کتاب آمریکا ۱۰ (ویژه بررسی اسناد استراتژی امنیت ملی آمریکا پس از جنگ سرد)
|
 |
|
چاپ نخست: اردیبهشت ۱۳۹۰ |
|
شابک:-۱۵۲-526-964-978 |
|
قیمت: ۷۳۰۰ تومان |
کتاب آمریکا ۱۰ (ویژه بررسی اسناد استراتژی امنیت ملی آمریکا پس از جنگ سرد)
گردآوری و تدوین: عباس کاردان
انتشارات موسسه ابرار معاصر تهران، کتاب منطقه‌ای
کدبازیابی در کتابخانه دیجیتالی دید: 5621BDD
استراتژی امنیت ملی، نوعی ظرفیت تصمیم‌گیری را در اختیار هر کشوری قرار می‌دهد تا با توجه به الگو قرار دادن آن، رئوس کلی سیاست‌گذاری، تمرکز بر منابع و اهداف کشور را به آن سمت سوق داده و موجب بالفعل شدن قدرت تفکر و اندیشه به قدرت مادی گردد.
در این رابطه، شاید بررسی استراتژی امنیت ملی ایالات متحده به‌عنوان ابرقدرتی که در پی استیلای برتری و نفوذ خود در جهان است، از مهم‌ترین رویکردها در مباحث استراتژیک باشد. با توجه به همین امر و اینکه کشور ما نیز تنها کشوری است که به‌طور جدی هژمونی آمریکا را به چالش کشیده است، لزوم شناخت جهت‌گیری‌های استراتژیک آن در سطح کلان ضروری به‌نظر می‌رسد؛ امری که می‌تواند درک بهتری از تعقیب منافع ملی کشورمان را در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی تأمین نماید.
به هر حال، اگر بخواهیم به‌طور خلاصه سخن از استراتژی امنیت ملی ایالات متحده به میان آوریم، باید بگوییم که این نوع استراتژی علی‌رغم ثابت بودن در اهداف (توانمندی اقتصادی، امنیت فیزیکی و اشاعه ارزش‌های آمریکایی)، با شدت‌های مختلف همواره میان دو رویکرد انزواگرایی و بین‌الملل‌گرایی در نوسان بوده و هر رئیس‌جمهوری تمایل بیشتری را در یکی از این جهات از خود نشان داده است. این تقسیم‌بندی راه مفیدی برای نگاه به راهبرد‌ها و سیاست‌های آمریکا در اختیار پژوهشگران می‌گذارد.
جدای از بحث نظری، ذیل عنوان کلی «استراتژی امنیت ملی ایالات متحده»، اسناد گوناگون و متفاوتی جای می‌گیرند که هریک زوایای مختلفی (نظامی، دفاعی و امنیتی) را مورد توجه قرار می‌دهند، هرچند اکثر آنها با توجه به چهارچوب‌های کلی سند «استراتژی امنیت ملی» به‌عنوان سندی بالادستی، منتشره از سوی رئیس‌جمهور تدوین می‌گردند.
با توجه به این اسناد، کتاب حاضر تلاش دارد در چند بخش، محورهای زیر را مد نظر قرار دهد:
• تبیین شکل کلی اسناد و ساختار آن؛
• شرایط و زمینه‌های داخلی و بین‌المللی که موجب جهت‌گیری خاصی در تنظیم سند شده است؛
• ارتباط اسناد مختلف با یکدیگر؛
• محوریت اصلی اسناد؛
• تحلیل محتوا؛
• ارتباط سند با جمهوری اسلامی ایران و تأثیرگذاری یا تأثیرپذیری اسناد از ایران یا بالعکس؛
• و نهایتا ارائه برآورد و نقد سند از منظر نتایج و پیامدها.
با در نظر گرفتن این محورها، کتاب به‌صورت زیر سامان یافته است:
پیش از ورود به بخش اصلی کتاب، در یک بخش مجزا، نمایی کلی از مباحث مطرح در کتاب و چگونگی سازماندهی آنها آورده شده است که شناختی کلی را در خواننده راجع به این اسناد و ارتباط آنها با یکدیگر ایجاد می‌نماید. در اینجا همچنین واژگان مرتبط از منظر استراتژیست‌های آمریکایی و دولتمردان این کشور تعریف شده و بنیان‌های نظری استراتژی کلان ایالات متحده آورده شده است.
در بخش‌های دوم تا پنجم به ترتیب استراتژی‌های امنیت ملی چهار رئیس‌جمهور آمریکا پس از دوره جنگ سرد یعنی جورج واکر بوش (بوش پدر)، بیل کلینتون، جورج دبلیو بوش و باراک اوباما به‌صورت مجزا مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. از موضوعات تأثیرگذار بر استراتژی‌های این رؤسای‌جمهور می‌توان به پایان یافتن جنگ سرد، حملات یازده سپتامبر و زمین‌گیر شدن ارتش ایالات متحده در کشورهای عراق و افغانستان و مشکلات عظیم اقتصادی اواخر دوران بوش پسر یاد کرد.
بخش ششم، اسناد «برآورد دفاعی چهار ساله» شامل چهار سند در سال‌های 1997، 2001، 2006 و 2010 را تحلیل می‌کند. نتیجه این بررسی نشان خواهد داد که ماهیت و محور اساسی برآوردهای چهار ساله آمریکا، ایجاد تعادل بین دو هدف اصلی است. نخست بهره‌گیری از منابع یک جهان منسجم و هماهنگ (جهانی‌سازی) که به‌زعم آمریکاییان، آزادی و امنیت و خوشبختی را برای آمریکا و دیگر کشورها به بار می‌آورد. دوم اینکه آمریکا بتواند نیروهای بی‌ثبات‌کننده جهانی که مخالف ارزش‌های لیبرال دموکراسی هستند را فرو نشاند.
بخش هفتم پس از بررسی دو سند «استراتژی دفاع ملی» آمریکا در سال‌های 2005 و 2008 که متعلق به دوران جورج بوش پسر هستند، مقایسه‌ای میان استراتژی‌های دفاعی بوش و اوباما ارائه می‌دهد. شاید مهم‌ترین سخن مقاله حاضر این امر باشد که هرچند به‌لحاظ سیاسی تفاوت‌هایی میان این دو دولت دیده می‌شود، ولی در بُعد دفاعی به‌دلیل موضوعیت داشتن امنیت ملی، چندان تفاوتی در اهداف احساس نمی‌شود و اینکه اوباما سعی دارد همان رویه سابق را با ملاحظاتی دیگر طی کند.
بخش هشتم «استراتژی ملی نیروهای مسلح» را مورد توجه قرار می‌دهد. در این رابطه، از سال 1992 تاکنون هشت سند در قبال این راهبرد منتشر شده است که هریک از آنها به‌طور جداگانه مورد توجه قرار خواهند گرفت. پیش از بررسی این اسناد نیز در ابتدا نگاهی به کلیات مرتبط با این اسناد ازجمله الزام قانونی برای تدوین و انتشار آنها و نیز ساختار و چگونگی تدوین داشته و پس از آن استراتژی نظامی در فرهنگ نظامی آمریکا و مؤلفه‌های مختلف آن مورد توجه قرار می‌گیرند. در عین حال، در بررسی هر سند محیط بین‌المللی، زمان انتشار این اسناد و همچنین اهداف، شیوه‌ها و ابزارهای هریک از این استراتژی‌ها نیز مد نظر قرار خواهند گرفت.
در بخش نهم به بررسی استراتژی‌های امنیت ملی شامل اسناد «استراتژی ملی برای امنیت داخلی» و «استراتژی ملی مبارزه با تروریسم» و «برآورد امنیت داخلی چهار ساله» پرداخته می‌شود. آنچه بیش از بقیه مسائل، توجه پژوهشگر را در مورد این اسناد به خود جلب می‌کند، موضوع تروریسم، تهدیدات امنیتی آن و چگونگی مبارزه با این پدیده در راستای امنیت داخلی ایالات متحده می‌باشد که در واقع در کانون توجه این اسناد قرار دارند. از این‌رو، مشخص می‌باشد که در دوران کنونی، سیاست‌های کلان این کشور به‌خصوص در حوزه مسائل امنیتی با توجه به این موضوع شکل می‌گیرد.
بخش دهم و آخرین بخش نیز استراتژی‌های اطلاعاتی مشتمل بر اسناد «استراتژی اطلاعات ملی» (دو سند سال‌های 2005 و 2009) و «برآورد جامعه اطلاعاتی چهار ساله» (سند سال 2009) را مد نظر دارد. نوشتار حاضر اسناد مربوط به استراتژی‌های اطلاعاتی ملی آمریکا را بازتاب تحولات ساختاری جامعه اطلاعاتی در دهه اول قرن بیست‌ویکم معرفی کرده و مهم‌ترین دستاورد آنها را بازتعریف دِگرملی ایالات متحده و حریف اطلاعاتی جامعه اطلاعاتی آمریکا می‌داند.
در این رابطه، شاید بررسی استراتژی امنیت ملی ایالات متحده به‌عنوان ابرقدرتی که در پی استیلای برتری و نفوذ خود در جهان است، از مهم‌ترین رویکردها در مباحث استراتژیک باشد. با توجه به همین امر و اینکه کشور ما نیز تنها کشوری است که به‌طور جدی هژمونی آمریکا را به چالش کشیده است، لزوم شناخت جهت‌گیری‌های استراتژیک آن در سطح کلان ضروری به‌نظر می‌رسد؛ امری که می‌تواند درک بهتری از تعقیب منافع ملی کشورمان را در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی تأمین نماید.
به هر حال، اگر بخواهیم به‌طور خلاصه سخن از استراتژی امنیت ملی ایالات متحده به میان آوریم، باید بگوییم که این نوع استراتژی علی‌رغم ثابت بودن در اهداف (توانمندی اقتصادی، امنیت فیزیکی و اشاعه ارزش‌های آمریکایی)، با شدت‌های مختلف همواره میان دو رویکرد انزواگرایی و بین‌الملل‌گرایی در نوسان بوده و هر رئیس‌جمهوری تمایل بیشتری را در یکی از این جهات از خود نشان داده است. این تقسیم‌بندی راه مفیدی برای نگاه به راهبرد‌ها و سیاست‌های آمریکا در اختیار پژوهشگران می‌گذارد.
جدای از بحث نظری، ذیل عنوان کلی «استراتژی امنیت ملی ایالات متحده»، اسناد گوناگون و متفاوتی جای می‌گیرند که هریک زوایای مختلفی (نظامی، دفاعی و امنیتی) را مورد توجه قرار می‌دهند، هرچند اکثر آنها با توجه به چهارچوب‌های کلی سند «استراتژی امنیت ملی» به‌عنوان سندی بالادستی، منتشره از سوی رئیس‌جمهور تدوین می‌گردند.
با توجه به این اسناد، کتاب حاضر تلاش دارد در چند بخش، محورهای زیر را مد نظر قرار دهد:
• تبیین شکل کلی اسناد و ساختار آن؛
• شرایط و زمینه‌های داخلی و بین‌المللی که موجب جهت‌گیری خاصی در تنظیم سند شده است؛
• ارتباط اسناد مختلف با یکدیگر؛
• محوریت اصلی اسناد؛
• تحلیل محتوا؛
• ارتباط سند با جمهوری اسلامی ایران و تأثیرگذاری یا تأثیرپذیری اسناد از ایران یا بالعکس؛
• و نهایتا ارائه برآورد و نقد سند از منظر نتایج و پیامدها.
با در نظر گرفتن این محورها، کتاب به‌صورت زیر سامان یافته است:
پیش از ورود به بخش اصلی کتاب، در یک بخش مجزا، نمایی کلی از مباحث مطرح در کتاب و چگونگی سازماندهی آنها آورده شده است که شناختی کلی را در خواننده راجع به این اسناد و ارتباط آنها با یکدیگر ایجاد می‌نماید. در اینجا همچنین واژگان مرتبط از منظر استراتژیست‌های آمریکایی و دولتمردان این کشور تعریف شده و بنیان‌های نظری استراتژی کلان ایالات متحده آورده شده است.
در بخش‌های دوم تا پنجم به ترتیب استراتژی‌های امنیت ملی چهار رئیس‌جمهور آمریکا پس از دوره جنگ سرد یعنی جورج واکر بوش (بوش پدر)، بیل کلینتون، جورج دبلیو بوش و باراک اوباما به‌صورت مجزا مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. از موضوعات تأثیرگذار بر استراتژی‌های این رؤسای‌جمهور می‌توان به پایان یافتن جنگ سرد، حملات یازده سپتامبر و زمین‌گیر شدن ارتش ایالات متحده در کشورهای عراق و افغانستان و مشکلات عظیم اقتصادی اواخر دوران بوش پسر یاد کرد.
بخش ششم، اسناد «برآورد دفاعی چهار ساله» شامل چهار سند در سال‌های 1997، 2001، 2006 و 2010 را تحلیل می‌کند. نتیجه این بررسی نشان خواهد داد که ماهیت و محور اساسی برآوردهای چهار ساله آمریکا، ایجاد تعادل بین دو هدف اصلی است. نخست بهره‌گیری از منابع یک جهان منسجم و هماهنگ (جهانی‌سازی) که به‌زعم آمریکاییان، آزادی و امنیت و خوشبختی را برای آمریکا و دیگر کشورها به بار می‌آورد. دوم اینکه آمریکا بتواند نیروهای بی‌ثبات‌کننده جهانی که مخالف ارزش‌های لیبرال دموکراسی هستند را فرو نشاند.
بخش هفتم پس از بررسی دو سند «استراتژی دفاع ملی» آمریکا در سال‌های 2005 و 2008 که متعلق به دوران جورج بوش پسر هستند، مقایسه‌ای میان استراتژی‌های دفاعی بوش و اوباما ارائه می‌دهد. شاید مهم‌ترین سخن مقاله حاضر این امر باشد که هرچند به‌لحاظ سیاسی تفاوت‌هایی میان این دو دولت دیده می‌شود، ولی در بُعد دفاعی به‌دلیل موضوعیت داشتن امنیت ملی، چندان تفاوتی در اهداف احساس نمی‌شود و اینکه اوباما سعی دارد همان رویه سابق را با ملاحظاتی دیگر طی کند.
بخش هشتم «استراتژی ملی نیروهای مسلح» را مورد توجه قرار می‌دهد. در این رابطه، از سال 1992 تاکنون هشت سند در قبال این راهبرد منتشر شده است که هریک از آنها به‌طور جداگانه مورد توجه قرار خواهند گرفت. پیش از بررسی این اسناد نیز در ابتدا نگاهی به کلیات مرتبط با این اسناد ازجمله الزام قانونی برای تدوین و انتشار آنها و نیز ساختار و چگونگی تدوین داشته و پس از آن استراتژی نظامی در فرهنگ نظامی آمریکا و مؤلفه‌های مختلف آن مورد توجه قرار می‌گیرند. در عین حال، در بررسی هر سند محیط بین‌المللی، زمان انتشار این اسناد و همچنین اهداف، شیوه‌ها و ابزارهای هریک از این استراتژی‌ها نیز مد نظر قرار خواهند گرفت.
در بخش نهم به بررسی استراتژی‌های امنیت ملی شامل اسناد «استراتژی ملی برای امنیت داخلی» و «استراتژی ملی مبارزه با تروریسم» و «برآورد امنیت داخلی چهار ساله» پرداخته می‌شود. آنچه بیش از بقیه مسائل، توجه پژوهشگر را در مورد این اسناد به خود جلب می‌کند، موضوع تروریسم، تهدیدات امنیتی آن و چگونگی مبارزه با این پدیده در راستای امنیت داخلی ایالات متحده می‌باشد که در واقع در کانون توجه این اسناد قرار دارند. از این‌رو، مشخص می‌باشد که در دوران کنونی، سیاست‌های کلان این کشور به‌خصوص در حوزه مسائل امنیتی با توجه به این موضوع شکل می‌گیرد.
بخش دهم و آخرین بخش نیز استراتژی‌های اطلاعاتی مشتمل بر اسناد «استراتژی اطلاعات ملی» (دو سند سال‌های 2005 و 2009) و «برآورد جامعه اطلاعاتی چهار ساله» (سند سال 2009) را مد نظر دارد. نوشتار حاضر اسناد مربوط به استراتژی‌های اطلاعاتی ملی آمریکا را بازتاب تحولات ساختاری جامعه اطلاعاتی در دهه اول قرن بیست‌ویکم معرفی کرده و مهم‌ترین دستاورد آنها را بازتعریف دِگرملی ایالات متحده و حریف اطلاعاتی جامعه اطلاعاتی آمریکا می‌داند.
نظر شما