نگاهی به دور تازه مذاکرات صلح میان دولت افغانستان و طالبان در قطر
نگاهی به دور تازه مذاکرات صلح میان دولت افغانستان و طالبان در قطر
یکشنبه 23 آبان 1395
روزنامه گاردین، چاپ لندن روز 18 اکتبر به نقل از منابع دولتی افغان و گروه طالبان، گزارش داد که مذاکرات مخفی صلح میان نمایندگان دولت افغانستان و طالبان در دوحه قطر که دفتر سیاسی این گروه در آن قرار دارد، برگزار شده است که به گفته برخی منابع آگاه در ریاست‌جمهوری افغانستان، از محمد حنیف اتمر، مشاور امنیت ملی افغانستان نیز برای شرکت در این دور از مذاکرات با نمایندگان طالبان دعوت به‌عمل آمده است؛ منابع ناشناس در دولت افغانستان انجام این دیدارهای مخفی را تأیید کرده‌اند، اما در زمینه حضور احتمالی مشاور امنیت ملی این کشور در دوحه سخنی به میان نیامده است.
ازسوی‌دیگر، منابع نزدیک به طالبان به روزنامه گاردین گفته‌اند در جریان دیدارهای نمایندگان دولت افغانستان و طالبان در قطر، یک دیپلمات ارشد آمریکایی نیز حضور داشته است، اما سفارت آمریکا در کابل در این مورد ابراز نظری نکرد؛ سکوتی که گویای نقش واشینگتن در راه‌اندازی دور تازه مذاکرات محرمانه صلح افغانستان پررنگ‌تر از دیگر بازیگران مسائل افغانستان است.
همچنین گاردین در 21 اکتبر مدعی شد که دو عضو ارشد طالبان به این روزنامه گفته‌اند طالبان و آمریکایی‌ها اخیراً چند بار در قطر گفتگوهای جداگانه‌ای داشته‌اند و پیشرفت‌هایی نیز حاصل شده است. برهمین‌اساس، برخی اعضای ارشد طالبان معتقدند ملا هیبت‌الله آخوند، رهبر این گروه تلاش دارد روند مذاکرات با دولت افغانستان و آمریکا را همزمان تسریع کند و پیش ببرد. این مسئله با توجه به اینکه دولت افغانستان در دو ماه گذشته با شدیدترین حملات طالبان در بخش‌های مختلف این کشور روبه‌رو بوده، تأمل‌برانگیز است. طالبان شهر قندوز، مرکز ولایت قندوز در شمال افغانستان را به‌طور موقت برای دومین‌بار طی یک سال گذشته در ماه سپتامبر تصرف کردند که توسط نیروهای امنیتی افغان بیرون رانده شدند. سپس جنگجویان این گروه تا نزدیکی مراکز ولایات هلمند و فراه پیشروی‌های تازه‌ای کردند، اما موفق به تصرف این شهرها نشدند و نیروهای امنیتی افغان آنان را به عقب راندند. در این شرایط، هیئت آمریکایی و طالبان در دوحه مذاکرات رو در رو برگزار کرده و روی دستور کارهایی به توافق نسبی رسیده‌اند که احتمالاً نقش طالبان در آینده افغانستان بخش مهمی از آن را تشکیل داده است. هرچند اینگونه توافقات پشت‌پرده و محرمانه میان گروه‌های پیکارجویی مثل طالبان و مقامات سیاسی و اطلاعاتی آمریکایی سابقه‌دار است، اما آغاز دوباره این مذاکرات، حتی با اطلاع دولت وحدت ملی افغانستان نیز پرسش‌ها و شبهاتی را در اذهان ایجاد می‌کند که پاسخ قانع‌کننده‌ای به آنها تاکنون داده نشده است.
عدم حضور نماینده از جانب پاکستان در گفتگوهای دوحه نیز نکته‌ای حائز اهمیت است؛ زیرا نشان داد که مقامات پاکستانی از این روند که با هدایت آمریکا پیش برده می‌شود، راضی نیستند. هرچند برخی منابع در گروه طالبان به خبرگزاری رویترز گفته‌اند که به مقامات پاکستان درمورد نشست‌های قطر اطلاع داده شده بود. اسلام‌آباد طی سالیان اخیر در ظاهر نقش کلیدی در روند صلح افغانستان ایفا کرده و پیش از دیدارهای قطر نیز، آخرین دیدار رسمی نمایندگان دولت افغانستان و طالبان در سال گذشته با میانجی‌گری پاکستان در شهرک «ماری»، نزدیک اسلام‌آباد برگزار شد، اما پس از فاش شدن مرگ ملاعمر، این مذاکرات برهم خورد و از آن زمان روابط دولت افغانستان و پاکستان رو به تیرگی نهاد. کشته شدن ملا اختر محمد منصور، جانشین ملاعمر در ماه مه گذشته در ایالت بلوچستان پاکستان نیز تنش‌ها میان کابل و اسلام‌آباد را افزایش داد و دولت محمد اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان، سازمان اطلاعات پاکستان (ISI) ـ وابسته به ارتش پاکستان ـ را به دست داشتن در قتل این رهبر طالبان، با هدف تأثیرگذاری بر روند تعاملات ملااختر منصور با دولت وحدت ملی افغانستان متهم کرد.
درهمین‌حال، درست پیش از افشای مذاکرات مخفی میان دولت افغانستان و طالبان در قطر، گزارش‌هایی منتشر شد که مقامات پاکستانی هفت نفر از اعضای شورای مرکزی طالبان افغان موسوم به «شورای کویته» را بازداشت کرده که نام کسانی همچون ملا احمدالله مطیع، معروف به ملا نانی، رئیس کمیسیون جلب و جذب این گروه و ملا صمد ثانی ـ از تجار مشهور نزدیک به گروه طالبان در پاکستان ـ در میان آنان دیده می‌شود. مقامات پاکستانی به رسانه‌های این کشور گفته‌اند که دلیل بازداشت این سه تن امتناع آنان از پیوستن به روند مذاکرات صلح با حکومت افغانستان است؛ اما این تلقی در مقامات و اعضای طالبان ایجاد شده که پاکستان این چند عضو ارشد و همکار آن گروه پیکارجو را به این دلیل بازداشت کرده است تا نارضایتی‌اش را از دخیل نبودن در روند جدید صلح افغانستان ابراز نماید.
به‌نظر می‌رسد سفر هیئت سه‌نفره طالبان از دفتر سیاسی این گروه در قطر به پاکستان در اواخر ماه اکتبر نیز با هدف رسیدگی به تنش ایجادشده میان طالبان و اسلام‌آباد صورت گرفته باشد. در این سفر که «عمر زاخیلوال»، سفیر افغانستان در پاکستان آن را برملا کرد، مولوی شهاب‌الدین دلاور، سفیر پیشین طالبان در پاکستان، ملا جان محمد، وزیر خارجه پیشین طالبان، ملا سلام حنفی از اعضای دفتر سیاسی طالبان در قطر و شماری از اعضای شورای کویته در دیدار با مقامات پاکستانی در زمینه نشست‌های اخیر این گروه و دولت افغانستان گفتگو کردند. البته ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان مدعی است که سفر هیئت مذکور صرفاً با هدف رسیدگی به وضعیت مهاجران افغان در پاکستان صورت گرفت؛ اما با توجه به ترکیب هیئت اعزامی طالبان، مشخص است که ادعای سخنگوی این گروه درست نیست و هدف، ترغیب مقامات امنیتی و سیاسی پاکستانی به همکاری با روند تازه مذاکرات با دولت افغانستان بوده است.
درهرحال، اکنون پاکستان ازیک‌سو با فشار فزاینده آمریکا برای کاستن از سطح حمایت‌های مالی و لجستیکی خود به گروه‌های پیکارجویی همچون طالبان و شبکه حقانی روبه‌روست و ازسوی‌دیگر، انزوای بین‌المللی ناشی از اقدامات جانبدارانه اسلام‌آباد از طالبان و گروه‌های حامی القاعده در سطح منطقه، مقامات پاکستانی را واداشته تا به‌شکلی وضعیت را دوباره تحت کنترل خود درآورده و خودش را از این مخمصه نجات دهند؛ امری که پاکستان را تاحدودی به تقابل با طالبان و اعمال فشار به این گروه برای تن دادن به خواست‌هایش واداشته است.
دراین‌میان، نقش‌آفرینی احتمالی سایر کشورهای ذی‌نفوذ در تحولات افغانستان، ازجمله چگونگی همکاری چین، روسیه و جمهوری اسلامی ایران در دور تازه مذاکرات بین‌الافغانی در قطر مسکوت گذاشته شده و به‌نظر می‌رسد مقامات افغانستان و آمریکا به‌رغم ابراز تمایل ظاهری برای حضور و مشارکت سه کشور فوق در کنار هند، جمهوری‌های آسیای مرکزی و احتمالاً عربستان، در باطن تمایل ندارند از نقطه‌نظرات پکن، مسکو و تهران در زمینه حل‌وفصل بحران افغانستان ازطریق مذاکره با طالبان و دیگر گروه‌های پیکارجو استفاده کنند.
نظر شما