روابط جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپا در دوران پسابرجام



توافق صورت‌گرفته بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای گروه 1+5 در وین در تاریخ 23/4/1394 و اجرایی شدن برجام از 26/10/1394 ادامه روند پویایی سیاست خارجی کشور در دولت تدبیر و امید است. روندی که با پیروزی جناب آقای دکتر روحانی در 24 خرداد ماه 1392 بدست آمد و گفتمان جدیدی در سیاست خارجی کشور برقرار گردید.
امروزه اتحادیه اروپایی از نقش و جایگاه قابل توجهی در مناسبات سیاسی ـ اقتصادی و بین‌المللی برخوردار است. اتحادیه یک مجموعه سیاسی ـ اقتصادی ـ تجاری با قدمت 70 سال است و دارای تجربه بوروکراتیک و سیاسی بسیار قوی می‌باشد. با عنایت به اهمیت روزافزون اتحادیه اروپایی در سطح معادلات بین‌المللی و با توجه به اینکه این اتحادیه بزرگترین بلوک اقتصادی ـ تجاری و سیاسی جهان است، نیاز به برقراری مناسبات و همکاری‌های عینی و ملموس در چارچوب منافع طرفین، بیش از هر زمانی احساس می‌شود. اتحادیه نقش بسیار مهم و تاثیرگذاری در روند حل و فصل پرونده هسته‌ای ایران داشته و این نقش همچنان ادامه دارد. ما امروز وارد فاز توسعه و ارتقاء روابط با کشورهای اروپایی شده‌ایم و اجرای توافقنامه هسته‌ای وین و برجام می‌تواند چشم‌انداز مثبتی را در همه ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور رقم بزند. در این شرایط فضای سیاسی گفتمانی جدیدی در روابط جمهوری اسلامی با اتحادیه اروپایی بوجود آمده است که می‌توان گفت حداقل طی یک دهه اخیر بی‌سابقه بوده است.
بدنبال توافق هسته‌ای وین در 23/4/1394، اتحادیه اروپایی و اعضای آن، از دیدگاه جدیدی در تنظیم روابط با جمهوری اسلامی ایران برخوردار شده‌اند که می‌تواند روابط فیمابین را به میزان زیادی در آینده متحول کند. در این میان اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) از 26 دی‌ماه گذشته جایگاه خاص و کلیدی در هرگونه مناسبات اتحادیه با ایران در چشم‌انداز آینده دارد و می‌تواند بمنزله نقشه راه آینده مناسبات طرفین نقش‌آفرینی کند. اتحادیه و کشورهای عضو آن با توجه ویژه‌ای به اجرایی شدن برجام نظر دارند و آنرا بنوعی مکانیزم و استراتژی مناسبات آینده خود با ایران می‌دانند. اتحادیه وارد راهکارهای اجرایی و عملی در روابط خود با ایران شده و انجام گفتگوهای سطح بالا، تاسیس هیات روابط اتحادیه در تهران را در دستور کار قرار داده است. 
سیاست خارجی دولت روحانی اینک در یک نقطه عطف تاریخی قرار گرفته و روند رو به رشد و موفقیت‌آمیزی را طی می‌کند. گسترش روابط با بسیاری از کشورها و بلوک‌های قدرت می‌تواند آثار و نتایج بسیار مثبتی در جهت رشد و تعالی کشور در آینده پدید آورد. جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپایی عملا وارد گفت‌وگوهای سازنده، جامع و فراگیر شده‌اند. در این چشم‌انداز می‌توانیم امیدوار باشیم که این گفت‌وگوها فضا را برای تعاملات سیاسی و اقتصادی گسترده‌تر فراهم کند.
به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای و اجرای برجام به عنوان موفقیتی برای سیاست خارجی و امنیتی مشترک اتحادیه اروپا است و نقش آن در معادلات جهانی را ارتقاء داده است. اتحادیه اروپایی علاقمند به حفظ و ارتقاء این نقش و لذا افزایش تعامل، گفتگو و همکاری‌ها با ایران می‌باشد. امری که مورد استقبال طرف ایرانی نیز بوده و طرفین در این روند حرکت می‌کنند. اجرایی شدن برجام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا بنظر می‌رسد بالاخره اتحادیه راهبرد یا مکانیسمی برای بهبود روابط خود با ایران پیدا کرده است. امری که حداقل در دهه گذشته و تا قبل از دولت یازدهم به هیچ‌وجه مطرح نبود و روابط دو طرف در پایین‌ترین سطح ممکن قرار داشت.
اتحادیه اروپایی نسبت به آمریکا انگیزه و علاقه بیشتری برای گسترش روابط با جمهوری اسلامی دارد و از دو سال پیش با اعزام هیات‌های بلندپایه سیاسی ـ پارلمانی و اقتصادی ـ تجاری چه در سطح دوجانبه و چه در سطح اتحادیه عملا خواست و اراده خود را نشان داده است.
برجام نقشه راه و راهبرد اجرایی اتحادیه اروپایی در تدوین و اجرای مناسبات جدید این اتحادیه و 28 کشور عضو آن برای تنظیم روابط و همکاری‌ها با جمهوری اسلامی ایران است. در دوره جدید و چشم‌انداز آینده ما می‌توانیم شاهد نهادینه شدن همکاری‌ها از طریق انعقاد یک موافقتنامه همکاری و تجارت از سری موافقتنامه‌های نسل سوم اتحادیه اروپایی، تاسیس یک دفتر نمایندگی از سوی بروکسل در تهران و اعزام یک مقام سیاسی به تهران از جانب اتحادیه اروپایی باشیم. امری که طی 37 سال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی سابقه نداشته و بیانگر افق جدیدی در روابط اتحادیه اروپایی با جمهوری اسلامی ایران است.
اولین سفر اروپایی دکتر روحانی رییس جمهور (8ـ5 بهمن 94) به ایتالیا، واتیکان و فرانسه از اهمیت زیادی در مناسبات ایران با این سه کشور و با مجموعه کشورهای اروپایی برخوردار است. سفر به این سه کشور بعد از 16 سال (از سال 1999) که فقط چند روز بعد از اجرایی شدن برجام صورت گرفت می‌تواند به مثابه نقطه عطفی در مناسبات جمهوری اسلامی ایران با کشورهای اروپایی و مجموعه اتحادیه اروپایی 28 کشوری قلمداد شود. نتایج این سفر نه تنها شامل ابعاد اقتصادی تجاری مالی و فرهنگی آن می‌باشد، بلکه جنبه‌های سیاسی، منطقه‌ای و بین‌المللی آن نیز از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار بوده و می‌تواند در تعاملات منطقه‌ای تاثیرگذار باشد. به خطر افتادن صلح و امنیت، افزایش بی‌ثباتی، روند تندروی‌ها و بحران فزاینده در خاورمیانه نگرانی‌های بسیاری را برای اروپایی‌ها ایجاد کرده است و لذا کشورهای اروپایی به دنبال این هستند تا وضعیت بی‌ثبات خاورمیانه از بین برود، ثبات و آرامش در این منطقه حاکم شود و در این راستا رایزنی و همکاری با ایران به عنوان یک کشور قدرتمند با موقعیت ژئوپلیتیکی بالا اهمیت زیادی دارد.
کشورهای اروپایی در مجاورت منطقه ژئوپلیتیکی خاورمیانه قرار دارند و هرگونه بحران و نابسامانی در منطقه در وضعیت، ثبات و امنیت آنها تاثیرگذار است. افزایش حضور گرایشات سلفی، تکفیری و قدرت‌یابی گروه‌های تروریستی مثل داعش، القاعده، النصره و ... در منطقه باعث نگرانی کشورهای منطقه و اروپایی شده و لذا رایزنی با کشور قدرتمندی چون ایران که از جایگاه و نفوذ بسیار بالایی در منطقه برخوردار است مورد توجه اتحادیه اروپایی و اعضای آن می‌باشد و ما طی دو سال اخیر شاهد گفتگوها و رایزینی‌های سطح بالایی بین طرفین بوده‌ایم.
امروزه تمامی کشورهای اروپایی علاقمند به گسترش روابط با ایران هستند، بطوری که طی دو سال اخیر بیش از ۱۰۰ هیات عالی رتبه سیاسی ـ پارلمانی و اقتصادی ـ تجاری اروپایی به ایران سفر کرده است. سفر رییس‌جمهور اتریش، نخست وزیر یونان، رییس پارلمان اروپایی، هیات‌های سیاسی پارلمانی متعدد، بسیاری از وزرای خارجه و اقتصادی اروپایی، مسئول سیاست‌ خارجی اتحادیه اروپایی و ... به ایران و دیدار و گفتگو با مقامات کشور بیانگر اراده اروپا و ایران برای گسترش روابط فیمابین می‌باشد. روند رفت و آمدهای دیپلماتیک ایران و اروپا در دوران پساتحریم همچنان ادامه دارد و در هفته‌های آینده ما همچنان شاهد تبادل هیات‌های عالی‌رتبه سیاسی، اقتصادی ـ تجاری، بانکی، علمی ـ فرهنگی و همچنین امضاء دهها موافقتنامه و قرارداد در زمینه‌های اقتصادی تجاری، مالی، بانکی، انرژی، گردشگری، زیرساخت، پزشکی ـ دارویی، حمل و نقل، خودروسازی، خرید هواپیما و ... بین کشورهای اروپایی و مجموعه اتحادیه اروپایی با ایران خواهیم بود. روندی که حداقل طی 10 سال اخیر سابقه نداشته و می‌توان فضای جدیدی از مناسبات رو به بهبود ایران و اروپا را مشاهده کرد. روابط ایران و اتحادیه اروپایی وارد دوره جدیدی از همکاری‌ها شده و چشم‌انداز مثبت نوینی را بشارت می‌دهد.