پیشنهاداتی عملی برای بهبود رابطه تجاری ایران و اروپا

امضاء توافقنامه بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای گروه 1+5 قبل از هر چیز بیانگر برنده شدن رویکرد مذاکره و دیپلماسی بجای دیپلماسی تحریم و فشار است. وزرای امور خارجه شش کشور بزرگ جهان و ایران در سحرگاهان 24 نوامبر متقاعد به امضاء توافقنامه‌ای شدند و به ده سال درگیری سخت دیپلماتیک با ایران خاتمه دادند. بنظر رسید همگان برنده شدند. از طرفی برخی معتقدند همه کشورها واقعا از این پرونده خسته شده بودند و مایل بودند از شر آن خلاص شوند. هم‌اکنون شرایط جدید فراهم آمده است و کلیه بازیگران نگاه به چشم‌انداز بسیارگسترده‌ای دارند که در افق مناسبات طرفین بوجود آمده است. در این میان قطعا کشورهای اروپایی جایگاه خاصی دارند.
بنظر می‌رسد از هم‌اکنون اتحادیه اروپایی و کشورهای عضو و شرکتهای اروپایی، خود را برای سفر به ایران و گفتگو برای انعقاد قراردادهای متعدد سرمایه‌گذاری و طرح‌های بزرگ اقتصادی عمرانی آماده کرده‌اند. جمهوری اسلامی ایران نیز پس از یک دهه کشمکش با بسیاری از کشورهای جهان شرایط را بیش از هر زمانی برای گشایش در زمینه اقتصادی از مسیر روابط خارجی فراهم می‌بیند. بنظر می‌رسد در آینده نزدیک ما باید شاهد حضور شرکتهای بزرگ و معتبر دنیا و بخصوص اروپایی در بازار بزرگ ایران و انعقاد قراردادهای مهمی باشیم. ایران بازاری بزرگ با 77 میلیون جمعیت است و می‌تواند فرصت‌های زیادی از نقطه‌نظر سرمایه‌گذاری و تجارت فراهم آورد. طرحهای خودروسازی و حوزه‌های متعدد نفت و گاز ایران زمینه‌های بسیار خوبی برای انعقاد قراردادهای بزرگ تجاری فراهم می‌آورد‌.
در این فضا 100 روز بعد از روی‌کار آمدن دولت روحانی، شرایط به میزان بسیار زیادی تغییر کرده است. توافق ژنو فرصت‌های متعدد اقتصاد تجاری را بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای اروپایی بوجود آورده است.
در تنظیم روابط تجاری با اتحادیه اروپایی باید تلاش نمود اختلافات را از طریق شناسایی و یافتن راه‌حل‌های کاربردی برای همیشه به کنار گذاشت. اروپائیان نسبت به گسترش مناسبات تجاری خیلی مشکل ندارند و یافتن بازارهای جدید همواره مد نظرشان بوده است. در این میان، نقش اتاقهای بازرگانی بسیار اساسی است. این اتاقها در کشورهای اروپایی بسیار فعال بوده و با مشاهده کوچکترین روزنه‌ای علاقمند به بهبود مناسبات تجاری خود هستند.
اگر دولت ایران بتواند با آسیب‌شناسی، واکاوی و مطالعه همه‌جانبه روابط، یک استراتژی مشخص در قبال اتحادیه اروپا براساس دیدگاه واقع‌بینانه و تشخیص ظرفیت‌ها، مشکلات و توانایی‌های متغیر اروپا تدوین نماید، چشم‌انداز فضای همکاری‌های اقتصادی تجاری با اروپا روشن‌تر شده و امکان بهره‌برداری بیشتر از ظرفیت‌های عظیم روابط فراهم می‌گردد.
در زمانی‌ که دیپلماسی رسمی دارای محدودیت‌هایی برای عادی‌سازی روابط سیاسی اقتصادی می‌باشد، مناسب است از طریق دیپلماسی عمومی و جامعه مدنی اقدام شود. امروزه دیپلماسی عمومی مورد توجه بسیاری از کشورهای جهان است و در برخی موارد خیلی راحت‌تر، سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر می‌توانند در سیاست خارجی کشور نقش داشته باشند. شرکتهای تجاری بخش خصوصی، اتاقهای بازرگانی، موسسات اعتباری و کارشناسان بازرگانی جایگاه تاثیرگذار خود را دارند. برگزاری همایش‌ها و سمینارهای تخصصی جهت معرفی زمینه‌های همکاری و سرمایه‌گذاری، معرفی فرصت‌های جدید اقتصادی، زمینه‌های بسیار گسترده همکاری و منافع مشترک ایران و اروپا، قطعا می‌تواند مورد توجه بخش خصوص دو طرف قرار گیرد.
پیروزی آقای دکتر روحانی فضای جدیدی را در صحنه بین‌الملل بوجود آورد و موجب گمانه‌زنی‌های جدید و احیانا مثبتی در خصوص روابط خارجی ایران شد. دولت دکتر روحانی می‌تواند ظرفیت بسیار زیادی را برای یک گفتگو و تعامل سازنده با کشورهای اروپایی بوجود آورد. این در حالی است که کشورهای غربی امروزه بیشتر از هر زمانی علاقمند و مشتاق به تبادل‌نظر و گفتگو با ایران و حضور در بازار بزرگ 77 میلیونی ایران هستند.
در مناسبات آتی جمهوری اسلامی ایران با اتحادیه اروپایی باید تلاش شود از طریق انعقاد یک موافقتنامه همکاری و تجارت سطح روابط فیمابین ارتقاءیافته و روابطی نهادینه و قراردادی بین تهران و بروکسل برقرار شود. انعقاد یک موافقتنامه اقتصادی تجاری بستر بسیار مهمی در هرگونه روابط سیاسی اقتصادی بین طرفین است. این موافقتنامه فرصت‌های بسیار گسترده‌ای در همکاری‌های اقتصادی تجاری طرفین فراهم می‌کند و از این طریق مناسبات دو طرف با برخورد با چالشها و مشکلات احتمالی متزلزل نخواهد شد و چنانچه مشکلی هم باشد از طریق راهکارهای مندرج در موافقتنامه خیلی سریع حل و فصل خواهد شد. امروزه کشورهایی که از مناسبات تجاری گسترده‌ای با اتحادیه اروپایی برخوردار هستند قبلا موفق به انعقاد یک موافقتنامه همکاری و تجاری با این اتحادیه شده‌اند.
در مرحله بعدی، باید زمینه برای گشایش یک دفتر نمایندگی یا سفارت از سوی طرفین در بروکسل و تهران ایجاد شده و سفیر مستقلی به دو پایتخت فوق اعزام شود. در این سطح از روابط جدای از ارتقاء کیفی مناسبات دو طرف، اختلافات و مشکلاتی هم که احیانا در مسیر روابط پیش بیاید، خیلی راحتتر و در فضای تعاملی بهتری قابل حل خواهد بود. شرایط امروز کشور بیشتر از هر زمانی مناسب برای تاسیس یک نمایندگی مستقل در نزد اتحادیه اروپایی در بروکسل و یک نمایندگی از سوی اتحادیه اروپایی در تهران است.
بنظر می‌رسد اتحادیه اروپایی و کشورهای بزرگ آن و بخصوص سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس که نقش مهمی در مذاکرات هسته‌ای با ایران داشته‌اند، خود را برای شرایط جدید همکاری با ایران آماده می‌کنند و مایل هستند دوره سرد کنونی را پشت‌سر بگذارند. روابط ایران با اتحادیه اروپایی تاکنون در پائین‌ترین سطح خود طی سالهای اخیر قرار داشته و این وضعیت فریزشده در تمامی سطوح سیاسی، اقتصادی ـ تجاری .... دیده می‌شود. سه کشور یادشده در سردی و رکود این روابط نقش زیادی داشته‌اند و اکنون که توافقنامه ژنو امضا شده قاعدتا مواضع و دیدگاههای این کشورها و مجموعه اتحادیه اروپایی تغییر خواهد کرد و ما باید شاهد دوره‌ای جدید از روابط و همکاری‌های همه‌جانبه با کشورهای اروپایی باشیم. از طریق دیپلماسی اقتصادی با اتحادیه اروپایی می‌توان زمینه‌های لازم جهت گسترش همکاری‌ها و حضور صاحبان سرمایه و صنایع در ایران را فراهم کرد.
جمهوری اسلامی ایران به لحاظ قرارگرفتن در مرکزیت منابع انرژی (گاز و نفت) جهان از اهمیت راهبردی و ژئواکونومی بالایی در سطح جهان برخوردار است. برخورداری از 11 درصد از ذخایر شناخته شده نفت و 16 درصد از ذخایر کشف شده گاز جهان، جایگاه ویژه‌ای برای جمهوری اسلامی ایران بعنوان سومین دارنده نفت و دومین دارنده گاز جهان بوجود می‌آورد. از آنجایی که ذخایر شناخته‌شده انرژی جهانی روبه کاهش است و با توجه به وابستگی و نیازمندی روبه افزایش کشورهای اروپایی به استفاده از منابع هیدرورکربور (نفت و گاز)، بنظر می‌رسد بر اهمیت ایران در تامین نیازهای انرژی جهان و از جمله کشورهای اروپایی افزوده شود. برای ایران به ‌عنوان کشوری که دارای ذخایر عظیم نفت و گاز در درون مرزهای ملی و پیرامون آن است، دیپلماسی انرژی ابزاری برای بیشینه ساختن دستاورد‌ها از نظام اقتصاد سیاسی جهانی محسوب می‌شود. در این راستا، تنظیم گفتگو و همکاری با اتحادیه اروپایی و کشورهای عضو آن اهمیت زیادی می‌یابد و در پرتو دیپلماسی انرژی که یک خط‌مشی سنجیده توسعه است، می‌توان از نتایج مطلوب سرمایه‌گذاری و مشارکت کشورها و شرکت‌های اروپایی و استفاده از توان اعتباری و مالی آنها بهره گرفت.
در این شرایط می‌توان منتظر گشایش در روابط خارجی و مبادلات خارجی زیادی با کشورهای مختلف دنیا بود. از طرفی برداشته شدن برخی تحریم‌ها در کنار تعدیل شدن فشار سیاسی و روانی ناشی از آن، فرصت‌های زیادی را برای جمهوری اسلامی ایران می‌گشاید. این فرصت‌ها زمینه‌ساز تعاملات جدید در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی تجاری برای ایران است و نویدبخش مناسبات و دیپلماسی جدیدی بین ایران و کشورهای اروپایی خواهد بود. در مجموع، می‌توان اذعان داشت دوره‌ای جدید در سیاست خارجی کشور ایجاد شده و در این شرایط با گفتگو و مذاکره و ارائه طرح‌های جدید اقتصادی و سرمایه‌گذاری، می‌توان بستر جدیدی در مناسبات اقتصادی تجاری کشور ایجاد کرد و در این میان کشورهای اروپایی جایگاه خاصی دارند و باید بتوانند از شرایط بوجود آمده و در چارچوب منافع مشترک بهره‌برداری نمود.