مخاطرات زیست محیطی و امنیت منطقه‌ای در غرب آسیا
پیشگفتار ناشر
امروزه کنفرانس‌های امنیتی نظیر مونیخ، مسکو، منامه، هرتزلیا، استانبول، استکهلم، شانگریلا، و مجمع جهانی هند محل تلاقی تحلیل‌های علمی و تئوریک با یافته‌های میدانی و واقعیت‌های صحنه عمل است. از مهم‌ترین کارکردهای این کنفرانس‌ها جلب توجه افکار عمومی و سازمان‌های بین‌المللی به چالش‌های امنیتی در نقاط مختلف جهان؛ تشریک اراده دسته‌جمعی در حل‌وفصل معضلات امنیتی؛ ایجاد اعتمادسازی و جلب مشارکت کشورهای مختلف در بازسازی امنیت؛ گردهم آوردن بهترین اساتید و محققین از سراسر جهان برای رسیدن به دیدگاه‌های علمی‌تر در زمینه چالش‌های امنیتی و راهکارهای مقابله با آنها؛ برجسته‌سازی مسائل خاص و تعیین دستور کار امنیتی منطقه و جهان؛ و امنیتی‌سازی یا غیرامنیتی‌سازی بازیگران و مسائل است.
با درنظرداشتن این مهم و در راستای تحقق منویات و فرمایشات مقام معظم رهبری برای شناخت منطقه و ارائه تحلیل دقیق از آن؛ تولید و تقویت ادبیات فکر و ایده؛ پیدا کردن تحلیل دقیق و سپس اجماعی‌سازی این تحلیل و فهم از منطقه؛ شکل‌گیری اجماع نخبگان و موجه‌سازی سیاست ایران برای منطقه و جهان و اقناع‌سازی منطقه‌ای و جهانی؛ آینده‌پژوهی نظم امنیتی غرب آسیا؛ فعالیت در عرصه راهبرد ارتباطات و دیپلماسی عمومی در عرصه بین‌الملل؛ شناسایی فرصت‌ها و چالش‌ها در عمق دادن به ارتباط میان ایران و دنیا؛ تلاش برای ارتقای رشد اقتصادی ایران؛ ایجاد یک مجمع منطقه‌ای متشکل از تمامی کشورهای صاحب نفوذ و ذی‌نفع بر سر موضوعات مهم منطقه و به‌راه انداختن یک گفتمان امنیتی منطقه‌ای ناب؛ تبدیل شدن ایران به قطب مذاکرات و ارتباطات میان نخبگی میان نخبگان منطقه و فرامنطقه؛ و مقابله با ایران‌هراسی، کنفرانس امنیتی تهران در سال 1395 متولد و از آن سال تا به امروز به‌شکل مرتب برگزار شده است.
در تأسیس و برگزاری این کنفرانس بیش از 30 دانشگاه، انجمن و مراکز مطالعات راهبردی ازجمله: مرکز بررسی‌های استراتژیک امنیت ملی؛ مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری؛ دانشگاه تهران؛ دانشگاه شهید بهشتی؛ دانشگاه علامه طباطبایی؛ دانشگاه عالی دفاع ملی؛ دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی؛ شورای راهبردی روابط خارجی؛ مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی؛ مرکز تحقیقات استراتژیک؛ دانشگاه فارابی؛ دفتر مطالعات و سیاسی و بین‌المللی؛ مرکز تحقیقات راهبردی ـ دفاعی؛ مرکز مطالعات راهبردی وزارت کشور؛ انجمن علوم سیاسی ایران؛ پژوهشکده مطالعات راهبردی؛ مرکز مطالعات راهبردی دفاعی (راد)؛ انجمن ژئوپلیتیک ایران؛ مرکز مطالعات راهبردی و اسناد لبنان؛ مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات خاورمیانه؛ مؤسسه اندیشه‌سازان نور؛ مؤسسه مطالعات ایران و اوراسیا؛ دانشگاه جامع امام حسین (ع)؛ دانشگاه علوم انتظامی؛ و مؤسسه ابرار معاصر تهران مشارکت داشته و یکی از بزرگ‌ترین مجامع علمی کشور در حوزه راهبردی را به‌وجود آورده‌اند. از نمایندگان این مراکز و مؤسسات کمال تشکر و قدردانی را داریم.
در سال 1396 ذیل کنفرانس امنیتی تهران در سطح علمی ـ پژوهشی، 9 سمینار با همکاری مراکز و دانشگاه‌های فوق در زمینه مهم‌ترین چالش‌ها و روندهای نوظهور غرب آسیا برگزار و تعداد بسیار زیادی از اندیشمندان، اساتید و دانشجویان داخلی و خارجی به ارائه دیدگاه‌های خود پرداختند. ماحصل این مشارکت به‌جز کتاب‌های چکیده مقالات به زبان‌های فارسی و انگلیسی، 8 جلد مجموعه مقالات برگزیده است که مؤسسه ابرار معاصر تهران به‌عنوان محل استقرار وقت دبیرخانه دائمی کنفرانس امنیتی تهران بر خود لازم دانسته تا با انتشار آنها ضمن به اشتراک گذاشتن پژوهش‌های جدید، نقشی در توسعه کیفی و تولید ادبیات این حوزه مهم، داشته باشد.
در برگزاری کنفرانس امنیتی تهران، دبیرخانه کنفرانس و کمیته‌های مختلف آن زحمات زیادی را متحمل شده‌اند که جای تشکر و قدردانی بسیار دارد. دراین‌خصوص، به‌ویژه از زحمات آقایان دکتر جمال شفیعی، دکتر سیدحسین موسوی، دکتر سیدجلال دهقانی فیروزآبادی، محمد عارفیان، دکتر حسین آجورلو، دکتر علی اسمعیلی، دکتر محمد جعفری، احسان صادقی، حسین عسگریان، و خانم‌ها دلیله رحیمی آشتیانی، زهرا توکلی، سمانه ضرابی‌نژاد، طاهره مؤذن و فرانک محجوب برای پیگیری امور مختلف بسیار تشکر می‌کنیم. خانم‌ها منصوره سعادت، منیره آذری، موژان معارف، و آقای فریدالدین کلانتری کمک شایانی به آماده‌سازی کتاب حاضر نموده‌اند. از تلاش‌های همه این عزیزان نیز صمیمانه سپاسگزاریم.
در پایان بر خود لازم می‌دانم تا مراتب قدردانی صمیمانه خود را از تمام کسانی که به‌نحوی در برگزاری کنفرانس امنیتی تهران و سمینارهای علمی آن و آماده‌سازی کتاب‌ها نقش داشته‌اند، و اسم آنها بیان نشد، ابراز نمایم. از تمام علاقه‌مندان به مباحث مطرح‌شده در این کتاب، خصوصاً اساتید دانشگاهی و کارشناسان دعوت می‌کنیم تا با نقد عالمانه خود به رفع نواقص اثر و هرچه بهتر شدن ادبیات پژوهش دراین‌زمینه کمک نمایند.
بهزاد احمدی
معاون پژوهشی مؤسسه ابرار معاصر تهران و
قائم مقام دبیرخانه دائمی کنفرانس امنیتی تهران
ژئوپلیتیک زیست‌محیطی غرب آسیا و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران
(مطالعه موردی حوزه خلیج فارس)
حجت‌اله جهانی‌راد، محمدجواد علیزاده، و صبا جوادی‌راد........................................................ 21
نظریه چشم‌انداز و معضل ریزگردها در مناسبات ایران، عراق و عربستان سعودی:
همکاری یا منازعه
امیرمحمد حاجی یوسفی و یاسمین عموکاظمی........................................................................... 41
تحلیل اثرات هیدروپلیتیک منفی در غرب آسیا بر امنیت منطقه‌ای آن
با تأکید بر حوضه‌های رودخانه‌ای مشترک
یاشار ذکی..................................................................................................................................... ۵7
تحلیل ژئوپلیتیکی مخاطرات زیست‌محیطی غرب آسیا
با تأکید بر ریزگردها در جنوب‌غرب آسیا
یاشار ذکی و ندا فاتح.................................................................................................................... ۷5
گرم شدن هوا، بحران آب و آثار آن بر امنیت داخلی و منطقه‌ای کشورهای غرب آسیا
مجید روحی دهبنه........................................................................................................................ 89
ارزیابی اثرات و مخاطرات محیط‌زیستی پروژه‌های تخصیص
منابع آب در منطقه غرب آسیا
لعبت زبردست............................................................................................................................. ۱01
تغییر اقلیم، گسترش ریزگردها، و تهدید امنیت زیست‌محیطی و انسانی در غرب آسیا
بهاره سازمند................................................................................................................................. ۱15
تأثیر طرح‌های نمک‌زدایی از آب خلیج فارس بر امنیت انسانی
کشورهای حاشیه خلیج فارس
بهاره سازمند و علی امامی‌فر......................................................................................................... ۱29
دیپلماسی هیدروپلیتیک و فرصت‌های نوظهور در منطقه غرب آسیا
مرتضی سویلمی و سیده راضیه موسوی....................................................................................... ۱43
نقش انرژی‌های تجدیدپذیر در غیرامنیتی کردن انرژی
عبدالمجید سیفی........................................................................................................................... ۱59
تأثیر استفاده از انرژی‌های تجدیدشونده بر امنیت زیست‌محیطی غرب آسیا
علی صباغیان................................................................................................................................. ۱71
ابزارهای مقابله با بحران‌های تهدیدکننده امنیت محیط‌زیستی منطقه غرب آسیا
سبحان طیبی................................................................................................................................. 187
دیپلماسی آب و مفهوم جدید امنیتی در منطقه غرب آسیا
سید عباس عراقچی و زهرا بهرامی.............................................................................................. ۲03
بحران خشک شدن دریاچه ارومیه و امنیت منطقه‌ای در غرب آسیا
حمیدرضا عزیزی و هادی تقی‌پور................................................................................................ ۲21
پیامدهای زیست‌محیطی بحران یمن (2014 تا 2017)
محمدصادق کوشکی و روح‌الله نجابت......................................................................................... ۲37
هیدروپلیتیک قفقاز جنوبی: چالش‌ها و فرصت‌ها
الهه کولایی و پیمان کاویانی‌فر...................................................................................................... 257
ابعاد امنیت زیست‌محیطی خزر
خدیجه گلین مقدم و فاطمه شریف‌نیا.......................................................................................... 271
مخاطرات زیست‌محیطی و امنیت غذایی؛ نقش فعلی و توان بالقوه ایران
در ارتقاء امنیت غذایی جمعی در منطقه خلیج فارس
آریابرزن محمدی.......................................................................................................................... 287
هیدروپلیتیک و منازعات آینده در غرب آسیا
زهرا معارف‌وند............................................................................................................................. ۳03
بررسی تأثیرات گرمایش زمین در کشورهای غرب آسیا
با استفاده از نظریات مکتب کپنهاگ
جواد میرگلوی بیات..................................................................................................................... ۳19
دیپلماسی آب و نقش آن در روابط افغانستان و ایران و تأثیر آن بر امنیت منطقه‌ای
احمدهارون نجم‌پور...................................................................................................................... ۳33
مناسبات هیدروپلیتیک ایران در غرب آسیا و سیاست‌گذاری کاهش تنش
صدیقه نصری و جعفر حق‌پناه..................................................................................................... ۳49
تهدیدات نوظهور، بحران‌های زیست‌محیطی و چالش‌های فراروی امنیت انسانی
مطالعه موردی داعش
علی‌اشرف نظری........................................................................................................................... ۳63
بازتاب سیاسی و امنیتی انتقال آب رودخانه مرزی زاب کوچک به دریاچه ارومیه
محمود نورانی، ناصر سلطانی، و یاور علی‌نیا............................................................................... 377
تأثیر جامعه مدنی جهانی بر امنیت زیست‌محیطی در غرب آسیا
رکسانا نیکنامی.............................................................................................................................. 391
ژئوپلیتیک آب‌های مشترک افغانستان و آسیای مرکزی
اکبر ولی‌زاده و سید علیرضا کوثری............................................................................................. 404
نظر شما