در کنار واکنش‌های منفی جهانی به تصمیم یکجانبه و خودسرانه رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا، و انتقال مرکز رژیم صهیونیستی به بیت‌المقدس، این نکته حائز اهمیت است که اقدام وی نقض یکجانبه و آشکار قطعنامه 2334 شورای امنیت سازمان ملل است که طی آن تأکید شده بود: «هیچ تغییری درخصوص مرزهای پیش از 4 ژوئن 1967 به‌رسمیت شناخته نخواهد شد؛ مگر اینکه طرف‌ها در مذاکرات بر سر آن توافق کنند». این قطعنامه جنجال‌برانگیز که با واکنش شدید مقامات صهیونیستی روبه‌رو شد، با چهارده رأی مثبت و رأی ممتنع دولت باراک اوباما، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، در سال 2016 به تصویب رسید. 

 

اندکی پس از اعلام بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت سرزمین‌های اشغالی، نشست ویژه شورای امنیت سازمان ملل متحد به درخواست هشت کشور عضو دائم و غیردائم شورای امنیت ازجمله انگلیس و فرانسه برگزار شد که طی آن، چهارده عضو این شورا در اقدامی بی‌سابقه، بیانیه‌ مشترکی را علیه آمریکا و تصمیم دولت این کشور قرائت کردند. این دومین بار است که کشورهای اتحادیه اروپا علیه آمریکا موضع تند و صریحاً مخالف می‌گیرند؛ نخستین‌بار پس از اقدام وی در اعلام عدم پایبندی ایران به برجام و تلاش برای ضربه زدن به توافق هسته‌ای، انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به بیت‌المقدس برای دومین بار زاویه اختلاف اتحادیه اروپا و آمریکا را نمایان ساخت. 

ترامپ حالا مخالفانی دارد: اتحادیه اروپا، جامعه مسلمانان و 63 درصد از جامعه آمریکا (طبق نظرسنجی مؤسسه بروکینگز)(1) درمقابل کسانی مانند مایک پنس که مشتاقانه به نطق او گوش می‌کند و نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل، که از او در برابر مخالفان این اقدام در سازمان ملل دفاع می‌کند. با استناد به سخنان پروفسور جان مرشایمر، عضو شورای راهبردی روابط خارجی آمریکا، در دانشگاه تهران، تمام نخبگان سیاست خارجی آمریکا با اقدام ترامپ و انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس کاملاً مخالف بودند و این اقدام اشتباه اساسی دولت ایالت متحده آمریکا بوده است.

 

تا پیش از این اعلام‌نظر، جرد کوشنر، داماد ترامپ، در تلاش بود تا با پشتیبانی محمد بن سلمان، روند تازه‌ای از مذاکرات صلح را میان فلسطین و رژیم صهیونیستی شکل دهد، اما تصمیم رئیس‌جمهوری آمریکا این روند را مختل کرد.

از نخستین ساعات پس از بیانات ترامپ درمورد لزوم انتقال مرکز سرزمین‌های اشغالی به بیت‌المقدس و تشویق سایر کشورها برای پیروی از آمریکا، بار دیگر این گمان تقویت شد که اقدام ترامپ بیش از آنکه عملی دیپلماتیک باشد، حرکتی سیاسی با اهداف پیدا و پنهان بوده است. 

هدف ترامپ از این کار جلب رضایت حامیان مالی انتخاباتی‌اش عنوان شده است. شلدون ادلسون ، یکی از مهم‌ترین این حامیان است. ادلسون یک میلیاردر صهیونیست و از ثروتمندترین افراد جهان است، او مالک روزنامه «اسرائیل امروز»  و مشهور به «سازنده حاکمان» و از حامیان مالی حزب جمهوری‌خواه آمریکاست، گفته می‌شود او همان فردی است که باعث انتخاب ترامپ به‌عنوان نامزد جمهوری‌خواهان در سال 2016 شد. وی همچنین حامی حزب لیکود (حزب دست راست) در سرزمین‌های اشغالی است.

شلدون ادلسون حدود 35 میلیون دلار به ستاد انتخاباتی ترامپ کمک کرده و در کنار مایک پنس، معاون رئیس‌جمهوری آمریکا او را به انجام این کار سوق داده است. ادلسون صهیونیستی ضدایرانی و افراطی است، هدف نهایی او حمایت بی‌قیدوشرط از رژیم صهیونیستی و حزب لیکود در داخل سرزمین‌های اشغالی و حزب جمهوری‌خواه آمریکا می‌باشد.

سازمان صهیونیسم آمریکا  نیز نخستین واکنش را به این اقدام ترامپ داشت. در متن بیانیه صادرشده ازسوی این سازمان که از پشتیبانان ترامپ در دوران انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا بوده است، آمده: «این اقدام تاریخی، اخلاقی و صحیح بوده است». 

 

نخستین اقدام برای مقابله با تصمیم خودسرانه و یکجانبه رئیس‌جمهوری آمریکا، تشکیل جلسه شورای امنیت و تهیه پیش‌نویسی برای رد اقدام یکجانبه آمریکاست. ازآنجاکه این پیش‌نویس برای تصویب نیازمند رأی نه عضو شورای امنیت است که دربرگیرنده پنج عضو دائم شورای امنیت باشد، امکان وتو از سوی آمریکا کاملاً قطعی است؛ دراین‌صورت می‌توان با ارجاع مسئله قدس به مجمع عمومی و با توسل به قطعنامه 377 (اتحاد برای صلح) که در زمان انسداد شورای امنیت توسط یک عضو دائمی قابل استناد است، تصمیم عملی اتخاذ نمود.

 

حوادث رخ‌داده از آغاز روی‌کار آمدن ترامپ بیانگر چند واقعیت صحنه بین‌الملل است: نخست اینکه اقدام ترامپ در نادیده انگاشتن و زیر پا گذاشتن یکجانبه قطعنامه‌های شورای امنیت، خروج از توافق‌نامه چندجانبه تغییرات آب‌وهوایی پاریس، و تلاش برای نابودی برجام (به‌مثابه نماد دیپلماسی چندجانبه) بار دیگر خلأ ضمانت اجرای حقوق بین‌الملل را در رویارویی با موقعیت‌های گوناگون نظام بین‌الملل آشکار می‌سازد. 

دوم اینکه عدم اعتقاد رئیس‌جمهور آمریکا به کارآمدی سازمان‌ها و نهادهای بین‌الملل، عرصه را برای کنشگری این سازمان‌ها بیش از دیگر زمان‌ها دشوار می‌سازد. 

پیشرفت زمان و آشکار شدن اختلاف میان اتحادیه اروپا با آمریکای فعلی، عرصه را برای جلب توجه افکار عمومی جهانی به بازیگران بزرگ دیگری نظیر چین و بدیل‌های ارائه‌شده آنان از آینده نظام بین‌الملل باز می‌کند.

 

پی‌نوشت

 . https://criticalissues.umd.edu/sites/criticalissues.umd.edu/files/nov_2017_umcip_questionnaire_final_version.pdf

همچنین نگاه کنید به: 

https://www.brookings.edu/blog/markaz/2017/12/05/why-is-trump-about-to-declare-jerusalem-the-capital-of-israel/

 

منابع

1. http://time.com/5052363/president-trumps-decision-on-jerusalem-welcomed-by-evangelical-voters-pro-israel-groups-and-major-donors/

2. https://www.brookings.edu/blog/markaz/2017/12/05/why-is-trump-about-to-declare-jerusalem-the-capital-of-israel/

3. https://criticalissues.umd.edu/sites/criticalissues.umd.edu/files/nov_2017_umcip_questionnaire_final_version.pdf

4. https://www.brookings.edu/blog/markaz/2017/12/05/why-is-trump-about-to-declare-jerusalem-the-capital-of-israel/