انتخابات دوما؛

از «رأی‌دهی هوشمند» تا «هوشمندی رأی‌دهندگان»

مقدمه

انتخابات دومای روسیه از 17 سپتامبر به مدت سه روز در سراسر این کشور آغاز شد و مردم نمایندگان خود را به مدت 5 سال انتخاب کردند. آن‌چه انتخابات 2021 دوما را متفاوت از دوره‌های پیشین می‌کرد، موضوعاتی بود که انتظار می‌رفت در سطح اجتماعی و سیاسی بر آراء مردمی تاثیرگذار باشد و نتیجه متفاوتی به نمایش گذارد اما همچون گذشته حزب روسیه واحد (حزب حاکم) با کسب 82‌/‌49% از مجموع آراء پیشتاز انتخابات شد. یادداشت پیش‌رو ضمن تبیین انتخابات دومای روسیه درصدد پاسخ به این سوال خواهد بود که چرا مردم علی‌رغم مشکلات و حتی اعتراض به برخی سیاست‌های دولت، همچنان از حزب رئیس‌جمهور پشتیبانی کرده و آن را با انتخاب خود، در صدر قرار دادند؟

• روسیه واحد؛ پیشتاز دومای روسیه

مجلس دوما نخستین نهاد پارلمانی روسیه از دوره تزارها تاکنون است که مسئولیت‌هایی را عمدتاً در حوزه قانون‌گذاری بر عهده دارد. انتخابات این نهاد قانون‌گذار ترکیبی از آراء حزبی و رأی مستقیم مردم به نمایندگان است. به عبارتی از میان 450 نماینده، 225 نفر از میان لیست احزاب و 225 نفر دیگر توسط رأی مستقیم مردم به دوما راه پیدا می‌کنند. در انتخابات فعلی، حزب روسیه واحد 8‌/49%، حزب کمونیست 9‌/18%، حزب لیبرال 5‌/‌7% ، حزب روسیه عادل 4‌/7% و مردم جدید 3‌/5‌% آراء را برای 225 کرسی تقسیم شده از سوی احزاب به‌دست آوردند که بر اساس این نتیجه حزب روسیه واحد با کسب 198 کرسی از مجموع 225 کرسی (در بخش احزاب)پیشتاز انتخابات بوده است.[1] به گفته کمیسیون مرکزی انتخابات، حزب روسیه واحد در مجموع 324 کرسی را از آنِ خود کرده  که البته 19 کرسی کمتر از دوره قبل است.

• چرایی صعود حزب حاکم در میانه مشکلات سیاسی_اجتماعی

  همان‌طور که ذکر شد حزب روسیه واحد به‌عنوان حزب حاکم و حامی دولت در صدر انتخابات قرار گرفت، در حالی‌که روسیه در سال‌های گذشته گریبانگیر مسائل و مشکلات متعددی در حوزه سیاسی و اجتماعی بود. الکسی ناوالنی_از مخالفین سرسخت پوتین_ از ویژه‌ترین موضوعات 2021 در حوزه روسیه است که پس از بازگشت از برلین بلافاصله در فرودگاه مسکو، دستگیر و بازداشت شد. این موضوع اعتراضات بسیاری را در داخل و خارج از روسیه به همراه داشت، تا آنجا که این کشور را متهم به نقض حقوق بشر در حوزه آزادی بیان کرد. در سایر حوزه‌های داخلی، مشکلاتی چون افزایش قیمت، نرخ بیکاری، فقر، فساد، هزینه بالا در حوزه بهداشت و سلامت، فاصله طبقاتی، بحران اقتصادی، تخریب زیست‌محیطی، هزینه بالای آموزش و مسائلی از این دست سبب نارضایتی مردم از دولت و سیاست‌های مصوب و تعیین شده از سوی دوما شده است.

نمودار میزان مشکلات اجتماعی در روسیه[2]

 

در سال گذشته تصویب قانون افزایش سن بازنشستگی از 55 به 60 برای زنان و از 60 به 65 برای مردان یکی از دلایل اعتراض‌های مردمی بود که حتی برخی افراد که تا کنون در هیچ تظاهراتی شرکت نکرده بودند را وارد عرصه اعتراضات کرد؛ چراکه میانگین سن امید به زندگی در مردان روس 66 سال است که بر اساس قانون جدید باید یک سال پیش از مرگ خود کار کنند. علاوه بر این، اعتراضات سراسری به محدودیت اینترنت نیز بسیاری از افراد را در مسکو به خیابان­ها کشاند و طی آن معترضان با شعار "از اینترنت دست بردار!" مخالفت خود را نسبت به محدودیت‌های اعمال‌شده بر اینترنت ابراز کردند. مسائلی از این دست در روسیه ظرف پنج سال گذشته مطرح بوده است که در کاهش محبوبیت حزب حاکم هم بی‌تاثیر نبوده است.   

 کاهش محبوبیت حزب حاکم و به دنبال آن کاهش حضور مردم در انتخابات می‌توانست بر سرنوشت انتخابات آتی ریاست جمهوری تاثیرگذار باشد، لذا پوتین به دنبال حفظ اکثریت جایگاه حزب حاکم در دوما تا پیش از انتخابات 2024 بود تا پس از آن با مصوب کردن برخی قوانین، حضور خود در مسند ریاست‌جمهوری را تا 2036 برنامه‌ریزی کند و یا استراتژی جایگزینی را برای در دست داشتن قدرت، کلید زند.

اما آن‌چه در انتخابات 2021 دومای روسیه با هدف کاهش آرای حزب حاکم صورت گرفت نه‌تنها از سوی  بازیگران غربی به صورت غیررسمی رقم خورد که رأی‌گیری در قلمرو اوکراین را به رسمیت نشناخته و با حمایت خود از تمامیت ارضی و حاکمیت اوکراین، ظاهراً به دنبال شیطنت سیاسی در انتخابات داخلی روسیه بودند، بلکه مخالفین داخلی چون الکسی ناوالنی هم با نوعی بهره‌مندی از روش رأی‌دهی هوشمند به دنبال این بودند تا از کاهش محبوبیت حزب حاکم و کاستن آرای آن در انتخابات به نفع رقبا استفاده نمایند. اما مردم روسیه همچنان به مرد شماره یک حکومت یعنی ولادیمیر پوتین در مقایسه با سایر دولتمردان اعتماد بیشتری کردند و حزب او را برای صدارت در دوما برگزیدند. به نظر می‌رسد هوادران ملی‌گرای «قدرت بزرگ» روسیه همچنان وحدت‌گرایی و حضور در مسند قدرت بزرگ را در عرصه بین‌المللی بر مشکلات داخلی اولی دانسته و بر این باورند که پوتین توانایی گذر از مشکلات را همانند سال‌های نخستین 2000 خواهد داشت. البته سخنرانی سرگی لاوروف در برانگیختن احساسات ملی مردم روسیه در خصوص غرب و نادیده گرفتن روسیه در صفحه شطرنج جهانی را نمی‌توان در این خصوص بی‌تاثیر دانست.

نمودار درصد اعتماد مردم روسیه به سیاستمداران در فوریه [3]2021