دیپلماسی نفوذ
نگاهی به تجربه دیپلماسی عمومی آمریکا در عراق
پیش‌گفتار
دیپلماسی عمومی مفهومی نه‌چندان نو و جدید در عرصه روابط بین‌الملل است چراکه آشنایی برخی کشورها با این مفهوم به دهه‌ها قبل بازمی‌گردد، ازجمله ایالات‌متحده آمریکا در این حوزه دارای تجربه‌ای تقریباً صدساله است به‌طوری‌که امروزه دیپلماسی عمومی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان پیشبرد سیاست خارجی این کشور به‌حساب می‌آید، بااین‌حال هنوز شاهدیم که دیپلماسی عمومی در بسیاری از کشورهای جهان خصوصاً کشورهای درحال‌توسعه جدید، بدیع و حتی نامفهوم جلوه می‌کند و بسیاری از سیاست‌گذاران و فعالان عرصه سیاست خارجی در عمل آشنایی چندانی با دیپلماسی عمومی و نحوه به‌کارگیری میدانی آن ندارند، متأسفانه این نقصان در کشورها نیز دیده می‌شود، به همین دلیل آن‌چنان‌که باید در طول دهه‌های گذشته دیپلماسی عمومی موردتوجه دستگاه سیاست خارجی کشورمان قرار نگرفته است.
عدم توجه جدی به دیپلماسی عمومی در عرصه سیاست خارجی کشورمان در حالی است که ایران به دلیل نقش‌آفرینی مؤثر و پررنگ خود در تحولات منطقه‌ای یک دهه اخیر به شکل جدی نیازمند به‌کارگیری ابزارهایی جهت حفظ و توسعه دستاوردهای خود خصوصاً در عرصه افکار عمومی منطقه است اما با توجه به نا‌آشنایی فعالان عرصه سیاست خارجی با مفهوم دیپلماسی عمومی و نحوه به‌کارگیری آن، این نوع از دیپلماسی آن‌چنان‌که باید در راستای تأمین منافع موردنیاز کشورمان مورداستفاده قرار نگرفته است.
باید به این نکته توجه داشت که در دنیای امروز دیپلماسی عمومی از چنان اهمیتی برخوردار است که کشورهای زیادی رشته تخصصی آن را در دانشگاههای برتر خود راه‌اندازی کرده وبرترین نخبگان دانشگاهی فارغ‌التحصیل این رشته را در نهاد‌های تخصصی مسئول پیشبرد دیپلماسی عمومی به‌کارگیری می‌کنند. حتی برخی کشورهای توسعه‌یافته باهدف ارتقاء و روزآمدسازی دیپلمات‌‌های خود در حوزه دیپلماسی عمومی با همکاری دانشگاههای معتبر جهان اقدام به ارائه دورههای تخصصی کوتاه‌مدت حرفه‌ای در حوزه دیپلماسی عمومی می‌کنند، به‌طور مثال برخی دانشگاههای اروپایی و آمریکایی دورههای یک‌ساله MBA و DBA ویژه‌ای را با تأکید بر دیپلماسی عمومی راه‌اندازی نموده‌اند.
اهمیت یافتن دیپلماسی عمومی در سال‌‌های اخیر را می‌توان ناشی از فراگیری رسانههای جمعی خصوصاً رسانههای اجتماعی دانست چراکه به‌واسطه این نوع رسانه‌ها نقش و جایگاه افکار عمومی در سیاست ورزی کشورها به شکل قابل‌توجهی افزایش‌یافته است و امروز دیگر نمی‌توان بدون توجه به رأی و نظر افکار عمومی و تنها با تکیه‌بر اراده رهبران سیاسی و دولت‌ها، سیاست‌‌های مطلوب خود را در عرصه بین‌الملل پیش برد. به عبارت دقیق‌تر در عصر رسانههای فراگیر دیگر دیپلماسی رسمی و سنتی به‌تنهایی توان تأمین اهداف و منافع کشورها را ندارد، لذا کشورها بایستی به دنبال راهکارهای جایگزین و بهینه‌ای در راستای تأمین حداکثری منافع و اهداف خود در عرصه بین‌الملل باشند. بدون شک در بین تمام راهکارهای جایگزین، تنها دیپلماسی عمومی است که می‌تواند به بهترین شکل و با کمترین هزینه سیاسی و زمانی منافع و اهداف کشورها را در عرصه بین‌الملل خصوصاً در روابط دوجانبه تأمین نماید.
امروزه ایالات‌متحده امریکا را می‌توان باسابقه‌ترین کشور در حوزه به‌کارگیری دیپلماسی عمومی در مسیر پیشبرد سیاست خارجی و تأمین منافع ملی با تکیه‌بر قدرت نرم و ملت‌سازی در نظر گرفت که متأخرترین نمونه آن دیپلماسی عمومی این کشور در قبال کشور و ملت عراق است.
ازاین‌رو با توجه به اهمیت کشور عراق در معادلات منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای و همچنین ضرورت بررسی و تحلیل دقیق نحوه اعمال قدرت نرم ایالات‌متحده آمریکا در این کشور، این اثر کوشیده است که به‌اختصار نگاهی به تجربه دیپلماسی عمومی آمریکا در عراق داشته باشد.
طبیعتاً شناخت بهتر دیپلماسی عمومی آمریکا آن‌هم در قبال کشوری مانند عراق به تصمیم‌گیریان و سیاست‌گذاران عرصه سیاست خارجی کشورمان کمک خواهد کرد با نگاهی متفاوت از قبل دیپلماسی عمومی و کارکرد‌های آن در پیشبرد منافع ملی را مدنظر قرار دهند، طبیعتاً این دستاورد به‌نوبه خود می‌تواند تحول‌آفرین و زمینه‌ساز افزایش نقش و جایگاه دیپلماسی عمومی در عرصه سیاست خارجی کشورمان باشد.
علاوه بر این پژوهشگران و کارشناسان علاقه‌مند به حوزه دیپلماسی عمومی نیز از مطالعه این اثر بهره می‌برند، چراکه برای نخستین بار به منبعی آموزشی دست می‌یابند که به‌صورت کاربردی آن‌ها را با دیپلماسی عمومی و راهکارهای به‌کارگیری بهینه آن آشنا می‌نماید.
نوید کمالی ـ اشکان پیرزادهدیپلماسی عمومی مفهومی نه‌چندان نو و جدید در عرصه روابط بین‌الملل است چراکه آشنایی برخی کشورها با این مفهوم به دهه‌ها قبل بازمی‌گردد، ازجمله ایالات‌متحده آمریکا در این حوزه دارای تجربه‌ای تقریباً صدساله است به‌طوری‌که امروزه دیپلماسی عمومی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان پیشبرد سیاست خارجی این کشور به‌حساب می‌آید، بااین‌حال هنوز شاهدیم که دیپلماسی عمومی در بسیاری از کشورهای جهان خصوصاً کشورهای درحال‌توسعه جدید، بدیع و حتی نامفهوم جلوه می‌کند و بسیاری از سیاست‌گذاران و فعالان عرصه سیاست خارجی در عمل آشنایی چندانی با دیپلماسی عمومی و نحوه به‌کارگیری میدانی آن ندارند، متأسفانه این نقصان در کشورها نیز دیده می‌شود، به همین دلیل آن‌چنان‌که باید در طول دهه‌های گذشته دیپلماسی عمومی موردتوجه دستگاه سیاست خارجی کشورمان قرار نگرفته است.
عدم توجه جدی به دیپلماسی عمومی در عرصه سیاست خارجی کشورمان در حالی است که ایران به دلیل نقش‌آفرینی مؤثر و پررنگ خود در تحولات منطقه‌ای یک دهه اخیر به شکل جدی نیازمند به‌کارگیری ابزارهایی جهت حفظ و توسعه دستاوردهای خود خصوصاً در عرصه افکار عمومی منطقه است اما با توجه به نا‌آشنایی فعالان عرصه سیاست خارجی با مفهوم دیپلماسی عمومی و نحوه به‌کارگیری آن، این نوع از دیپلماسی آن‌چنان‌که باید در راستای تأمین منافع موردنیاز کشورمان مورداستفاده قرار نگرفته است.
باید به این نکته توجه داشت که در دنیای امروز دیپلماسی عمومی از چنان اهمیتی برخوردار است که کشورهای زیادی رشته تخصصی آن را در دانشگاههای برتر خود راه‌اندازی کرده وبرترین نخبگان دانشگاهی فارغ‌التحصیل این رشته را در نهاد‌های تخصصی مسئول پیشبرد دیپلماسی عمومی به‌کارگیری می‌کنند. حتی برخی کشورهای توسعه‌یافته باهدف ارتقاء و روزآمدسازی دیپلمات‌‌های خود در حوزه دیپلماسی عمومی با همکاری دانشگاههای معتبر جهان اقدام به ارائه دورههای تخصصی کوتاه‌مدت حرفه‌ای در حوزه دیپلماسی عمومی می‌کنند، به‌طور مثال برخی دانشگاههای اروپایی و آمریکایی دورههای یک‌ساله MBA و DBA ویژه‌ای را با تأکید بر دیپلماسی عمومی راه‌اندازی نموده‌اند.
اهمیت یافتن دیپلماسی عمومی در سال‌‌های اخیر را می‌توان ناشی از فراگیری رسانههای جمعی خصوصاً رسانههای اجتماعی دانست چراکه به‌واسطه این نوع رسانه‌ها نقش و جایگاه افکار عمومی در سیاست ورزی کشورها به شکل قابل‌توجهی افزایش‌یافته است و امروز دیگر نمی‌توان بدون توجه به رأی و نظر افکار عمومی و تنها با تکیه‌بر اراده رهبران سیاسی و دولت‌ها، سیاست‌‌های مطلوب خود را در عرصه بین‌الملل پیش برد. به عبارت دقیق‌تر در عصر رسانههای فراگیر دیگر دیپلماسی رسمی و سنتی به‌تنهایی توان تأمین اهداف و منافع کشورها را ندارد، لذا کشورها بایستی به دنبال راهکارهای جایگزین و بهینه‌ای در راستای تأمین حداکثری منافع و اهداف خود در عرصه بین‌الملل باشند. بدون شک در بین تمام راهکارهای جایگزین، تنها دیپلماسی عمومی است که می‌تواند به بهترین شکل و با کمترین هزینه سیاسی و زمانی منافع و اهداف کشورها را در عرصه بین‌الملل خصوصاً در روابط دوجانبه تأمین نماید.
امروزه ایالات‌متحده امریکا را می‌توان باسابقه‌ترین کشور در حوزه به‌کارگیری دیپلماسی عمومی در مسیر پیشبرد سیاست خارجی و تأمین منافع ملی با تکیه‌بر قدرت نرم و ملت‌سازی در نظر گرفت که متأخرترین نمونه آن دیپلماسی عمومی این کشور در قبال کشور و ملت عراق است.
ازاین‌رو با توجه به اهمیت کشور عراق در معادلات منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای و همچنین ضرورت بررسی و تحلیل دقیق نحوه اعمال قدرت نرم ایالات‌متحده آمریکا در این کشور، این اثر کوشیده است که به‌اختصار نگاهی به تجربه دیپلماسی عمومی آمریکا در عراق داشته باشد.
طبیعتاً شناخت بهتر دیپلماسی عمومی آمریکا آن‌هم در قبال کشوری مانند عراق به تصمیم‌گیریان و سیاست‌گذاران عرصه سیاست خارجی کشورمان کمک خواهد کرد با نگاهی متفاوت از قبل دیپلماسی عمومی و کارکرد‌های آن در پیشبرد منافع ملی را مدنظر قرار دهند، طبیعتاً این دستاورد به‌نوبه خود می‌تواند تحول‌آفرین و زمینه‌ساز افزایش نقش و جایگاه دیپلماسی عمومی در عرصه سیاست خارجی کشورمان باشد.
علاوه بر این پژوهشگران و کارشناسان علاقه‌مند به حوزه دیپلماسی عمومی نیز از مطالعه این اثر بهره می‌برند، چراکه برای نخستین بار به منبعی آموزشی دست می‌یابند که به‌صورت کاربردی آن‌ها را با دیپلماسی عمومی و راهکارهای به‌کارگیری بهینه آن آشنا می‌نماید.
نوید کمالی ـ اشکان پیرزاده
نظر شما