آمریکای لاتین می‌خواهد جنگ اوکراین پایان یابد!
محکوم کردن حمله روسیه به اوکراین، مخالفت با تحریم‌های غرب علیه مسکو و عدم ارسال تسلیحات به اوکراین از اصرار آمریکای لاتین به حفظ بی‌طرفی و تاکید بر حل‌وفصل این مناقشه از طریق مذاکرات صلح حکایت دارد.
با کمی شناخت از آمریکای لاتین، شاید هیچ اصلی مقدس‌تر از حاکمیت را نتوان در مردم این گستره پهناور شناسایی کرد؛ برای جغرافیایی که از خشکی چسبیده به آمریکای شمالی تا جنوبی‌ترین سرزمین‌های آمریکای جنوبی را شامل می‌شود، حتی دیدگاه‌های ایدئولوژیک بسیار متفاوت، بر قداست اصل حاکمیت در نگاه ساکنان این سرزمین خدشه‌ای وارد نمی‌کند؛ صحبت از آمریکای لاتین، صحبت از منطقه‌ای است که در نخستین سال‌های قرن نوزدهم، خود را از سلطه استعمار اسپانیا رها کرد و در بخش اعظمی از قرن حاضر علیه مداخله‌های آمریکا جنگیده است.
از واپسین روزهای فوریه سال گذشته میلادی (۲۰۲۲) که سخنرانی غیرمنتظره رئیس‌جمهوری روسیه به صورت رسمی از آغاز جنگ اوکراین خبر داد و جهان میخکوب این بزرگ‌ترین نمایش بحران بین‌المللی از زمان جنگ جهانی دوم شد، آمریکای لاتین نیز به تماشای این رقابت نشسته است.
آمریکای لاتین در فاصله بیش از ۱۰ هزار کیلومتری از کانون درگیری‌ها، بمباران‌ها و سنگرها قرار دارد اما از آتش جنگ، در امان نبوده، نیست و نخواهد بود. از پیامدهای درگیری میان مسکو و کی‌یف بر جیب آمریکای لاتینی‌ها، کوچک شدن سفره و وعده‌های غذایی بدون نان که بگذریم، عدم حرف‌شنوی منطقه از فرامین آمریکا و متحدانش، از نامطلوب‌ترین‌های این جنگ برای غربی‌ها بوده است.
پس از مواضع ناهمگون دولت‌های آمریکای لاتین در روزهای ابتدایی شروع جنگ، له و علیه مسکو، پاسخ برزیل، آرژانتین و کلمبیا به درخواست اخیر آلمان، آمریکا و فرانسه برای ارسال تسلیحات به اوکراین، روشن بود: از سلاح خبری نیست!
برزیل، آرژانتین، کلمبیا و مکزیک برخی از کشورهایی هستند که از تحویل سلاح به اوکراین در چارچوب جنگ این کشور با روسیه امتناع کرده‌اند. شیلی اگر چه تا کنون به صورت مستقیم اظهار نظری در این مورد نکرده است اما به تعویق انداختن دیدار گابریل بوریک رئیس‌جمهوری این کشور با ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهوری اوکراین، می‌تواند نشانه‌ای از تبعیت شیلی از کشورهای همسایه‌اش باشد.
لولا داسیلوا که چند ماهی است که از راه رسیده و سکان ریاست جمهوری برزیل را به عهده گرفته است، تا کنون موضع روشنی در قبال جنگ اوکراین اتخاذ کرده است. وی به تازگی در دیدار با جو بایدن رئیس‌جمهوری آمریکا همان پیشنهادی را مطرح کرد که در دیدار با اولاف شولتس صدراعظم آلمان و امانوئل مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه عنوان کرد و احتمالا در دیدار با سایر مقام‌های جهان تکرار خواهد کرد: پیشنهاد ایجاد گروهی از کشورها برای مذاکره صلح میان روسیه و اوکراین.
آنچه تا کنون از داسیلوا شنیده‌ایم، حفظ موضعی بی‌طرفانه و به دور از جانبداری از اوکراین یا روسیه است اما می‌توان پیش‌بینی کرد که سفر سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه به برزیل در آوریل آینده در تصمیم‌گیری نهایی داسیلوا تاثیرگذار باشد.
آمریکای لاتین همزمان با اینکه می‌خواهد جنگ اوکراین پایان یابد، غول‌های منطقه مانند برزیل، مکزیک و آرژانتین به روابط تجاری خود با مسکو ادامه می‌دهند. آمریکای لاتین اگر چه از مهم‌ترین قطعنامه‌هایی که در مجمع عمومی سازمان ملل علیه جنگ به رای گذاشته است، حمایت کرده‌اند اما پشت اتحادیه اروپا و واشنگتن در وضع تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه را خالی کرده‌اند.
نکته حائز اهمیت اینکه اگر چه همه کشورهای آمریکای لاتین در مورد مناقشه اوکراین موضع یکسانی ندارند، اما موضع برزیل در قبال این جنگ می‌تواند راهنما و سرمشقی برای سایر کشورهای منطقه باشد.
موضع بی‌طرفی و اجتناب از جانبداری، مسئله‌ای است که اصلا به مذاق رهبران غربی خوش نیامده و از هیچ تلاشی برای تغییر این رویه و فشار بر کشورهای آمریکای لاتین دریغ نمی‌کنند. در چنین شرایطی، اتحاد کشورهای منطقه در دفاع از موضع خود نقش سازنده‌ای دارد. در این میان، سازوکار مرکوسور (بازار مشترک کشورهای آمریکای جنوبی)، می‌تواند به عنوان بستری برای تنظیم مواضع در مورد مسائل امنیتی بین‌المللی تاثیرگذار باشد. چگونگی عملکرد این اتحادیه و یا سایر همکاری‌های منطقه‌ای اگر چه چندان روشن و مشخص نیست اما دولت برزیل به ریاست لولا داسیلوا در شکل‌دهی به رفتار کشورهای آمریکای لاتین در قبال جنگ اوکراین با احترام به حاکمیت اوکراین بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
نظر شما