لیبی و استراتژی بازوهای متعدد داعش


لیبی و استراتژی بازوهای متعدد داعش
 
شنبه 14 فروردین 1395
 

پس از شروع ناآرامی­ها در لیبی و سرنگونی رژیم معمر قذافی، فضای بی­ثباتی و هرج و مرج بر این کشور حاکم شد، در آن زمان دولت ضعیف لیبی در حال تقسیم شدن بین دو نهاد بود: یک دولت اسلام‌گرا در طرابلس و یک دولت سکولار در طبرق.

چنین فضایی فرصت ایده­آلی را برای شکل­گیری و رشد گروه­های اسلام­گرای افراطی و تروریستی فراهم ساخت. از همین­رو، گروه تروریستی داعش با بهره­برداری از خلاء امنیتی و سیاسی لیبی به منظور گسترش فعالیت خود و ایجاد پایگاه­های جدید در شمال آفریقا، به این کشور نفوذ کرده است.

نفوذ داعش در لیبی بر اساس یک استراتژی و برنامه سازماندهی شده و منظم صورت گرفته است. در حقیقت، افزایش حملات هوایی و زمینی به مناطق تحت تصرف داعش در سوریه و عراق، موجب تضعیف این گروه در این دو کشور شده است. به همین دلیل داعش بدون چشم‌پوشی از عراق و شام به عنوان مرکز خلافت خود به توسعه و گسترش بازوهای خود از طریق تأسیس استراتژی «بازوهای متعدد» دست زده است. این استراتژی می‌طلبد که خاستگاه‌هایی در اختیار این گروه تروریستی باشد تا از طریق آنها محوریت تحرک در سایر کشورها صورت گیرد.

در این میان، داعش لیبی را فضای مناسبی می‌داند که مانند عراق می‌تواند از آن به نفع خود بهره‌برداری کند. از همین­رو، توسعه داعش در این کشور برای تحقق دو هدف اساسی دنبال می‌شود: نخست اینکه لیبی به خاستگاه بازوی خلافت داعش در شمال آفریقا یا مغرب اسلامی تبدیل شود و دوم اینکه عاملی برای تفرقه و تجزیه نیروهای ائتلاف بین‌المللی از طریق توسعه جغرافیایی فعالیت‌های داعش فراهم شده و فشارها از عراق و شام کاسته شود.

بر اساس نظریه «بازوهای متعدد»، تحرک باید در چندین منطقه به صورت موازی پیگیری شود، هدف از این اقدامات موازی، هم‌پوشانی تحولات آنها و ممانعت از تمرکز هر تلاش نظامی در یک جبهه واحد بر ضد این تروریست‌ها است. به ‌این ‌ترتیب، هر جبهه به صورت مستقل عامل فشار به نفع جبهه دیگر خواهد بود.

در همین راستا، ابوبکر البغدادی، خلیفه خودخوانده داعش در نوامبر 2014، فرستادگانی را از سوریه به لیبی اعزام کرد تا اتحاد رسمی با خلیفه را اعلام کنند. به دنبال این امر، شاخه لیبیایی داعش در سه ولایت مجزا یعنی برقه در شرق، طرابلس در غرب و فزان در جنوب اعلام موجودیت کرد.

با شکل­گیری بازوی داعش در لیبی، بسیاری از طرفداران این گروه در کشورهای عربی قاره آفریقا همچون مصر، لیبی و سودان به لیبی آمدند. مجلس شورای جوانان اسلام در شهر درنه، شاخه درنه انصار الشریعه و شاخه سرت انصار الشریعه نیز از گروه‌‌های مهم هستند که به داعش پیوسته‌­اند.

به هر ترتیب، داعش پس از اعلام موجودیت در لیبی پیشروی­های خود را شروع کرد و در شمال شرق این کشور بر «درنه» تسلط پیدا کرد. گروه داعش همچنین بر شهر «سرت»، زادگاه معمر قذافی، مسلط شده است. نیروهای داعش در مناطق دیگر لیبی همچون «مصراته»، «بنغازی» و «طرابلس» نیز به صورت پراکنده حضور دارند.

مساحت گسترده لیبی در مقایسه با مساحت عراق و سوریه برای داعش جذابیت بیشتری دارد. لیبی از شمال به دریای مدیترانه و آب‌های آزاد راه دارد و این امر هدف داعش جهت ارتباط با جهان آزاد و خروج از انزوا را محقق می‏کند. به علاوه، لیبی به دلایلی از جمله، مناطق کوهستانی و جنگلی برای استقرار، آموزش و در امان ماندن از عملیات هوایی مخالفان؛ اتصال صحرای لیبی به صحرای آفریقا و همسایگی آن با شش کشور آفریقایی؛ غنی بودن کشور به لحاظ نفت و منابع معدنی؛ برای داعش جذابیت زیادی دارد. از همین‌رو داعش، لیبی را مناسب‌ترین مکان برای ادامه خلافت خود می‌داند.

داعش همچنین در تلاش است که شهر سرت را به مقر اصلی و پایتخت خلافت خود به جای رقه و موصل تبدیل کند. در همین راستا، ابوبکر بغدادی سرکرده داعش افرادی را از عراق و سوریه به شهر سرت فرستاده است، تا امور سیطره کامل داعشی‌ها بر سرت را ساماندهی و تسریع کند.

در این میان، چند عامل موجب شده است که داعش شهر سرت را به پایتخت خلافت یا بازوی خود انتخاب کند. از لحاظ جغرافیایی این شهر در مرکز سواحل لیبی قرار دارد و بر همه سواحل این کشور مشرف است و تا نزدیکی عمق آفریقا به سمت مصر و عمق مغرب عربی به سمت الجزایر از طریق تونس امتداد می­یابد. از لحاظ اقتصادی نیز سرت و اطراف آن سرشار از منابع نفتی است و این منطقه ساحلی به داعش این امکان را می‌دهد که از بندرهای آن نفت را به طور قاچاقی صادر کند. از سوی دیگر امکانات زراعی سرت به داعش امکان خودکفایی می­دهد. اتحاد قبایل طرفدار قذافی در سرت با داعش نیز عامل مهمی در انتخاب شهر سرت به عنوان پایتخت خلافت در لیبی بوده است.

به طور کلی، جغرافیای سرت، منابع مالی و اقتصادی و نیروی انسانی سرت، عواملی هستند که به داعش این امکان را می‌دهد که سرت را به جای رقه و موصل به پایتختی برای خود تبدیل کند. از سوی دیگر سرت و به طور کلی لیبی به پایگاهی برای حمله به کشورهای همسایه و برهم زدن ثبات و امنیت کشورهایی مانند تونس، مصر و الجزایر تبدیل می‌شود. همچنین سرت آنچه را که رقه یا موصل برای داعش فراهم نکرده بود، فراهم می‌کند و آن هم نزدیکی به اروپا است.

نزدیکی جغرافیایی میان کشورهای اروپایی و لیبی موجب شده تا مقامات اروپایی از تهدیدات تروریستی به شدت در هراس باشند. تروریست‌های داعش اکنون در ۳۵۰ کیلومتری اروپا قرار دارند و به­راحتی می‌توانند از شهر «سرت» خود را به اروپا برسانند. علاوه بر خطر تهدیدات تروریستی برای کشورهای اروپایی، این کشورها با بحران مهاجرت‌های غیرقانونی از لیبی به خاک خود نیز مواجه هستند. به همین دلیل اخیراً آمریکا و کشورهای اروپایی بویژه ایتالیا، فرانسه و انگلستان اقدامات متعددی را از جمله آموزش نیروهای نظامی لیبی، مشاوره و جمع‌‌آوری اطلاعات به منظور مقابله با گروه تروریستی داعش در لیبی تدارک دیده‌اند. البته این اقدامات در جهت برقراری امنیت و ثبات در لیبی نیست، بلکه برای از بین بردن تهدیدات داعش و افزایش نگرانی آنها در مورد تسلط داعش بر هلال نفتی لیبی صورت می­گیرد.