سیاست‌های جمهوری ترکیه در جایگاه یک بازیگر مهم منطقه‌ای که منافع درهم‌تنیده‌ای با مسائل ایران، عراق، سوریه و روسیه ازیک‌سو و ایالات متحده آمریکا، رژیم صهیونیستی، اتحادیه اروپا و کشورهای عرب سنی دارد، در سه سه حوزه: نوع برخورد با تنش آمریکا/ رژیم صهیونیستی با ایران، سرنوشت مناقشه سوریه و موازنه قدرت در عراق برای منطقه و جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت است که شرح مختصری از برآورد سیاست آتی آنکارا در سه حوزه یادشده درپی می‌آید.

 

تنش آمریکا/ رژیم صهیونیستی با ایران

ترکیه با سیاست خارجی اقتصادمحور و مبتنی‌بر منافع سرزمینی خود همواره از تنش ایران با جهان غرب ناخشنود است؛ زیرا این تنش نه‌تنها سودی برای ترکیه ندارد (حتی اگر منجربه تضعیف یا شکست ایران هم بشود) بلکه دولت آنکارا را در پیشبرد اهداف اقتصادی خود ناکام می‌گذارد. بنابراین، همان‌طور که در گذشته نیز شاهد بوده‌ایم اولویت اول ترکیه در میانه دعوای ایران با غربی‌ها تلاش برای تسهیل‌گری حل مسئله یا بی‌طرفی فعالانه خواهد بود و اگر این رویه کارساز نباشد ترکیه برای حفظ منافع سیاسی، اقتصادی و دستاوردهای اجتماعی ـ فرهنگی که بعد از روی‌کار آمدن اسلام‌گرایان حاصل شده حتی ممکن است در صف ایران نیز قرار گیرد؛ صفی که البته در آن روسیه به‌منزله بزرگ‌ترین شریک تجاری ترکیه در منطقه نیز حضور داشته باشد. قرارگیری ترکیه در این جبهه می‌تواند تلاش این کشور برای جلوگیری از تغییر جغرافیای سیاسی خاورمیانه را در هم‌افزایی با ایران، روسیه، عراق و سوریه به نتیجه مطلوب برساند و همچنین اکنون جامعه ترکیه به اندازه‌ای از نظر اجتماعی و فرهنگی پوست انداخته که حفظ ارزش‌های اسلامی و مقابله با هژمونی آمریکا و سیاست‌های امپریالیستی غربی‌ها به‌مثابه یک ارزش و نشانه‌ای از فرزانگی و اصالت ترکی تلقی می‌شود. 

البته درصورت تحقق همه این برآوردها، مناسبات ساختاری و نهادینه‌شده ترکیه با غرب همچنان پایدار خواهد ماند؛ ولی اعتماد متقابل بین دو طرف احیاء نخواهد شد؛ به‌ویژه اینکه در ترکیه اکنون سرمایه اجتماعی و اراده حاکمیت ملی جهان غرب را در جایگاه «دیگری» و «غیر» نشانده است. 

 

سرنوشت مناقشه سوریه

موفقیت ترکیه در عملیات‌های نظامی سپر فرات و شاخه زیتون در شمال سوریه که در ابتدا ارتباط کانتون کُردی عفرین را با دو کانتون جزیره و کوبانی قطع و سپس با تصرف عفرین سد بزرگی بر سر راه شکل‌گیری کریدور کُردی از مرز غرب ایران تا دریای مدیترانه ایجاد کرد، آنکارا را برای تکرار چنین عملیات‌هایی در کانتون‌های شرقی کُردی در شمال سوریه (جزیره و کوبانی) و حتی در شمال‌غرب عراق (سینجار) مشتاق کرده است. درصورت تشدید درگیری‌ها در سایر مناطق سوریه، دولت ترکیه از مشغله افکار عمومی استفاده کرده و با فشار رسانه‌ای خارجی کمتری به اهداف نظامی خود دست پیدا خواهد کرد. البته درصورت توجه اساسی افکار عمومی به عملیات ارتش ترکیه نیز این کشور درصورت عدم واکنش جدی روسیه و آمریکا و نیز هماهنگی محدود با ایران، باز هم به اهداف خود خواهد رسید؛ ولی استراتژی ترکیه در تصرف اراضی شمال سوریه و احیاناً عراق بر دو اصل تلفات کمتر نیروهای خودی و ارائه چهره‌ای غیرخشن و نجات‌دهنده از ارتش خود در بین مردم منطقه است. بنابراین پیروزی نظامی سریع و به هر بهایی مدنظر ترکیه نیست. 

 

موازنه قدرت در عراق

جمهوری ترکیه برخلاف سوریه در عراق نه دست برتر در عرصه میدانی دارد و نه گروه‌های وابسته به این کشور در موازنه قدرت در عراق نقش آنچنانی ندارند. ازاین‌رو، قاعده بازی برای ترکیه در عراق با سوریه متفاوت است؛ اگرچه ترکیه درصورت داشتن دلایل توجیهی کافی ممکن است با تقویت واحدهای نظامی محدود خود در عراق مناطق استراتژیک سینجار و غیره را تصرف کند؛ ولی درنهایت برای پیشگیری اساسی از تهدیدات از ناحیه جغرافیایی عراق، باید با دولت مرکزی عراق همکاری کند و برخلاف سوریه در عراق به‌جای روسیه، بیشتر با ایران هماهنگ شود. بنابراین می‌توان پیش‌بینی کرد که تحرک ترکیه در عراق به گستردگی سوریه نخواهد بود و درجه موفقیتش نیز نسبت به محیط سوریه کمتر خواهد بود.

برآوردهای اجمالی انجام‌شده در سه موضوع بالا درصورتی امکان تحقق خواهند داشت که حزب حاکم ترکیه بتواند در انتخابات قریب‌الوقوع پیروز شود که دراین‌زمینه شواهد پیروزی این حزب بیش از همه به‌چشم می‌خورد.