دولت جدید عراق؛ پیامدهای منطقه‌ای و بین‌المللی
در 10 اکتبر 2021، پنجمین انتخابات پارلمانی عراق بعد از تصویب قانون اساسی در سال 2005 برگزار شد. بر اساس نتایج نهایی انتخابات عراق، جریان صدر با کسب 73 کرسی در رتبه اول جای گرفت و ائتلاف تقدم به ریاست محمد الحلبوسی 37 کرسی، ائتلاف دولت قانون به ریاست نوری المالکی 33 کرسی، حزب دموکرات کردستان 31 کرسی و ائتلاف کردستانی 17 کرسی به دست آوردند. اهمیت انتخابات مجلس عراق در این است که نخست‌وزیر، رئیس مجلس و رئیس‌جمهور جدید را تعیین می‌کند و همچنین به کابینه رأی اعتماد می‌دهد. در نخستین جلسه بحث‌برانگیز پنجمین دوره مجلس عراق، محمد الحلبوسی، رئیس ائتلاف تقدم، مجدداً به‌عنوان رئیس مجلس انتخاب شد، حاکم الزاملی، از سران جریان صدر به‌عنوان نایب‌رئیس اول و «شاخوان عبدالله»، نامزد حزب دموکرات کردستان، به‌عنوان نایب‌رئیس دوم مجلس عراق انتخاب شدند.
مأموریت‌های بعدی مجلس عراق، انتخاب رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر خواهد بود. در میان افراد ثبت‌نام‌کننده برای تصدی پست ریاست جمهوری، هوشیار زیباری از سران حزب دموکرات کردستان و برهم صالح از حزب اتحاد میهنی کردستان دیده می‌شوند. پس از انتخاب رئیس‌جمهور، مجلس به تعیین نخست‌وزیر خواهد پرداخت.
طبق قانون اساسی عراق اختیار تعیین نخست‌وزیر در انحصار بزرگ‌ترین فراکسیون مجلس است. رئیس دولت جدید، ترکیب آن و به‌طور کلی اینکه کدام‌یک از ائتلاف‌های انتخاباتی، دولت آینده را شکل می‌دهند، متغیر مهمی در تعیین سیاست‌های داخلی و خارجی عراق خواهد بود. در حال حاضر که ائتلاف تحت رهبری مقتدا صدر، بیشترین کرسی را به خود اختصاص داده است، شانس اول برای تعیین نخست‌وزیر نیز متعلق به او است. ناصر الربعی رئیس شاخه سیاسی جنبش صدر معتقد است که بدون حمایت جریان صدر، نمیتوان نخست‌وزیر داشت.[1]
بااین‌حال باید به این نکته توجه کرد که هرچند ائتلاف تحت رهبری مقتدا صدر موفق شده بیشترین کرسی‌های مجلس را به دست آورد، اما الزاماً او تشکیل‌دهنده دولت نیست؛ زیرا شرط اساسی موفقیت در تشکیل دولت این است که او موفق شود بزرگ‌ترین ائتلاف را در درون مجلس شکل دهد. به نظر می‌رسد که صدر با بخشی از گروه‌های سنی و کُردی به توافقاتی رسیده باشد. شاهدی برای این مدعا، اظهارنظر «ماجد شنکالی»، از سران حزب دموکرات کردستان است که تأکید کرده است آنچه در جلسه اول مجلس عراق گذشته نتیجه توافقاتی بود که جریان صدر و ائتلاف‌های عزم و تقدم و حزب دموکرات از چند وقت پیش به آن رسیده بودند.
بر این اساس، بازخوانی بخشی از دیدگاه‌های صدر میتواند در تحلیل آنچه در سیاست‌های آینده عراق به وقوع خواهد پیوست، مفید باشد. نیویورک‌تایمز در گزارشی مقتدا صدر را فردی خواند که در سال 2004 به خاطر جنگ علیه اشغال، قرار بود توسط آمریکا کشته شود، اما هماکنون به فردی تبدیل‌شده که میتواند به متحد احتمالی آمریکا بدل شود؛ زیرا به دنبال کنترل و مهار نفوذ ایران است. این گزارش برای ادعای خود چند دلیل را مطرح می‌کند:
مقتدا صدر به‌صراحت اعلام کرده که اسلحه صرفاً باید در کنترل دولت باشد که در صورت موفقیت به معنی خلع سلاح گروه‌های شبه‌نظامی موردحمایت ایران است؛
مقتدا صدر خواهان باقی ماندن عراق برای عراقی‌ها شده و مخالف تبدیل عراق به عرصه‌ای برای رقابت‌های ایران است؛
نزدیکان مقتدا صدر گفته‌اند که چون نیروهای باقی‌مانده آمریکایی در عراق آموزشی هستند و نه رزمی، دولت بعدی باید درباره خروج آن‌ها تصمیم بگیرد. خود مقتدا توسل به گروه‌های شبه‌نظامی را حتی برای خارج کردن آمریکا از عراق نمیپسندد؛
مقتدا صدر در جهت فاصله‌گیری از مسائل فرقه‌ای با طیف‌های مختلف قومی و مذهبی در عراق همکاری می‌کند به‌گونه‌ای که در انتخابات پیشین با کمونیست‌ها که خداناباور هستند ائتلاف کرد؛
مقتدا صدر در شرایطی که دولت‌هایی مانند عربستان و امارات ضد گروه‌های شیعی موردحمایت ایران بودند، به این کشورها سفر کرد و روابط خود با آن‌ها را تقویت کرد.
اگرچه صدر با تکیه‌بر ملی‌گرایی، به‌زعم خود به دنبال استقلال عراق از دیگر کشورها است، اما مسافرت‌های او به کشورهای همسایه عربی از یک‌سو و ائتلاف او با گروه‌های سنی و کردهایی که روابط خوبی با ترکیه و سایر کشورهای عربی دارند از سوی دیگر، گویای آن است که صحنه سیاسی آینده عراق، شاهد رقابت‌های بیشتر کشورهای عربی با یکدیگر و ترکیه برای نفوذ بیشتر در این کشور خواهد بود. برای مثال، شاهدی بر این مدعا، اظهارات «علی حاتم السلیمان» از چهره‌های شاخص اهل سنت عراق و رهبر بزرگ‌ترین قبیله استان انبار در مصاحبه‌ای تلویزیونی است که در خصوص انتخاب «محمد الحلبوسی» به ریاست مجلس عراق گفت: «وی و دیگر سران در داخل کشور خود را رهبر می‌خوانند اما در بیرون از کشور از دیگران دستور می‌گیرند و خاضعانه عمل می‌کنند. آنچه درباره اینکه آنان در راستای منافع کشور با یکدیگر ائتلاف کرده‌اند مطرح می‌شود تماماً یاوه است و همه‌چیز از پیش طراحی‌شده بود و الحلبوسی به کشورهایی رفت و همه‌چیز را با هم هماهنگ کردند. این پروژه بزرگ‌تر از سیاستمداران اهل سنت است و پروژه‌ای است که «انگلستان و کشورهای شورای همکاری و ترکیه» تنظیم کرده‌اند و طرف‌های دیگری هم در آن حضور دارند»؛ بنابراین آنچه مشخص است آن است که در آینده گرایش منطقه‌ای عراق احتمالا به‌سوی کشورهای عربی منطقه و پیشبرد پروژه‌هایی مانند «پروژه شام» از یک‌سو و گرایش به‌سوی ترکیه و آمریکا، از سوی دیگر خواهد بود.
[1]. Louisa Loveluck and Mustafa Salim,Former U.S. foe likely to emerge as kingmaker in Iraqi election — with tacit American backing,
منبع: شورای راهبردی روابط خارجی
نظر شما