مالی داعش، کانال‌های جدید تأمین منابع مالی این گروه ازجمله کشت و قاچاق مواد مخدر و درآمد حاصل از کشاورزی شرح داده شده‌اند. در فصل هشتم نیز به دلایل اصلیِ موفقیت داعش، ازجمله: قدرت اطلاعاتی بالای آن، نبودِ انسجام اجتماعی و وجود گسست‌های دینی و طایفه‌ای در عراق و سوریه و ناکارآمدی دولت‌های این دو کشور، و عوامل شکست آن، ازجمله: شکل‌گیری الحشد الشعبی، همکاری جمهوری اسلامی ایران با عراق و سوریه،‌ شکل‌گیری ائتلاف بین‌المللی ضدداعش، حملات هوایی روسیه، شکل‌گیری بحران مالی داعش و سایر موارد اشاره شده است. در فصل نهم، علاوه‌بر حوادث تروریستی تهران، مهم‌ترین چالش‌ها و فرصت‌های این گروه تروریستی برای جمهوری اسلامی ایران بررسی شده است.
در چاپ جدید نیز فصل دهم با عنوان «آیندۀ داعش و راهکارهای مقابله با آن» اضافه شده است. در این فصل، پس از بررسی آیندۀ داعش و تاکتیک‌ها و سناریوهای احتمالی آن پس از شکست کامل در عراق و سوریه، به راهکارهای نظامی، سیاسی ـ حقوقی و راهکارهای فرهنگی برای مقابله با این جریان تروریستی اشاره شده است. همچنین در بازنگری کتاب، علاوه‌بر استفاده از تصاویر و نقشه‌‌های جدید مربوط به مطالب،‌ به هریک از فصل‌ها «نتیجه‌گیری» هم اضافه شده است. علاوه‌برآن، نتیجه‌گیری نهایی کتاب نیز به‌طور کامل مورد بازنگری قرار گرفته است. گاهشمار مهم‌ترین رویدادهای داعش نیز تا ژوئن 2017 به‌روزرسانی و تکمیل شده است.
در‌این‌میان، یکی از ویژگی‌های کتاب این است که در تألیف آن، علاوه‌بر منابع فارسی و انگلیسی، از منابع عربی و کتاب‌های نظریه‌پردازان جریان‌های تکفیری، از‌جمله: «مسائل من فقه الجهاد» (معروف به فقه خون) نوشته ابوعبدالله المهاجر، «اداره التوحش» (مدیریت توحش) اثر ابوبکر ناجی و «المذکره الاستراتیجیه» (یادداشت استراتژیک) نوشته عبدالله بن محمد نیز استفاده شده است. بی‌تردید، انتشار کتاب حاضر گام محکمی دربارۀ نظریه‌پردازی و درک عمیق‌تر جریان‌های افراط‌گرا در خاورمیانه خواهد بود.
مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران، ضمن تشکر از آقای سیدعلی نجات برای تألیف و بازنگری کامل کتاب، مطالعۀ این اثر را برای دانشجویان رشته‌های علوم سیاسی، اندیشه سیاسی، روابط بین‌الملل، مطالعات منطقه‌ای، و همچنین پژوهشگران و علاقه‌مندان به مسائل خاورمیانه، جریان‌های اسلامی، و مسائل امنیتی توصیه می‌کند. امید است که حاصل کار زمینه‌ای را برای تحقیقات بیشتر و دقیق‌تر فراهم کند.