نظریه‌های امنیت
|
 |
|
چاپ نخست: بهمن ماه 138۹ |
|
شابک: ۲ ـ ۱۳۴ ـ ۵۲۶ ـ ۹۶۴ ـ ۹۷۸ |
|
قیمت: ۱۸۰۰۰ تومان |
نظریه‌های امنیت
مؤلف: دکتر علی عبداله‌خانی
انتشارات موسسه ابرار معاصر تهران، کتاب تخصصی
کد بازیابی در کتابخانه دیجیتالی دید: 3EF3EC6
در این کتاب تلاش شده است تا ادبیات مناسب و نسبتاً جامعی در خصوص نظریه‌ها، نظام‌ها و الگوهای امنیتی فراهم آورده شود؛ به همین منظور، کتاب در ۴ بخش، شامل «مطالعات امنیتی، نظریه‌های امنیتی، نظام‌های امنیتی و الگوهای امنیتی» و ۲۳ فصل ارائه خواهد شد.
هر یک از فصول بخش اول این کتاب، دیدگاه‌ها و ارزیابی بخشی از نظریه‌پردازان امنیتی را درخصوص مؤلفه‌های مختلف یک نظریه امنیتی انعکاس خواهد داد. در این چهارچوب، مطالعات امنیتی رئالیستی، مطالعات امنیتی لیبرالیستی، مکتب امنیتی جهان سوم و مکتب کپنهاک به‌عنوان راهکارهای پوزیتیویستی و سنتی امنیت در یک مجموعه قرار دارند. هرچند مکتب کپنهاک، آغاز حرکت ایجاد تغییر در راهکار سنتی امنیت است و مکتب امنیتی جهان سوم از زاویه‌ای دیگر و با تمرکز بر مسائل امنیتی جهان سوم به بررسی امنیت می‌پردازد و نیز به برخی نتایج مغایر با مبانی مطالعات سنتی امنیت می‌رسد، روح حاکم بر این مکاتب، پوزیتیویستی و سنتی است.
راهکارهای پست‌پوزیتیویستی در بخش اول شامل مطالعات امنیتی فراساختارگرایان و مطالعات امنیتی انتقادی و فمینیستی می‌شود. این رهیافت‌ها و مکاتب دارای هستی‌شناختی، روش‌شناسی و شناخت‌شناسی متفاوتی با مکاتب و رهیافت‌های سنتی و پوزیتیویستی هستند و به‌طور کامل در چهارچوب مطالعات امنیتی قرار دارند، درحالی‌که مکاتب و رهیافت‌های پوزیتیویستی نیز مورد ادعای مطالعات استراتژیکند.
مطالعات امنیتی سازه‌انگاران یکی دیگر از فصول بخش اول است که در حد فاصل میان مطالعات امنیتی پوزیتیویستی و پست‌پوزیتیویستی قرار دارد. این رهیافت مطالب درخور توجهی درخصوص مسائل امنیتی ارائه می‌دهد و تلاش وافری دارد تا شکاف میان دو قطب مطالعات امنیتی را پر نماید.
بخش دوم یعنی «نظریه‌های امنیتی» از پنج فصل شامل نظریة مجموعة امنیت منطقه‌ای؛ نظریة امنیتی ساختن؛ نظریة تهاجم ـ دفاع؛ رهیافت فرهنگ استراتژیک و ایدة امنیت مشترک تشکیل گردیده است.
در این پنج فصل به اصلی‌ترین نظریه‌های موجود در حوزة مسائل امنیتی توجه شده است: نظریة مجموعة امنیت منطقه‌ای که متأثر از مکتب کپنهاگ است، با محور قرار دادن محیط امنیتی در سطح منطقه‌ای تلاش دارد تا دستگاه مناسبی برای تحلیل مسائل امنیتی ارائه دهد؛ نظریة امنیتی ساختن فرایند امنیتی و غیرامنیتی کردن مسائل و پدیده‌ها را مورد توجه قرار می‌دهد و به تبیین موفقیت‌ها و شکست‌ها در این فرایند می‌پردازد؛ نظریة تهاجم ـ دفاع بیشتر معطوف به مهم‌ترین پدیدة امنیتی یعنی «جنگ» است و تلاش دارد تا قابلیت تبیین و پیش‌بینی آن را افزایش دهد. رهیافت فرهنگ استراتژیک شبه‌نظریه‌ای متعلق به مطالعات امنیتی سازه‌انگاران است که تلاش می‌کند قابلیت‌های تحلیلی درخصوص شناخت‌شناسی امنیت را متفاوت با رویکردهای سنتی ارائه دهد و درنهایت، ایدة امنیت مشترک تلاش می‌کند تا راهکار مناسبی را برای پیوند میان مقوله‌ها و موضوعات امنیتی قدرت‌های بزرگ بیابد.
بخش سوم در چهار فصل شامل نظام‌های امنیتی موازنة قوا، رژیم‌های امنیتی، هژمونیک و اجتماع امنیتی تنظیم گردیده است. بخش چهارم نیز شامل پنج فصل است که در آن، اصلی‌ترین مدل‌های کاربردی امنیتی شامل الگوهای دفاع غیرتهاجمی، امنیت دسته‌جمعی، امنیت تعاونی، بازدارندگی و مشارکت برای امنیت منطقه‌ای مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
دراین‌راستا نظام‌های چهارگانة امنیتی از قابلیت بسیار مناسبی برای فراهم آوردن چهارچوب کلی و منطقی انواع مدل‌های کاربردی امنیتی که ازسوی کشورها و یا مجموعه کشورهای مختلف در جهان کنونی مورد استفاده قرار گرفته‌اند، برخوردارند. نظام موازنة قوا نظامی فراگیر و مبتنی‌بر مطالعات رئالیستی امنیتی و مکتب کپنهاگ است که مدعی است هنوز هم از قابلیت مناسبی برای مدیریت امنیتی در جهان امروز برخوردار است. این نظام را می‌توان قدیمی‌ترین نوع نظام امنیتی در جهان معاصر دانست. نظام رژیم‌های امنیتی بیشتر متأثر از رویکردهایی‌اند که امکان و یا ضرورت همکاری در جهان کنونی را اجتناب‌ناپذیر می‌دانند. نظام هژمونیک امنیتی متعلق به دنیای قدرت‌های ایدئولوژیک است. باوجوداین، به‌لحاظ نظریه‌های پشتیبان، آبشخور آن با نظام امنیتی موازنة قوا تا حدود زیادی یکسان و بیشتر متأثر از مطالعات رئالیستی امنیتی است. نظام اجتماع امنیتی که به‌نظر می‌رسد به آموز‌ه‌های اسلامی نزدیک باشد، جدیدترین نوع نظام امنیتی است که براساس ایجاد انسجام در میان کشورها و ترکیب منافع و ارزش‌های جوامع با یکدیگر شکل گرفته و بیشتر متأثر از مطالعات امنیتی سازه‌انگاران است.
الگوهای امنیتی که در بخش چهارم آورده شده است، بیشتر شامل مواردی است که هم‌اکنون ازسوی کشورها و یا مجموعه‌ای از آنها برای مدیریت امنیتی در سطح ملی یا منطقه‌ای و بین‌المللی انتخاب گردیده است. دراین‌چهارچوب، مدل بازدارندگی از قدیمی‌ترین مدل‌های کاربردی امنیتی است که بیشتر در قالب نظام موازنة قوا به‌کار می‌رود و مدل امنیت تعاونی، الگوی کاربردی در نظام اجتماع امنیتی است که به‌منظور کاربردی کردن این نظام طراحی گردیده است. مدل مشارکت برای امنیت منطقه‌ای یکی از مدل‌های جدید است که به‌منظور کاربردی کردن نظام رژیم‌ها و نهادگرایی امنیتی در مناطق و مجموعه‌های کمتر متجانس با این نظام‌ها طراحی شده است. این الگو تلاش دارد تا با استفاده از اصل همکاری و تشریک مساعی میان کشورها به مدیریت امنیتی در سطوح منطقه‌ای کمک نماید.
هر یک از فصول بخش اول این کتاب، دیدگاه‌ها و ارزیابی بخشی از نظریه‌پردازان امنیتی را درخصوص مؤلفه‌های مختلف یک نظریه امنیتی انعکاس خواهد داد. در این چهارچوب، مطالعات امنیتی رئالیستی، مطالعات امنیتی لیبرالیستی، مکتب امنیتی جهان سوم و مکتب کپنهاک به‌عنوان راهکارهای پوزیتیویستی و سنتی امنیت در یک مجموعه قرار دارند. هرچند مکتب کپنهاک، آغاز حرکت ایجاد تغییر در راهکار سنتی امنیت است و مکتب امنیتی جهان سوم از زاویه‌ای دیگر و با تمرکز بر مسائل امنیتی جهان سوم به بررسی امنیت می‌پردازد و نیز به برخی نتایج مغایر با مبانی مطالعات سنتی امنیت می‌رسد، روح حاکم بر این مکاتب، پوزیتیویستی و سنتی است.
راهکارهای پست‌پوزیتیویستی در بخش اول شامل مطالعات امنیتی فراساختارگرایان و مطالعات امنیتی انتقادی و فمینیستی می‌شود. این رهیافت‌ها و مکاتب دارای هستی‌شناختی، روش‌شناسی و شناخت‌شناسی متفاوتی با مکاتب و رهیافت‌های سنتی و پوزیتیویستی هستند و به‌طور کامل در چهارچوب مطالعات امنیتی قرار دارند، درحالی‌که مکاتب و رهیافت‌های پوزیتیویستی نیز مورد ادعای مطالعات استراتژیکند.
مطالعات امنیتی سازه‌انگاران یکی دیگر از فصول بخش اول است که در حد فاصل میان مطالعات امنیتی پوزیتیویستی و پست‌پوزیتیویستی قرار دارد. این رهیافت مطالب درخور توجهی درخصوص مسائل امنیتی ارائه می‌دهد و تلاش وافری دارد تا شکاف میان دو قطب مطالعات امنیتی را پر نماید.
بخش دوم یعنی «نظریه‌های امنیتی» از پنج فصل شامل نظریة مجموعة امنیت منطقه‌ای؛ نظریة امنیتی ساختن؛ نظریة تهاجم ـ دفاع؛ رهیافت فرهنگ استراتژیک و ایدة امنیت مشترک تشکیل گردیده است.
در این پنج فصل به اصلی‌ترین نظریه‌های موجود در حوزة مسائل امنیتی توجه شده است: نظریة مجموعة امنیت منطقه‌ای که متأثر از مکتب کپنهاگ است، با محور قرار دادن محیط امنیتی در سطح منطقه‌ای تلاش دارد تا دستگاه مناسبی برای تحلیل مسائل امنیتی ارائه دهد؛ نظریة امنیتی ساختن فرایند امنیتی و غیرامنیتی کردن مسائل و پدیده‌ها را مورد توجه قرار می‌دهد و به تبیین موفقیت‌ها و شکست‌ها در این فرایند می‌پردازد؛ نظریة تهاجم ـ دفاع بیشتر معطوف به مهم‌ترین پدیدة امنیتی یعنی «جنگ» است و تلاش دارد تا قابلیت تبیین و پیش‌بینی آن را افزایش دهد. رهیافت فرهنگ استراتژیک شبه‌نظریه‌ای متعلق به مطالعات امنیتی سازه‌انگاران است که تلاش می‌کند قابلیت‌های تحلیلی درخصوص شناخت‌شناسی امنیت را متفاوت با رویکردهای سنتی ارائه دهد و درنهایت، ایدة امنیت مشترک تلاش می‌کند تا راهکار مناسبی را برای پیوند میان مقوله‌ها و موضوعات امنیتی قدرت‌های بزرگ بیابد.
بخش سوم در چهار فصل شامل نظام‌های امنیتی موازنة قوا، رژیم‌های امنیتی، هژمونیک و اجتماع امنیتی تنظیم گردیده است. بخش چهارم نیز شامل پنج فصل است که در آن، اصلی‌ترین مدل‌های کاربردی امنیتی شامل الگوهای دفاع غیرتهاجمی، امنیت دسته‌جمعی، امنیت تعاونی، بازدارندگی و مشارکت برای امنیت منطقه‌ای مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
دراین‌راستا نظام‌های چهارگانة امنیتی از قابلیت بسیار مناسبی برای فراهم آوردن چهارچوب کلی و منطقی انواع مدل‌های کاربردی امنیتی که ازسوی کشورها و یا مجموعه کشورهای مختلف در جهان کنونی مورد استفاده قرار گرفته‌اند، برخوردارند. نظام موازنة قوا نظامی فراگیر و مبتنی‌بر مطالعات رئالیستی امنیتی و مکتب کپنهاگ است که مدعی است هنوز هم از قابلیت مناسبی برای مدیریت امنیتی در جهان امروز برخوردار است. این نظام را می‌توان قدیمی‌ترین نوع نظام امنیتی در جهان معاصر دانست. نظام رژیم‌های امنیتی بیشتر متأثر از رویکردهایی‌اند که امکان و یا ضرورت همکاری در جهان کنونی را اجتناب‌ناپذیر می‌دانند. نظام هژمونیک امنیتی متعلق به دنیای قدرت‌های ایدئولوژیک است. باوجوداین، به‌لحاظ نظریه‌های پشتیبان، آبشخور آن با نظام امنیتی موازنة قوا تا حدود زیادی یکسان و بیشتر متأثر از مطالعات رئالیستی امنیتی است. نظام اجتماع امنیتی که به‌نظر می‌رسد به آموز‌ه‌های اسلامی نزدیک باشد، جدیدترین نوع نظام امنیتی است که براساس ایجاد انسجام در میان کشورها و ترکیب منافع و ارزش‌های جوامع با یکدیگر شکل گرفته و بیشتر متأثر از مطالعات امنیتی سازه‌انگاران است.
الگوهای امنیتی که در بخش چهارم آورده شده است، بیشتر شامل مواردی است که هم‌اکنون ازسوی کشورها و یا مجموعه‌ای از آنها برای مدیریت امنیتی در سطح ملی یا منطقه‌ای و بین‌المللی انتخاب گردیده است. دراین‌چهارچوب، مدل بازدارندگی از قدیمی‌ترین مدل‌های کاربردی امنیتی است که بیشتر در قالب نظام موازنة قوا به‌کار می‌رود و مدل امنیت تعاونی، الگوی کاربردی در نظام اجتماع امنیتی است که به‌منظور کاربردی کردن این نظام طراحی گردیده است. مدل مشارکت برای امنیت منطقه‌ای یکی از مدل‌های جدید است که به‌منظور کاربردی کردن نظام رژیم‌ها و نهادگرایی امنیتی در مناطق و مجموعه‌های کمتر متجانس با این نظام‌ها طراحی شده است. این الگو تلاش دارد تا با استفاده از اصل همکاری و تشریک مساعی میان کشورها به مدیریت امنیتی در سطوح منطقه‌ای کمک نماید.
نظر شما