نخست‌وزیر انگلیس اخیراً با ارسال نامه‌ای به «دونالد توسک»، رئیس شورای اروپا، به‌صورت رسمی فرایند خروج انگلستان از اتحادیه اروپا را آغاز نمود. در این چهارچوب یکی از پرسش‌هایی که می‌تواند مطرح باشد آن است که برگ‌های برنده انگلستان در مذاکرات خروج با طرف اروپایی چه خواهد بود؟ آیا تأکید و تمرکز انگلستان بر جایگزین‌های تجاری اتحادیه اروپا چون آمریکا خواهد بود و یا بر توانایی‌های نظامی و امنیتی این کشور به‌عنوان بازیگری امنیت‌ساز برای اروپا؟ به‌نظر می‌سد، تأکید بر نقش بازیگر امنیت ساز برای اروپا و استفاده از برگ برنده توانایی‌های نظامی و امنیتی انگلستان برای تأثیرگذاری بر مذاکرات خروج، واقع‌گرایانه‌تر از تمرکز بر توانایی‌های اقتصادی و جایگزین‌های تجاری اتحادیه اروپا برای انگلستان باشد.

یکی از جاه‌‌طلبی‌های مهمی که دولت جدید انگلستان بر آن تأکید می‌کند، چشم‌انداز یک «بریتانیای جهانی» خارج از اتحادیه اروپاست. چشم‌اندازی که بر مسئولیت پادشاهی انگلستان به‌عنوان قدرتی اقتصادی و امنیتی در عرصه جهانی تاکید می‌کند. باوجوداین، به‌نظر می‌رسد مقامات انگلیسی خود واقفند که تحقق ایده «بریتانیای جهانی» خارج از اتحادیه اروپا در حوزه اقتصادی و تجاری در طول مدت مذاکرات خروج به دور از واقعیت است. به‌عنوان مثال، مهم‌ترین مانع به سرانجام رساندن یک پیمان تجاری سودمند با آمریکا برای انگلستان، قرار گرفتن این کشور در موقعیت ضعف پسا برگزیت است. این مسئله از آنجا اهمیت می‌یابد که اساسی‌ترین ارکان دکترین ترامپ به‌عنوان طرف دیگر این پیمان، «ملی‌گرایی با عنوان اول آمریکا» و «ناسیونالیسم اقتصادی» است. چالش بعدی، زمان‌بر بودن نهایی شدن و اجرایی شدن پیمان تجاری دوجانبه است. دیگر آنکه حتی اگر این مذاکرات به سرعت آغاز شود، در این مورد که این مذاکرات بتواند تأثیر قابل توجهی بر جابجایی شرکت‌های خارجی از داخل انگلستان به اروپا بر جای بگذارد، ابهامات زیادی وجود دارد. مسئله قابل تامل دیگر، مقایسه حجم مبادلات تجاری انگلستان با اتحادیه اروپا و آمریکاست. «در سال 2014، انگلستان بیش از 231 میلیارد دلار به کشورهای عضو اتحادیه اروپا کالا صادر کرده است که بیش از 55 درصد کل صادرات این کشور را شامل می‌شده است. در همین سال انگلستان بیش از 54 میلیارد دلار کالا به آمریکا صادر کرده است که سیزده درصد از کل صادرات این کشور را در بر می‌گرفته است. براساس این آمار، صادرات انگلستان به آمریکا تقریبا یک چهارم صادرات این کشور به اتحادیه اروپا بوده است. برای آمریکا نیز انگلستان شریک تجاری کوچکی محسوب می‌شود. در روابط تجاری آمریکا با 43 اقتصاد بزرگ دنیا، سهم صادرات به انگلستان، تنها نزدیک به پنج درصد است، حال آنکه سهم بقیه کشورهای عضو اتحادیه اروپا نزدیک به 21 درصد است». (Biondi, 2017) این آمار خود گواه آن است که با وجود اهمیت غیرقابل انکار ایجاد روابط تجاری و اقتصادی راهبردی با آمریکا برای انگلستان پسا برگزیت، با توجه به اینکه ظاهرا انگلستان «خروج سخت» از اتحادیه اروپا را انتخاب کرده است، خلاء بازار واحد پانصد میلیون نفری اتحادیه اروپا با روابط ویژه اقتصادی با آمریکا پر نخواهد شد. نکته آخر اینکه کشورهایی چون آمریکا پیش از عملیاتی شدن هرگونه معاهده تجاری با انگلستان، در انتظار نتایج مذاکرات خروج و نحوه تعاملات آتی انگلستان و اتحادیه اروپا باقی خواهند ماند.

در این نگاه، تنها حوزه‌ای که می‌تواند تقویت‌کننده چشم‌انداز «بریتانیای جهانی» حتی در دوران مذاکرات خروج باشد حوزه‌های امنیتی و نظامی و تمرکز بر نقاط قوت انگلستان به‌عنوان بازیگری امنیتی است. بدیهی است در دوران فقدان اعتماد نسبت به نقش امنیت‌ساز آمریکا در اروپا، با توجه به جایگاه قابل‌توجه انگلستان در نهادهای امنیتی اروپایی و یوروآتلانتیکی چون یوروپل و همچنین ناتو، نقش انگلستان در امنیت‌سازی به‌ویژه در حوزه اروپای شرقی؛ مدیریت بحران پناه جویی؛ مقابله با تروریسم و همکاری‌های دفاعی دوجانبه با شرکای اتحادیه اروپا برجسته خواهد شد. برای مثال به‌نظر می‌رسد، افزایش نگرانی اروپا از کنش‌های اروپایی روسیه بر مذاکرات خروج انگلستان نیز اثر بگذارد. در این نگاه کشورهای اروپای شرقی و مرکزی عضو اتحادیه اروپا تاکنون مخالف هرگونه گزینه‌ای بودند که در چهارچوب آن دستیابی انگلستان به بازار واحد بدون انعطاف این کشور در برابر ورود مهاجران اروپایی تسهیل شود. با‌این‌حال، به‌نظر می رسد نیاز کشورهای اروپای شرقی و مرکزی و سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپا به استفاده از ظرفیت های امنیتی و نظامی قابل توجه انگلستان، موجب انعطاف بیشتر آنها در مذاکرات خروج شود. در نامه خانم «می» به دونالد توسک، رئیس شورای اتحادیه اروپا نیز نشانه‌هایی از استفاده از نقش انگلستان به‌عنوان بازیگری امنیتی قابل مشاهده است. در این نامه آمده است که شکست در توافق همکاری با اتحادیه اروپا می‌تواند موجبات تضعیف همکاری دوجانبه در مبارزه با جرم و جنایت و تروریسم را فراهم آورد. واژگانی که البته با واکنش منفی مقامات اروپایی مواجه شد و مصداقی از باج‌خواهی مقامات انگلیسی معرفی شد.
 

منابع
 

- Biondi, Fillppo, 2017, Trade flows between the US, UK and EU27: what goes where? Bruegel, JANUARY 27, in:  bruegel.org/2017/01/trade-flows-between-the-us-uk-and-eu27-what-goes-where/