گزارش تصویری
پنجمین پیش نشست کنفرانس یکجانبه گرایی و حقوق بین الملل یکجانبه‌گرایی و امنیت سایبری
جلسه پنجمین پیش نشست کنفرانس یکجانبه گرایی و حقوق بین الملل؛ یکجانبه‌گرایی و امنیت سایبری روز یکشنبه 19 بهمن ماه 1399 در محل دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی با همکاری پردیس دانشگاه علامه و موسسه مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران برگزار شد. در این نشست ابتدا دبیر نشست دکتر مجید رضا مومنی ضمن تبریک ایام مبارک دهه فجر و سالروز پیروزی انقلاب اسلامی و خیرمقدم به استادان و مهمانان، مقدمه‌ای را در باب یکجانبه گرایی به عنوان مانعی در مسیر چندجانبه‌گرایی و همکاری در عرصههای بین المللی و همچنین تحول در مفهوم امنیت، به معنا و کارکرد موسع آن در عصر کنونی اشاره نموده و اهمیت امنیت سایبری را به عنوان یکی از ابعاد امنیت ملی که دغدغه دولت‌ها است، ارائه نمودند. در ادامه اولین سخنران جلسه خانم دکتر آرامش شهبازی به جایگاه امنیت سایبری در حقوق بین الملل در عصر یکجانبه گرایی و تبعات پاندمی کرونا پرداختند. ضمن تبیین این امر که امنیت سایبری خارج از حقوق بین الملل متولد شده است و در واقع حقوق بین الملل در صدد است تا با هنجارهای جست و گریخته و نظم نیم بند خودش در قالب اقدامات پیشگیرانه، تهدیدات علیه امنیت سایبری را مهار و مدیریت کند. اما نکته قابل توجه این مهم است که اساساً مقوله یکجانبه‌گرایی در حقوق بین الملل امری است مثبت یا منفی؟ که ایشان به آرا و نظرات و استدلالهای گوناگون پرداختند و تاکید نمودند که در اصل یکجانبه‌گرایی مثبت یا منفی تلقی نمی‌شود و علی رغم نظرات بسیاری که یکجانبه‌گرایی مغایر هنجارهای بین‌المللی، حقوق بین الملل و معاهدات بین‌المللی قلمداد می‌شود اما به زعم طیف دیگری از صاحب نظران و حقوقدانان بین الملل در واقع یکجانبه‌گرایی میتواند زمینه ساز توسعه و تحقق حقوق بین الملل گردد. البته با این قید و شرط که مغایرتی با هنجارهای موجود در نظام بین‌المللی نداشته باشد. در خصوص امنیت سایبری به این واقعیت اشاره کردند که در دوران کرونا حملات سایبری افزایش یافته که در اشکال گوناگون قابل طبقه‌بندی است. اینکه پاندمی کرونا بر موضع حقوق بین الملل در قبال امنیت سایبری تغییر ایجاد کرده است یا خیر به رابطه حقوق بین الملل و فناوری‌های پرداخته و تاکید شد که با عنایت به روند سریع پیشرفت و توسعه فناوری ها، حقوق بین الملل نتوانسته خود را با این روند سریع وفق دهد و فاصله زیادی دارد. حقوق بین الملل باید با وضع قوانین مربوطه همزمان با روند سریع پیشرفت فناوری ها توسعه یابد که این امر لاجرم در گرو همکاری بین کشورهای جنوب و شمال( در حال توسعه و توسعه یافته) قابل تحقق می باشد که مقوله انتقال تکنولوژی از مسایل مهم در روابط آنها تلقی می شود.
سخنران بعدی آقای دکتر سید جمالدین اکبرزاده جهرمی به اهمیت جایگاه پلتفرمها و الگوریتم‌ها در فضای مجازی و نقش یکجانبه آنها در روندسازی و شکلدهی بر رفتار کاربران پرداختند. ایشان ضمن تبین مفاهیم نوین از قبیل انقلاب دیجیتال، انقلاب اطلاعات، جامعه شبکهای، جامعه پلتفرمی، سرمایه داری متاخر و سرمایه داری پیشرفته به این امر تاکید نمودند که همه این مفاهیم زایده مدرنیته بوده و در غرب شکل گرفته که دیگر جوامع را نیز تحت تأثیر قرار داده است. ایشان با اشاره به نقش اطلاعات و دانش در دنیای پسا صنعتی، روابط قدرت و مفهوم قدرت را نیز متأثر از این تحولات تلقی کرده و اصلی ترین ویژگی جوامع در عصر کنونی را تولید داده و دانش برشمرده و پلتفرم ها را راهی برای استخراج و استفاده از داده ها قلمداد می کنند که با الگوریتم‌ها نیازمندهای افراد را سمت و سو می دهد. در چنین شرایطی کنشگری و کاربری کاربران محدود می‌شود و در واقع ماهیت کنشگری تحت تاثیر الگوریتم‌ها قرار می گیرد. در واقع پلتفرم ها تبدیل به زیرساختها می‌شوند که عدم دسترسی به آنها بسیاری از مسایل زندگی روزمره انسانها را با تهدید و مشکلات مواجه می‌سازد. مفهوم یکجانبه‌گرایی پلتفرمی به این مهم اشاره دارد که پلتفرم ها از چنان قدرتی برخوردار می‌شوند که تصمیماتی را اتخاذ کنند تا شهروندان سراسر جهان را تحت الشعاع قرار دهند. در پایان ایشان راهکار مهار سیاستگذاری یکجانبه گرایی را در شکل گیری ائتلاف های جدید و بدیل قلمداد نموده تا ضمن کاهش هزینه‌ها با رویکردیی جهانی با مسئله مواجه شد.
سپس آقای دکتر یونس فروزان به مسئله اهمیت امنیت سایبری در شبکه‌های اجتماعی پرداختند و ضمن برشمردن عناصر امنیت سایبری از قبیل حوزه‌های داده، برنامهریزی، عملیات سایبری و رمزنگارها(رمز ارزها) به برخی چالش‌ها نیز مانند مقررات پیچیده، عدم تخصص نیروهای فناوری اطلاعات وسطح پایین دانش کارکنان اشاره نمودند. ایشان همچنین مسائل و چالش‌های شبکه‌های اجتماعی را مانند عدم اعتماد کاربران در استفاده از پیام رسان های داخلی، عدم شفاف‌سازی از سوی مسئولین در استفاده از نرم افزارها و پیام رسان های داخلی، جنبش های فضای مجازی و تاثیر آنها در انتشار اخبار کذب و تهییج کاربران، نقش سلبریتی ها که رفتار و اظهارات شان به راحتی باور پذیر می شود، فقدان یک برنامه کلان در فضای مجازی و امنیتی کردن مفرط شبکه‌های اجتماعی به جای نظارت هوشمند را تبیین کردند. در ادامه به رهیافت هنجاری به عنوان راهکار اشاره نمودند که حوزه آموزش کاربر در همه سطوح، ارائه محتوای پاک، واحدهای تخصصی دانشگاهی و شناسایی حوزه تهدید و ایجاد گفتمان در سطح دانشگاه‌ها و وضع قوانین و مقررات سختگیرانه و با ضمانت بالا در مواجه با مجرمین اینترنتی را در بر می‌گیرد.
سخنران بعدی آقای دکتر احسان موحدیان به موضوع دیپلماسی و پرهیز از یکجانبه گرایی در مقابله با تهدیدات سایبری پرداختند و به مسئله مسابقه تسلیحاتی در فضای سایبری و تهدیدات سایبری به عنوان چالش جدی برای امنیت ملی کشورها اشاره کردند که این امر منجر شده تا دولت ها به دنبال ایجاد بازدارندگی باشند تا با چنین تهدیداتی مقابله کنند. ایشان با توضیح این واقعیت که حملات سایبری رو به افزایش بوده که در خیلی موارد هم این حملات کشف نمی‌شود و یا به طور رسمی اعلام نمی‌شود. در پی افزایش حملات سایبری ورود دولت ها نیز در این زمینه افزایش می‌یابد و در این راستا، برای مقابله با تروریسم سایبری و خرابکاری سایبری اقدامات گوناگونی را اتخاذ می‌کنند. دکتر موحدیان با تبیین دو مفهوم بازدارندگی اننفعالی و بازدارندگی تهاجمی و همچنین ویژگی‌ها و چالش‌های هر دو مفهوم به این نکته اشاره نمودند که در واقع هیچ یک از این دو توانایی به صفر رساندن حملات سایبری را ندارد. بنابراین به عقیده ایشان بهترین راهکار مقابله با تهدیدات سایبری، دیپلماسی و مذاکره دو جانبه و چند جانبه است البته ایشان با تاکید بر نقش دیگر بازیگران بین المللی غیردولتی در فرایند دیپلماسی به اهمیت ایجاد هنجارهای مشترک در عرصه جهانی نیز اشاره کردند .
سخنران آخر این نشست آقای دکتر مرتضی نورمحمدی پیرامون مقوله بازدارندگی سایبری و امنیت سایبری به ایراد نقطه نظرات خود پرداختند و به این مهم اشاره نمودند که چگونه حضور فضای مجازی مفاهیمی مانند قدرت، منازعه و امنیت را دستخوش تحولات معنایی و کارکردی نموده است. دکتر نورمحمدی در ادامه ویژگی‌های تهدیدات و حملات فضای مجازی را تبیین کردند که در واقع حملات بدون هیچ زمینه چینی انجام می‌شود، معمای امنیت در فضای مجازی تشدید شده که منجر به تشدید مسابقه تسلیحاتی می‌شود، به دنبال سرعت پیشرفت های تکنولوژیک حفره‌ها و آسیب‌پذیری‌های دولت‌ها نیز افزایش می‌یابد و امنیت مطلق غیرممکن می شود، عمق استراتژیک کم امکان دفاع را از بازیگران سلب کرده است و پراکندگی کنشگران دولتی و غیردولتی ثبات استراتژیک را تضعیف می کند. ایشان تاکید نمودند که در چنین فضایی دفاع سایبری گزینه‌ای مطلوب برای دولت‌ها تلقی نمی شود، چرا که منبع و هویت مهاجم مشخص نیست؛ حملات سایبری غیرقابل پیش بینی است، نتایج دفاع سایبری مبهم است و دفاع چندسطحی است. لذا بازدارندگی سایبری گزینه مطلوبی برای تامین امنیت در فضای سایبر است. ایشان در پایان به عناصر بازدارندگی سایبری اشاره نمودند که شامل تلافی، انکار و هنجارسازی است. هر چند شناسایی مهاجم در فضای سایبر دشوار است، اما تهدید به تلافی برای ممانعت از حملات سایبری کارایی دارد. هم چنین ابزارهای جرم‌یابی هم‌چون فرنزیک امکان شناسایی مجرمان را فراهم می‌کند. مقوله انکار از طریق برگشت پذیری سیستم و داده ها و نگهداری یک نمونه از اطلاعات در یک مکان امن، گزینه های استراتژیک مهاجمان را محدود می کند. و سرانجام تدوین هنجارها که به شکل گیری رویه ها و قواعدی که بر رفتار کنشگران دولتی و غیردولتی در فضای سایبر حاکم است، می تواند به تامین امنیت در فضای سایبر کمک کند.
نظر شما