روابط هند با رژیم صهیونیستی
بسیاری از کارشناسان و محققان روابط بینالملل و سیاست معتقدند که نظام بینالملل درحال یک تغییر ژئوپلیتیک مهم یعنی تغییر قدرت جهانی از غرب بهسوی شرق است؛ بهعبارتی بر ظهور آسیا تأکید دارند. این تغییرات موجب بازصفبندی قدرتهای منطقهای و جهانیشده و بهطور خاص بر آینده خاورمیانه و وضعیت رژیم صهیونیستی تأثیرگذار خواهد بود. درهمینراستا، رژیم صهیونیستی همانند بسیاری از کشورها اهمیت این تغییرات را درک کرده و متمایل به سمت آسیا شده و نقش روبهرشدی را که دو کشور آسیایی هند و چین در امور جهانی ایفاء خواهند کرد را مورد توجه قرار داده است. دراینمیان، هند بعد از به قدرت رسیدن مودی در مرکز توجه رژیم صهیونیستی قرار گرفته است. امروزه پیوند میان هند و رژیم صهیونیستی عمدتاً معطوف به حوزههای نظامی، اقتصادی و تکنولوژیک و برپایه منافع مادی دو طرف است که البته برخی از این پیوندها ازسوی برخی رقبا تحت فشار است. متن حاضر ضمن مروری بر روابط هند و سرزمینهای اشغالی، به عوامل تأثیرگذار بر پیوند فزاینده هند به منطقه خاورمیانه پرداخته و سپس دلایل هند برای تقویت روابط با رژیم صهیونیستی را مورد اشاره قرار داده است.
مروری بر روابط هند و رژیم صهیونیستی
بعد از چهار دهه روابط سرد میان هند و رژیم صهیونیستی این دو کشور روابط کامل دیپلماتیک خود را در سال 1992 برقرار کردند. چندین عامل تاریخی باعث به تأخیر افتادن عادیسازی روابط دو طرف بوده است که مهمترین آنها سیاستهای به اجرا گذاشته شده ازسوی رهبران هند مثل مهاتما گاندی و جواهر لعل نهرو بوده است. حمایت سنتی این رهبران از اعراب در منازعه فلسطین و سیاست خارجی عدم تعهد نهرو مانعی برای نزدیکی روابط با رژیم صهیونیستی بوده است. بخشی از دلیل این امر به این واقعیت برمیگشت که هند دارای بزرگترین اقلیت مسلمان در جهان بوده است. بههرحال این تخاصم درقبال رژیم صهیونیستی خود را در رأی منفی هند در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 1947 درقبال طرح ایجاد رژیم صهیونیستی نشان داد. تنها در سپتامبر 1950 هند بهصورت دوژوره رژیم صهیونیستی را مورد شناسایی و کنسولگری این رژیم در سال 1953 در بمبئی راهاندازی شد. بااینحال نزدیکی هند به جمال عبدالناصر و تعهد به جنبش عدم تعهد همچنین نفوذ قابل توجه جمعیت مسلمان بر سیاستهای داخلی هند سردی روابط با رژیم صهیونیستی را تشدید میکرد. مواضع هند درقبال رژیم صهیونیستی در سراسر دوران جنگ سرد مبتنیبر نگاه ضدامپریالیستی و ضدغربی بود که با اعراب و جهان اسلام همخوانی داشت. علاوهبراین، نزدیکی رژیم صهیونیستی با آمریکا در دهه 1960 باعث نگرانی هند شده بود که در آن زمان نسبت به نیات سیاست خارجی آمریکا مشکوک بود. با پایان جنگ سرد و فروپاشی شوروی، متحد دیپلماتیک و استراتژیک اصلی هند,در سال 1991 وضعیت تغییر کرد و هند مجبور به بازنگری در سیاست خارجی خود برای هماهنگی خود با محیط بینالمللی درحال تغییر شد. در آن زمان بحران صنایع نظامی شوروی هند را مجبور به روی آوردن به دیگر عرضهکنندگان مطرح کرد که دراینمیان رژیم صهیونیستی منبع مطلوبی محسوب میشد. همچنین تهدیدات جدید علیه هند بازارزیابی روابط با رژیم صهیونیستی را برای دولت هند ضروری میساخت. بهاینترتیب هند برای مشارکت در فرایند صلح خاورمیانه روابط دیپلماتیک خود را با رژیم صهیونیستی مدنظر قرار داد. دیگر واقعهای که تأثیر زیادی بر تصمیمگیرندگان هندی برای عادیسازی روابط هند و رژیم صهیونیستی در ژانویه 1992 داشت ازسرگیری روابط دیپلماتیک رژیم صهیونیستی با دیگر کشورهای آسیایی مثل ویتنام، لائوس و کلمبیا بود. درمجموع در پایان جنگ سرد بسیاری از کشورها خواهان عادیسازی روابط خود با رژیم صهیونیستی شدند؛ رژیمی که دارای تکنولوژی پیشرفته و روابط عالی با ایالات متحده آمریکا بود. هند نیز در این زمان رژیم صهیونیستی را متحدی یافت که میتوانست تا حد بسیاری نیازهای نظامیاش را بعد از فروپاشی شوروی تأمین کند.
در سالهای اخیر بهخصوص بهدنبال پیروزی حزب بهاراتیا جاناتا (BJP) روابط میان هند با رژیم صهیونیستی با شفافیت بیشتر روبهبهبودی رفته است. نارندرا مودی، نخستوزیر هند و رهبر حزب بهاراتیا جاناتا هرگز هواداری خود درقبال رژیم صهیونیستی را پنهان نکرده و روابط هند با این رژیم را ارتقاء داده است.
عوامل محرک پیوند روبهرشد هند با خاورمیانه
پنج عامل ترسیمکننده روابط روبهرشد هند با خاورمیانه محسوب میشود که عبارتند از:
1ا انرژی بهعنوان یک عامل مهم: نیاز هند به نفت و گاز طبیعی خاورمیانه این کشور را بهسوی خاورمیانه میکشاند؛
2. گسترش مبادلات اقتصادی با خاورمیانه: تجارت، سرمایهگذاری و نیروی کار هندی و پیوندهای معطوف به انرژی هند با خاورمیانه منجربه گسترش سریع مبادلات اقتصادی با خاورمیانه شده است؛
3. اسلام در هند: اسلام یکی از عوامل مهم پیونددهنده هند با خاورمیانه و از محرکهای پیوند هند با این منطقه است؛
4. ارتباطات سیاسی و نظامی با خاورمیانه؛
5. خواست هند برای تبدیل شدن به یک قدرت جهانی: این خواسته میتواند منجربه یک سیاست خاورمیانهای حمایتیتر شود.
دلایل مودی برای تقویت روابط با رژیم صهیونیستی
1. رژیم صهیونیستی یک قدرت برجسته در حوزه ابتکارات کشاورزی محسوب میشود و تعجببرانگیز نیست اگر همکاری در حوزه کشاورزی به یک جنبه مهم در روابط هند و رژیم صهیونیستی تبدیل شود. اشتغال 52 درصد نیروی کار هند در بخش کشاورزی و میانگین نیمی از هزینه خانوارها به بخش غذا، اهمیت این بخش را نشان داده و طبیعی است که همکاری میان دو طرف دراینزمینه جذاب باشد. برهمیناساس، رژیم صهیونیستی مراکز پژوهشی را در حوزه کشاورزی در چندین ایالت هند برپا کرده و برنامههایی را برای ایجاد مراکز عالی بیشتر در این کشور طراحی کرده است.
2. همکاریهای دفاعی و امنیتی نقشی مهم در روابط هند و رژیم صهیونیستی ایفا میکند. رژیم صهیونیستی ابزارهای محدودی برای پیشبرد منافع سیاست خارجی خود دارد. این رژیم عضو هیچ سازمان یا مجمع منطقهای مهم نیست؛ لذا همکاری دفاعی و امنیتی تبدیل به مؤثرترین ابزار سیاست خارجی رژیم صهیونیستی شده است. علیرغم عدم تعاملات هند با رژیم صهیونیستی برای مدت طولانی اما تلآویو کمکهای نظامی به هند طی همه جنگهای این کشور بعد از جنگ اول کشمیر طی سالهای 1947ـ1948 ارائه کرده است؛ بهخصوص در دو دهه اخیر، رژیم صهیونیستی یکی از عرضهکنندگان قابل اتکاء برای هند بوده است. برایناساس، همکاریهای عملیاتی و برگزاری مانورهای مشترک میتواند قدم بعدی در بهبود روابط دو کشور محسوب شود. سپس همکاری در حوزه تکنولوژی و تحقیقات فضایی، امنیت سایبر، و تکنولوژی اطلاعاتی احتمالاً میان دو طرف ارتقاء خواهد یافت.
3. دولت مودی شروع بهکار را با برخی کشورها مثل سریلانکا و مالدیو در چهارچوبهای سهجانبه در راستای ارتقاء سازوکارهای امنیتی دریایی متوازن کرده است. این شامل پروژههای مشترک، گفتگوها و مشورتهای سطح بالا در زمینه مسائل امنیتی و سیاسی مهم میشود. برایناساس، پتانسیل گنجاندن مشارکت هند و رژیم صهیونیستی در چهارچوب دوجانبه با ایالات متحده آمریکا یا دیگر چهارچوبهای سهجانبه که هند و آمریکا عضو آن هستند، وجود دارد. همکاری میان دولت مودی و رژیم صهیونیستی میتواند برای برداشتن قدم بعدی در افزایش مشارکت میان دو طرف مفید باشد.
4. دولت مودی از نظر کمی و کیفی درصدد ارتقاء تعامل با دیاسپورای هندی است. وی در تلاش برای سادهسازی قوانین و توجه به نگرانیها و تعامل با آنها برای توسعه برنامه عمل دولت خود میباشد. این امر به ارتقاء روابط جوامع هندی با کشور زادگاه خود کمک میکند. دراینمیان نزدیک به 85 هزار نفر با ریشه هندی در رژیم صهیونیستی زندگی و حدود ده هزار تبعه هندی در سرزمینهای اشغالی کار میکنند. ارتباط با جامعه هندی در سرزمینهای اشغالی و استفاده از آن برای تقویت روابط قدم بعدی برای تقویت روابط دوجانبه خواهد بود.
5. ارتباطات مردم با مردم بهخصوص تعمیق پیوندهای فرهنگی و تروریسم دیگر جنبه مهم روابط میان دو کشور است. تا قبل از سفر مودی، کابینه رژیم صهیونیستی مجموعهای از اقدامات را با هدف تقویت روابط میان دو کشور ازجمله افزایش شمار توریستهای هندی به کشور از 45 هزار نفر تا هشتاد هزار نفر تا چهار سال آینده و فراهمسازی محرکها برای ساخت فیلمهای بالیوود در سرزمینهای اشغالی را به تصویب رسانید. سفر مودی به سرزمینهای اشغالی میتواند بهعنوان نقطه عزیمت سیاست سنتی هند از موضعگیری علیه رژیم صهیونیستی و حمایت از اعراب باشد.
نظر شما