برنامه مشترک اتحادیه اروپا برای مبارزه با تروریسم


 
 
 
وزیران خارجه اتحادیه اروپا برای ایجاد یک برنامه مشترک مبارزه با تروریسم در تاریخ 30/10/1393 در بروکسل تشکیل جلسه و راه‌های عملی مبارزه با تروریسم در فردای حادثه تروریستی در پاریس و بروکسل را مورد بررسی قرار دادند. وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا در این نشست تاکید کردند که باید برای مبارزه با تروریسم طرح جامعی تهیه کنند، طرحی که امنیت تمامی اتحادیه اروپا را زیر پوشش خود قرار دهد اما به نظر نمی‌رسد که چنین طرحی در آینده نزدیک ایجاد شود. این در حالی است که اتحادیه اروپا در زمینه مبارزه با تروریسم با اتحادیه عرب یک تفاهم‌نامه امضا کرده است.
سوءقصدهای مادرید (۲۰۰۴)، لندن (۲۰۰۵)، سوقصدهای نافرجام ۲۰۰۶ (آلمان، انگلیس و دانمارک) و سوقصدهای نافرجام لندن و گلاسگو در سال ۲۰۰۷، همگی حکایت از آن دارند که اروپا یکی از اهداف اصلی القاعده است. اما برای مبارزه با این پدیده در متن اتحادیه اروپا چه تمهیداتی به کار گرفته شده است؟ نخست اینکه در متن اتحادیه اروپا دو گروه کاری در عرصه مبارزه با تروریسم فعال است:
گروه تروریسم (رکن سوم) که دارای ماهیت عملیاتی فنی است و به مبادله فنون و اطلاعات پلیسی میان اعضا می پردازد؛
رکن دوم یا Coter  که یک محفل دیپلماتیک است و مباحث تروریسم را از زاویه سیاسی مورد تحلیل و بررسی قرار می دهد.
به جز این دو چند ارگان دیگر در سطح اروپا در زمینه مبارزه با تروریسم فعالند: یوروپل (اداره همکاری پلیسی اروپا)، یوروجاست (معاضدت قضایی بین المللی و هماهنگی تحقیقات و پیگردهای قضایی) و گروه ضدتروریست باشگاه برن که سرویس‌های امنیت داخلی ۱۹ کشور اروپایی را در خود جای داده است. در پی سوءقصدهای ۲۰۰۴ در مادرید نیز اتحادیه اروپا یک واحد هماهنگی برای مبارزه با تروریسم ایجاد کرده است.
راهبرد مبارزه با تروریسم اتحادیه اروپا
در سال ۲۰۰۵ نیز اتحادیه اروپا راهبرد اروپایی "مبارزه با تروریسم، با رعایت حقوق بشر" را اتخاذ کرده است. این راهبرد حول چهار محور اصلی "پیشگیری"، "محافظت"، "تعقیب" و "واکنش" دور می‌زند. در این راستا قطعنامه ۱۳۷۳ شورای امنیت که بر مبارزه با تامین مالی تروریسم انگشت می‌گذارد، محوریت کاربردی دارد. اتحادیه اروپا با الهام از این قطعنامه ابزار حقوقی لازم را برای تنظیم منظم فهرست افراد و نهادهای حامی تروریسم مورد تصویب قرار داده است. بر این اساس اتحادیه اروپا فهرست خاص خود را تهیه می‌کند که هر شش ماه یکبار روزآمد می‌شود. مجازات‌های اعمالی بر اعضای این فهرست نیز شامل مسدودکردن حساب‌ها و دارایی‌ها در کشورهای عضو اتحادیه می‌شود و البته در مقایسه با قطعنامه ۱۲۶۷ افراد غیر از القاعده و طالبان را نیز تحت پوشش می‌گیرد. الحاق نام جدید از جمله گروه داعش و .... به این فهرست هم می‌تواند در پی تقاضای هر فردی از هر کشوری البته به شرط ارائه اطلاعات و مدارک قابل قبول گروه کاری تهیه کننده فهرست صورت گیرد.
راهبرد کلان اتحادیه اروپا در مبارزه با تروریسم هماهنگ‌کردن سیاست‌های ملی کشورهای عضو، در تعامل با ناتو و ایالات متحده آمریکاست. از این لحاظ توافق اتحادیه با آمریکا در سال گذشته میلادی دایر بر انتقال داده‌های مسافران هواپیمایی عازم امریکا قابل توضیح است. در این راستا اتحادیه اروپا تلاش می‌کند بیشتر با ایجاد ابزارهای هماهنگی قضایی و پلیسی در میان کشورهای عضو به مبارزه با تروریسم بپردازد. در عین حال هم اکنون پیشنهادهایی جدی دایر بر اتخاذ نوعی منشور واحد مبارزه با تروریسم مطرح است که نهادهایی مانند موسسه مطالعات دفاع ملی فرانسه مطرح می‌کنند.
حملات اسلام گرایان در سال‌های گذشته در نیویورک، مادرید و لندن به توسعه استراتژی اروپایی برای مبارزه با تروریسم سرعت بخشید و حوادث اخیر (کشته شدن حداقل 20 نفر) در پاریس بدنبال ترور افرادی از نشریه فکاهی شارلی ابدو و سپس در بروکسل  این امر را تشدید کرد. فراخوان صورت گرفته از سوی دولت فرانسه و همراهی کشورهای اروپایی و امریکا برای مبارزه با تروریسم کور و تروریسم داعش منجر به تشکیل نشست اخیر وزرای اتحادیه در بروکسل شد. در ژوئن ۲۰۰۲ میلادی اتحادیه اروپا تعریف مشترکی از جرائم تروریستی و مجازات‌های هماهنگ در میان کشورهای عضو و همچنین یک حکم بازداشت اروپایی را تصویب کرد. بمب‌گذاری در مادرید در ماه مارس ۲۰۰۴ میلادی شورای اروپا را به وضع یک سیاست مشترک برای مبارزه با تروریسم تشویق کرد که به ایجاد یک پست جدید بعنوان هماهنگ کننده مبارزه با تروریسم در بروکسل انجامید. از سوی دیگر اتحادیه اروپا گذرنامه‌های بیومتریک را تصویب کرده است. این بخشی از مبارزه علیه جعل اسناد هویتی و تقویت امنیت در سفرهای برون مرزی است. اتحادیه اروپا اقدامات گوناگونی برای کتترل دسترسی به سلاح گرم، مواد منفجره و دیگر موادی که می‌تواند برای ساخت بمب مورد استفاده قرار گیرد را در نظر گرفته است. همچنین آنها تقویب پلیس اروپا و پلیس جنایی بین دولتی در اروپا را در نظر گرفته‌اند.
تقویت مبارزه با تروریسم سایبری، روند استخدام تروریست‌ها و شبکه مالی آنها مورد توجه اتحادیه است اما به نظر می‌رسد تاکنون اراده سیاسی چندانی برای پیگیری این مسائل وجود نداشته است. همچنین آژانس‌های اطلاعات ملی کشورها تمایلی به تطابق خود با الزامات اروپایی برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات حساس ندارند. اتحادیه اروپا هنوز قادر به ایجاد یک اف بی آی یا سازمان سیای اروپایی نیست با این حال دولت های عضو در اتحادیه اروپا همکاری های دو جانبه را ترجیح می دهند.
فدریکا موگرینی، هماهنگ‌کننده سیاست خارجی و امنیت مشترک اتحادیه اروپا در نشست وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا مورخ 30/10/1393 اظهار داشت که حملات تروریستی تنها به کشورهای اروپایی محدود نمی‌شوند، بلکه «اغلب مسلمانان را در سراسر جهان هدف قرار می‌دهد. موگرینی اعلام کرد که اتحادیه اروپا مصمم است، با ترکیه و شماری کشورهای عربی در زمینه مبارزه با تروریسم همکاری تنگاتنگی داشته باشد. او در این رابطه از مصر، یمن، الجزایر و شیخ‌نشین‌های حوزه خلیج فارس نام برد. موگرینی گفت که اتحادیه اروپا و اتحادیه عرب در زمینه مبارزه با تروریسم تفاهم‌نامه‌ای امضا کرده‌اند. دبیرکل اتحادیه عرب نیز ضمن تایید این خبر گفت، همکاری با اتحادیه اروپا در چارچوب مشخصی صورت خواهد گرفت و آنجا که به امور داخلی کشورها مربوط می‌شود، اتحادیه اروپا حق دخالت ندارد.
کشورهای عضو اتحادیه مدتهاست که مایل به اقدام مشترک هستند، اما پارلمان اروپا در این زمینه شتاب به‌ خرج نمی‌دهد. این پارلمان طرح مشترک ثبت مشخصات مسافران هوایی را هم که به تصویب کشورهای عضو رسیده، تاکنون تایید نکرده است. از دیگر اقداماتی که کشورهای عضو مایل به انجام آن هستند، ایجاد یک بانک اطلاعاتی درباره کسانی است که می‌توانند امنیت اتحادیه اروپا را به خطر بیندازند. بنظر می‌رسد اقدامات اتحادیه اروپایی در ماه‌های آینده در مبارزه با ترویسم شدت و وسعت بیشتری می‌گیرد و همکاری کشورهای منطقه ای را بیشتر از هر زمانی می‌طلبد.