گفتگوهای راهبردی آمریکا و عراق؛
اهداف، چالش‌ها و چشم‌انداز پیش رو
ترور سردار سلیمانی، فرمانده سپاه قدس و ابومهدی المهندس، فرمانده حشدالشعبی، درنتیجه حمله پهپادی آمریکا در بغداد، روابط عراق و آمریکا را به میزان زیادی خدشه‌دار کرد. اما با توجه به اهمیتی که عراق برای اهداف راهبردی آمریکا در منطقه دارد، آمریکا پیشنهاد گفتگوهای راهبردی با این کشور را بر مبنای توافق استراتژیک سال 2008 میان دو طرف مطرح نمود. هدف آمریکا از انجام گفتگوهای راهبردی، بازبینی کامل روابط بغداد-واشنگتن است، به‌گونه‌ای که این گفتگوها تمام موارد استراتژیک میان دو کشور را شامل شود و در مورد آینده حضور نیروهای آمریکایی در این کشور تصمیم‌گیری شود. همچنین هر نتیجه‌ای که از گفتگوهای راهبردی حاصل شود، بر روند کار ائتلاف تحت رهبری آمریکا و نحوه همکاری این ائتلاف با دولت عراق تأثیر می‌گذارد.
ایالات‌متحده با پیشنهاد گفتگوهای راهبردی اهداف و منافع زیر را دنبال می‌کند:
- آمریکا از سال 2003 تاکنون هزینه‌های زیادی صرف کرده تا عراق را به متحدی برای غرب تبدیل کند و لذا همچنان پیگیر تحقق این هدف است.
- ایالات‌متحده به دنبال این است که از طریق ورود به گفتگوهای راهبردی با دولت عراق، دوگانه دولت عراق و گروه‌های شیعی عراق را شکل دهد. در این دوگانه سازی، دولت عراق جدا از گروه‌های حشد الشعبی در نظر گرفته می‌شود.
- آمریکا مدعی است که به دنبال جلوگیری از قدرت گرفتن داعش و مقابله با تروریسم در عراق است.
- آمریکا به دنبال محدود کردن نفوذ ایران و در مقابل تأمین امنیت رژیم صهیونیستی و فراهم کردن زمینه برای نفوذ کشورهایی مانند عربستان در عراق است.
- آمریکا به دنبال نظارت بر و مقابله با اقدامات ایران در منطقه، به‌ویژه در عراق و سوریه است. این اقدام در راستای سیاست فشار حداکثری صورت می‌گیرد.
- آمریکا به دنبال تضمین تداوم منافع شرکت‌های این کشور در عراق به‌ویژه در بخش نفت است.
ایالات‌متحده از زمان اشغال عراق در سال 2003، تاکنون در پی اهداف و منافع خود در عراق در قالب کلی شکل‌دهی به «عراق دموکرات و متحد غرب» بوده است اما شرایط میدانی حاکی از شکست و ناکامی آمریکا است. به این خاطر به نظر می‌رسد گفتگوهای راهبردی آمریکا با عراق با چالش‌های جدی مواجه باشد که در ادامه به آن چالش‌ها پرداخته می‌شود.
ایالات‌متحده از زمان اشغال همواره با جریان‌های سیاسی و حتی نظامی مواجه بوده است که با اشغال عراق توسط آمریکا مخالف بوده‌اند. از همان زمان اشغال، گروه‌های مهمی در میان شیعیان و اهل سنت عراق شکل گرفت که با توسل به جنگ مسلحانه اشغالگری آمریکا را به چالش کشیدند. بر اساس این زمینه تاریخی باید گفت که گفتگوهای جاری موسوم به گفتگوهای راهبردی با چالش‌های ذیل مواجه است:
- وجود و تداوم جریان‌های مخالف اشغال: برخلاف سال‌های نخستین اشغال، امروزه گروه‌ها و جریان‌هایی به‌مراتب منسجم‌تر، سازمان‌یافته‌تر و قوی‌تر در عراق وجود دارد که به‌صراحت با تداوم اشغال عراق و حضور نظامی آمریکا در این کشور مخالف هستند. هرچند همانند سال 2008، برخی گروه‌های سیاسی در عراق از تداوم حضور آمریکا در این کشور حمایت می‌کنند، اما واقعیت این است که جریان‌های مخالف تداوم حضور نظامی آمریکا در عراق مانند حشدالشعبی، کتائب حزب‌الله، کتائب سیدالشهدا، جنبش نجبا و... از حیث سیاسی و نظامی قدرتمندتر هستند.
- حمله به گروه‌ها و رهبران حشد الشعبی عراق: روشن است که بعد از ترور ابوالمهدی مهندس و برخی دیگر از فرماندهان گروه‌های حشداشعبی، کار آمریکا در عراق بسیار دشوارتر شده است. جریان‌های شیعی عراق و افکار عمومی این کشور هرگز ترور ابومهدی و حملات آمریکا به مواضع حشدالشعبی را فراموش نخواهد کرد.
- مورد هدف قرار گرفتن نیروهای نظامی آمریکا: حملات متعدد به نیروهای نظامی آمریکا در عراق سبب شد که این کشور نیروهای خود را از پایگاه‌های کوچک‌تر در سراسر عراق جمع‌آوری کند و در پایگاه‌های بزرگ متمرکز کند. به نظر نمی‌رسد این تغییر تاکتیکی از دامنه حملات به نیروهای نظامی آمریکا بکاهد و لذا این کشور را ناگزیر به خروج از عراق بکند.
چشم‌انداز پیش رو
ایالات‌متحده برای رسیدن به اهداف خود دو ابزار اصلی در اختیار دارد:
اول اینکه آمریکا، برخی جریان‌ها و گروه‌های همسو با منافع خود را تحت‌فشار قرار می‌دهد تا با بهره‌گیری از ظرفیت‌های خود و اختلافات و شکاف‌های داخلی عراق، گروه‌های مخالف آمریکا را تحت‌فشار قرار دهند. نتیجه نهایی این سیاست آمریکا، افزایش تنش میان جریان‌های سیاسی داخل این کشور است.
دوم اینکه از ضعف دولت عراق و وابستگی‌های اقتصادی، سیاسی و نظامی آن در جهت رسیدن به توافق مطلوب استفاده کند. از طرفی دولت عراق تحت‌فشار افکار عمومی و برخی گروه‌های مهم، برای پایان دادن به حضور نظامی آمریکا در عراق است.
لذا با توجه به چالش‌های یادشده به نظر نمی‌رسد که گفتگوهای راهبردی آمریکا و عراق بتواند خیلی زود به نتیجه برسد و با تداوم ناامنی‌های احتمالی برای نیروهای نظامی آمریکا در عراق، شاید واشنگتن ترجیح دهد بدون توافق، حداقل در عرصه نظامی، از عراق عقب‌نشینی کند.
آنچه در این میان اهمیت دارد این است که مقامات جمهوری اسلامی ایران، همه جوانب این مسئله را در نظر بگیرند تا دچار خطای تحلیلی نشوند و از احتمال مذاکرات پشت پرده بین مقامات عراقی و آمریکایی غافل نمانند.
نظر شما