پیامدهای بحران سوریه برای دولت دیوید کامرون
پیامدهای بحران سوریه برای دولت دیوید کامرون
سه‌شنبه 19 شهریور 1392
29 اوت 2013 بدون تردید نقطه عطفی در سیاست خارجی بریتانیا خواهد بود. دیوید کامرون وقتی نمایندگان پارلمان را در اوایل تعطیلات تابستانی‌شان برای رای دادن به پیشنهاد او برای مداخله نظامی در سوریه فراخواند هرگز فکر نمی‌کرد که نه تنها با رای منفی اعضای حزب کارگر بلکه با رای منفی هم حزبی‌های خود و اعضای حزب حاضر در ائتلاف یعنی حزب لیبرال دموکرات مواجه شود. کامرون که خود از مدتها پیش به همراه فرانسه از مدافعان اصلی مداخله نظامی در سوریه و به دنبال جلب حمایت اوباما برای شروع جنگ بود، هرگز فکر نمی‌کرد که در بزنگاه بحران و درست زمانی که آمریکا برای مداخله چراغ سبز داده، با رای منفی پارلمان مواجه شود و عملا آینده جنگ را دچار اما و اگرهای بسیار نماید. رای مذکور تنها یک نه ساده به یک اقدام دولت نبود بلکه نشان از تحولی بزرگ در سیاست داخلی و خارجی بریتانیا دارد که در سال‌های پیش رو ابعاد آن واضح‌تر خواهد گردید.
ابعاد و پیامدهای سیاست داخلی رای منفی 29 اوت
1. از نقطه نظر سیاست داخلی، رای منفی پارلمان (285 رأی منفی به 272 رأی مثبت) شکست شخصی تلخی برای کامرون بود. بسیاری از آن به عنوان یکی از تلخ‌ترین شکست‌های پارلمانی در تاریخ معاصر بریتانیا نام می‌برند. آخرین باری که یک نخست‌وزیر در بحث جنگ و صلح، بازی را باخته بود به جنگ کریمه در بیش از 150 سال پیش باز می‌گردد. این اتفاق بیش از همه از عدم اطلاع نخست وزیر از نظر نمایندگان دو حزب حاضر در ائتلاف و بی‌توجهی به آرای آنها بازمی‌گردد. در واقع نمایندگان پارلمان بریتانیا درباره حکم قانونی، هدف حمله و پیامدهای آن دچار سردرگمی هستند و کامرون از این سردرگمی اطلاعی نداشت.
2. از نقطه نظر حزبی، علاوه بر 30 نفر از اعضای حزب محافظه‌کار، 9 نفر از اعضای حزب لیبرال دموکرات (حزب حاضر در دولت ائتلافی) به پیشنهاد حمله رأی منفی دادند. رأی منفی اعضای حزب محافظه‌کار نشان از جایگاه نه چندان قوی کامرون در حزب متبوع خود دارد. در واقع از سال 2010 به این سو، بسیاری از اعضای حزب از عملکرد او و ائتلاف با لیبرال دموکرات‌ها ناراضی هستند واحتمال اینکه کامرون نتواند در دیگر حوزه‌های سیاسی از رأی هم حزبی‌های خود بهره‌مند گردد، افزایش یافته است. در چنین وضعیتی اگر کامرون برخلاف رأی پارلمان به اقدام نظامی علیه سوریه مبادرت ورزد این امر می‌تواند به بحران در دولت و حتی خروج او از آن بیانجامد. به هرحال آنچه تا به امروز بحث جانشینی کامرون در حزب محافظه کار را به تعویق انداخته، بهبود شرایط اقتصادی بریتانیاست.
3. نیک کلگ، رهبر حزب لیبرال دموکرات و معاون کامرون در دولت ائتلافی، هرچند از کامرون حمایت کرد ولی بسیاری از هم حزبی‌های او در جریان رای‌گیری یا رأی ممتنع دادند یا رأی منفی. حزب لیبرال دموکرات با جنگ عراق مخالفت کرده بود و حمایت کلگ از کامرون بر خلاف رویه حزبی‌اش، نه تنها به تضعیف وی بلکه به تضعیف دولت ائتلافی انجامیده است.
4. رأی منفی نمایندگان، نشان‌دهنده تردید آنها به این امر است که آیا دولت سوریه واقع حمله شیمیایی را انجام داده یا نه (تردید به اطلاعات جاسوسی بر اساس تجربه جنگ عراق)، اینکه حمله نظامی بدون قطعنامه سازمان ملل مشروعیت ندارد و اینکه مطمئن نیستند دولت بریتانیا از عواقب حمله سوریه به‌خوبی آگاه است. علاوه براین، رأی منفی پارلمان نشان‌دهنده شکاف بین دیدگاه دولت و مردم بریتانیا درباره سیاست امنیتی این کشور است. این رأی انعکاس افکار عمومی‌ای است که با درس گرفتن از جنگ عراق و هزینه‌های آن مخالف هر نوع اقدام مداخله‌جویانه می‌باشد. براساس نظرسنجی‌ها بیش از دو سوم بریتانیایی‌ها مخالف مداخله نظامی در سوریه هستند. درواقع میراث جنگ عراق سایه سنگینی بر مورد سوریه داشت.
5. اما مهمترین پیامد رای‌گیری 29 اوت، عدم استفاده کامرون از حق سلطنتی‌ای (The Royal Prerogative) است که به او اجازه اعلام جنگ را می‌دهد. در بریتانیا حق اعلام جنگ با ملکه است و این حق به نخست‌وزیر واگذار شده و ازسوی او اعلام می‌شود. هر نخست وزیری در بریتانیا و از جمله کامرون به‌دلیل برخورداری از این حق می‌تواند تا بدون اجازه کنگره به اعزام نیرو برای جنگ فرمان دهد و الزامی به کسب تایید پارلمان برای این‌کار ندارد. اما کامرون با این کار پایه‌گذار رویه‌ای شد تا در آینده نیز دولت بریتانیا در موارد مشابه و برای اقدامات نظامی به مردم یعنی پارلمان مراجعه کند و نظر مثبت آن را به‌دست آورد.
ابعاد و پیامدهای سیاست خارجی رای منفی 29 اوت
1. از نقطه نظر سیاست خارجی، بیش از هرچیز رأی منفی کنگره، بریتانیا را در کنار اکثریت اعضای اتحادیه اروپا قرار داد که اگرچه حمله شیمیایی را محکوم می‌کنند اما مخالف اقدام نظامی هستند و به پیدا کردن راه‌حل دیپلماتیک و طی روند کار ازطریق فرایند سازمان ملل باور دارند. این تحول به اتحاد فرانسه- بریتانیا در سیاست دفاعی و امنیتی ضربه وارد ساخته و آن را تضعیف کرده است. لندن و پاریس قبلاً هر دو موافق برخورد نظامی با سوریه بودند اما حال فرانسه در این زمینه در اتحادیه اروپا تنها مانده و لندن به برلین نزدیک شده است.
2. ارجاع موضوع حمله به سوریه به پارلمان و رأی منفی آن یعنی افزایش کنترل پارلمان در زمینه اعزام نیرو. این امر در کنار فشار افکار عمومی و مخالفت آن با جنگ و صد البته فشار بدهی‌های بالای مالی باعث خواهد شد تا حضور نظامی بریتانیا در عرصه بین‌المللی کمتر و محدودتر و این کشور از وزن بین‌المللی ادعایی خود دور شود. هرچند بسیاری در بریتانیا می‌خواهند رأی پارلمان را کم اهمیت نشان دهند اما این رأی به ادعای بریتانیا برای باقی‌ماندن به‌عنوان یک بازیگر نظامی جهانی صدمه وارد کرده و سال‌ها دستاوردهای دیپلماتیک آن را فروریخته است. اولویت دادن به سیاست داخلی عملاً به این باور که بریتانیا به همراه فرانسه تنها قدرت‌های نظامی جهانی در قاره اروپا هستند پایان خواهد داد. این امر حتی به سؤالات درباره مفید بودن بریتانیا برای آمریکا دامن خواهد زد و ایفای نقش آن به‌عنوان متحد اصلی آمریکا را زیر سوال خواهد برد.
3. همانطور که گفته شد، رأی منفی 29 اوت 2013 به روابط ویژه آمریکا با بریتانیا لطمه زده و تردید دولت بریتانیا به دولت آمریکا و نیز وجود جریان قوی ضد‌آمریکایی و ضدنظامی‌گری در سیاست خارجی بریتانیا را عیان ساخته است. این کار باعث شده تا سیاست لندن مبنی بر همراهی سیاسی و نظامی با مداخلات نظامی آمریکا در جهان برای نگه‌داشتن آمریکا به‌عنوان قدرت محافظ اروپا به شکست بیانجامد. بریتانیا و آمریکا از جنگ جهانی دوم به این‌سو نقش کلیدی در پیشبرد بازدارندگی بین‌المللی داشته‌اند. رأی پارلمان تردیدی جدی در توانایی بریتانیا برای تداوم ایفای این نقش سنتی در کنار آمریکا ایجاد کرده است. البته تمام این تحولات به این معنا نخواهد بود که روابط امنیتی دو کشور روبه وخامت یا کاستی خواهد گذاشت. روابط امنیتی دوجانبه بین آنها عمیق و گسترده است و منافع امنیتی آنها نیز اشتراکات بسیاری دارد اما رأی منفی پارلمان بریتانیا به تعمیق تردیدها در آمریکا درباره نگاه راهبردی گسترده‌تر بریتانیا کمک خواهد کرد. به باور کارشناسان کاهش شدید بودجه دفاعی بریتانیا اثر خود را در لیبی به‌خوبی نشان داد و در مهمترین بعد سیاست امنیتی امروزین آمریکا یعنی چرخش به آسیا (Pivot to Asia)، بریتانیا حضور جدی ندارد. ازسوی دیگر دلسردی فزاینده بریتانیا از اتحادیه اروپا به تضعیف جایگاه آن در اتحادیه انجامیده و این برای آمریکا یعنی برقراری یک رابطه دوجانبه عمیق‌تر با کشوری دیگر که در این اتحادیه دارای جایگاه است.
4. علاوه بر تأثیر رای منفی پارلمان بر روابط امنیتی بریتانیا با فرانسه و آمریکا، این رای بر جایگاه بریتانیا در جهان عرب نیز تاثیر منفی خواهد گذاشت. اعراب خلیج‌فارس، خریدار تجهیزات نظامی بریتانیا هستند تا از یک مشارکت درازمدت و مؤثر امنیتی اطمینان یابند. حال این وضعیت آنها را به تردید خواهند انداخت که آیا در موقع نیاز، پارلمان به نخست‌وزیر اجازه حمایت از آنها را می‌دهد یا نه. این امر می‌تواند آنها را به فرانسه و آمریکا نزدیک‌تر سازد.
5. و در نهایت و در سطح اتحادیه اروپا می‌توان شاهد پیامدهای منفی رای 29 اوت بود. تضعیف شدید کامرون و هیگ در بحران سوریه سبب خواهد شد تا آنها فشار مذکور را به دیگر حوزه‌های سیاست خارجی و به‌خصوص رابطه با اتحادیه اروپا انتقال دهند. بخش عمده‌ای از نمایندگان محافظه‌کار خواستار خروج کامل بریتانیا از اتحادیه اروپا یا عضویت محدود در آن هستند. اعلام همه‌پرسی دراین‌باره در سال 2017 ازسوی دولت کامرون کاملاً مبتنی بر انگیزه‌های سیاست داخلی و کم کردن فشار مذکور بود. نتیجه این امر دور شدن خزنده بریتانیا از اتحادیه خواهد بود.
آنچه از مجموع تحولات مذکور می‌توان دریافت این است که غرب فاقد گزینه درست و مناسب در قبال بحران سوریه است و این بحران در چارچوب یک حرکت دومینویی تاثیر خود را بر روی سیاست داخلی کشورهای غربی نشان خواهد داد. به نظر می‌رسد بریتانیا اولین قربانی این موضوع است و بحران مذکور بریتانیا را وارد مرحله‌ای از درون‌گرایی یا انزوا ساخته که در آن به سیاست داخلی بیش از یک سیاست خارجی فعال ارجحیت داده می‌شود.
نظر شما