آینده تنش‌های هند و پاکستان
آینده تنش‌های هند و پاکستان
یکشنبه 23 آبان 1395
از زمانی‌که انگلیسی‌ها در سال 1947 از شبه‌قاره هند عقب‌نشینی کردند و دو کشور پاکستان و هندوستان شکل گرفت، تاکنون سه بار بر سر مالکیت تاریخی کشمیر جنگ درگرفته است. گروه‌هایی مانند لشکر طیبه، جیش المحمد، حزب المجاهدین نیز تنش‌ها را در کشمیر تشدید کرده‌اند. در چند سال گذشته، تلاش هند برای احداث 32 سد در مسیر رودهایی که به پاکستان منتهی می‌شود دور تازه‌ای از تنش را در روابط پاکستان و هند ایجاد کرده است. گفتگوی زیر به‌منظور بررسی دور تازه تنش‌ها بین دهلی‌نو و اسلام‌آباد صورت گرفته است.
چه عواملی بر درگیری هند و پاکستان در سال‌های اخیر نقش داشته‌اند؟
دو مسئله وجود دارد، نخست اختلافات تاریخی بین هند و پاکستان از سال 1947 بر سر مالکیت کشمیر قابل توجه است. در فرایند جدایی دو کشور ترتیباتی که اکثریت مسلمان‌نشین به پاکستان بپیوندند درمورد کشمیر عملیاتی نشد؛ لذا کشمیر بحث اصلی اختلافات بین دو کشور است. اما درطی سال‌های گذشته به‌خصوص یک سال اخیر هندی‌ها مدعی هستند که گروه‌های رادیکال اسلامی (که به‌دنبال تجزیه کشمیر از هندوستان و احتمالاً الحاق آن به پاکستان هستند) مورد حمایت آ.اس.ای (آژانس اطلاعات محرمانه ارتش پاکستان) قرار گرفته‌اند و این امر سبب شده که هر زمانی زمینه مذاکرات بین دو کشور فراهم می‌شود، برخی از گروه‌ها دست به عملیات‌هایی زده و شرایطی را در داخل هند به‌وجود می‌آورند که مذاکرات صلح یا برگزار نشود یا با شکست مواجه شود. درمقابل، پاکستانی‌ها مدعی هستند که هیچ نوع حمایتی از گروه‌های رادیکال کشمیری یا هندی صورت نداده و این امر را مشکل داخلی هند که باید خود این کشور آن را حل نماید می‌دانند. درواقع می‌توان گفت، اختلاف‌نظر دو کشور در یک سال گذشته تشدید شده است.
دو مسئله وجود دارد، نخست اختلافات تاریخی بین هند و پاکستان از سال 1947 بر سر مالکیت کشمیر قابل توجه است. در فرایند جدایی دو کشور ترتیباتی که اکثریت مسلمان‌نشین به پاکستان بپیوندند درمورد کشمیر عملیاتی نشد؛ لذا کشمیر بحث اصلی اختلافات بین دو کشور است. اما درطی سال‌های گذشته به‌خصوص یک سال اخیر هندی‌ها مدعی هستند که گروه‌های رادیکال اسلامی (که به‌دنبال تجزیه کشمیر از هندوستان و احتمالاً الحاق آن به پاکستان هستند) مورد حمایت آ.اس.ای (آژانس اطلاعات محرمانه ارتش پاکستان) قرار گرفته‌اند و این امر سبب شده که هر زمانی زمینه مذاکرات بین دو کشور فراهم می‌شود، برخی از گروه‌ها دست به عملیات‌هایی زده و شرایطی را در داخل هند به‌وجود می‌آورند که مذاکرات صلح یا برگزار نشود یا با شکست مواجه شود. درمقابل، پاکستانی‌ها مدعی هستند که هیچ نوع حمایتی از گروه‌های رادیکال کشمیری یا هندی صورت نداده و این امر را مشکل داخلی هند که باید خود این کشور آن را حل نماید می‌دانند. درواقع می‌توان گفت، اختلاف‌نظر دو کشور در یک سال گذشته تشدید شده است.
تا چه حدی بحث کریدور چین ـ پاکستان می‌تواند در تنش‌های رو به افزایش اخیر مورد توجه باشد؟
این موضوع بی‌تأثیر نیست. چینی‌ها قرار است که حدود 46 میلیارد دلار طی سال‌های آینده در پاکستان سرمایه‌گذاری کنند. این پروژه ایالت سینک کیانگ را به بندر گوادر وصل می‌کند. درمقابل، هندی‌ها درحال سرمایه‌گذاری در چابهار هستند. رقابت چین و هند واقعیتی است که نمی‌توان آن را انکار کرد، اما تنش بین چین و پاکستان در خط حائل با کشمیر چندان ارتباطی با این موضوع ندارد. آنچه تنش‌های سیاسی و نظامی را در حد برخورد بین نیروهای نظامی دو کشور پیش آورده است نقش جیش المحمد است. درواقع آنها عملیاتی را علیه یک پادگان صورت دادند که بر اثر آن شمار زیادی از سربازان هندی کشته شدند. بعد از این اقدام، تنش‌ها در مناسبات هند و پاکستان افزایش یافت؛ به‌طوری‌که ارتش هند درحال‌حاضر دستور داده است که مناطق مرزی از افراد غیرنظامی تخلیه شوند و در این مناطق نیرو مستقر کرده است. این امر باعث شده است تا امکان برخورد میان دو طرف ایجاد گردد. چنانچه اخیراً نیز توپخانه‌های دو کشور فعال بوده است.
این موضوع بی‌تأثیر نیست. چینی‌ها قرار است که حدود 46 میلیارد دلار طی سال‌های آینده در پاکستان سرمایه‌گذاری کنند. این پروژه ایالت سینک کیانگ را به بندر گوادر وصل می‌کند. درمقابل، هندی‌ها درحال سرمایه‌گذاری در چابهار هستند. رقابت چین و هند واقعیتی است که نمی‌توان آن را انکار کرد، اما تنش بین چین و پاکستان در خط حائل با کشمیر چندان ارتباطی با این موضوع ندارد. آنچه تنش‌های سیاسی و نظامی را در حد برخورد بین نیروهای نظامی دو کشور پیش آورده است نقش جیش المحمد است. درواقع آنها عملیاتی را علیه یک پادگان صورت دادند که بر اثر آن شمار زیادی از سربازان هندی کشته شدند. بعد از این اقدام، تنش‌ها در مناسبات هند و پاکستان افزایش یافت؛ به‌طوری‌که ارتش هند درحال‌حاضر دستور داده است که مناطق مرزی از افراد غیرنظامی تخلیه شوند و در این مناطق نیرو مستقر کرده است. این امر باعث شده است تا امکان برخورد میان دو طرف ایجاد گردد. چنانچه اخیراً نیز توپخانه‌های دو کشور فعال بوده است.
تنش‌های آبی در اختلافات کنونی تا چه حدی بر دامنه تنش‌ها افزوده است؟
ازنظر جغرافیایی، رودخانه‌های بزرگ یا از کشمیر به هند یا چین می‌روند و یا از منطقه هیمالیا سرچشمه و از کشمیر می‌گذرند. دو رودخانه بزرگ به طرف پاکستان می‌آیند که مهم‌ترین آنها رودخانه سند است. حیات آبی و زیست مردم پاکستان به رودخانه‌های سند و پنجاب وابسته است که این دو رودخانه از منطقه کشمیر عبور می‌کنند و به طرف پاکستان می‌آیند. اخیراً هندی‌ها تصمیم به سدسازی بر روی این رودخانه‌ها گرفته‌اند تا جلو ورود آب را به پاکستان بگیرند. این مشکل بسیار بزرگی است که در مناسبات دو کشور تأثیر خواهد داشت، حتی ممکن است به جنگ بکشد. پاکستانی‌ها تأکید کرده‌اند که اگر هندی‌ها به قرارداد 1965 (که دو کشور امضا کرده‌اند) متعهد باقی نمانند، ممکن است بر سر آب درگیری پیش آید.
ازنظر جغرافیایی، رودخانه‌های بزرگ یا از کشمیر به هند یا چین می‌روند و یا از منطقه هیمالیا سرچشمه و از کشمیر می‌گذرند. دو رودخانه بزرگ به طرف پاکستان می‌آیند که مهم‌ترین آنها رودخانه سند است. حیات آبی و زیست مردم پاکستان به رودخانه‌های سند و پنجاب وابسته است که این دو رودخانه از منطقه کشمیر عبور می‌کنند و به طرف پاکستان می‌آیند. اخیراً هندی‌ها تصمیم به سدسازی بر روی این رودخانه‌ها گرفته‌اند تا جلو ورود آب را به پاکستان بگیرند. این مشکل بسیار بزرگی است که در مناسبات دو کشور تأثیر خواهد داشت، حتی ممکن است به جنگ بکشد. پاکستانی‌ها تأکید کرده‌اند که اگر هندی‌ها به قرارداد 1965 (که دو کشور امضا کرده‌اند) متعهد باقی نمانند، ممکن است بر سر آب درگیری پیش آید.
با درنظر داشتن رزمایش‌های اخیر روسیه با دو کشور هند و پاکستان و نوع نگاه آمریکایی‌ها به هند و پاکستان، نقش بازیگران خارجی در افزایش تنش بین دو کشور تا چه حدی بوده است؟
حقیقت این است که پاکستان، جایگاهی را که در دوران جنگ سرد نزد آمریکایی‌ها داشت، ندارد و شرایط تغییر کرده است. ارتباطات هندوستان در دوران جنگ سرد با روسیه و اتحادیه جماهیر شوروی سابق نیز تغییر کرده است، اما واقعیتی وجود دارد و آن این است که هندوستان درحال‌حاضر در تمامی زمینه‌ها نسبت به پاکستان جلو افتاده است. به‌عبارتی رشد، توسعه اقتصادی، سیاسی و موقعیت جهانی و منطقه‌ای هند با پاکستان، قابل قیاس نیست. بنابراین، هند هنوز این قدرت را دارد که نوعی توازن در مناسبات خود با قدرت‌های بزرگ ایجاد کند، اما متأسفانه پاکستان، تا حد زیادی موقعیت خود را ازدست داده است و دراین‌رابطه در موضع ضعف قرار دارد؛ لذا می‌توان تصور کرد که نوعی رقابت میان آمریکایی‌ها، روسیه و چین بر سر نفوذ در پاکستان وجود دارد، در این شرایط وضعیت هند تاحدی متفاوت‌تر است به‌طوری‌که همه کشورها سعی می‌کنند با هند ارتباطات نزدیکی داشته باشند، حتی چین که نود هزار کیلومتر با هند اختلاف ارضی دارد، سعی می‌کند ازطریق گسترش روابط اقتصادی و سیاسی این مشکلات را کاهش دهد؛ هرچند با هند رقابت نیز دارد.
حقیقت این است که درحال‌حاضر شرایط چندان مساعد نیست و نمی‌توان گفت این دو کشور در چه مسیری حرکت می‌کنند؛ اما هر دو کشور سلاح هسته‌ای دراختیار دارند و جنگ بین دو کشور می‌تواند به سلاح هسته‌ای کشیده شود و هر کشوری که در آستانه شکست قرار گیرد، ممکن است از این سلاح استفاده کند. درنتیجه به نظر من، دو کشور جنگ را از دستور کار خارج کرده‌اند، اما رقابت‌های آنها در نوعی جنگ نیابتی ازطریق حمایت از گروه‌های ضد دو کشور، ادامه پیدا خواهد کرد. در این میان، نفوذ هند در افغانستان برای پاکستان بسیار نگران‌کننده است و پاکستان احساس می‌کند که از دو سو ازطرف هند در محاصره قرار گرفته است. این احساس محاصره‌شدگی هم مقداری شرایط را نامساعد کرده است. درمجموع، دو کشور سعی می‌کنند، درعین اینکه به سوی جنگ تمام‌عیار نروند به‌نوعی درگیر جنگی نیابتی شوند. صلح و ثبات نیز در این منطقه به‌سادگی در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نخواهد بود.
نظر شما